فقر محسن هم که شکل طبقاتی ندارد تا جذابیت چپ داشته باشد.او مانند معتاد قیلم گورنها با چاقو سراغ مواد فروش نمی رود بلکه خودش هم برای در آوردن خرجش مواد می فروشد زندگی حاشیه هم که جریان لبیرال را ناراحت می کند. در این حاشیه هر از گاه عوام فریبی می آید رایشان را بگیرد. به خاطر همین است که کارگردان، فیلم را در مدار بسته رها می کند. تلخ و گزنده و اما انگار کاملا عادی؛ بله این جا حاشیه شهر است آیا زندگی همین است؟

روشنفکری مصداقی می تواند دانشجوی بوروکرات را به سیاست، از منظر زندگی نزدیک کند؛ روشنفکری که از پرداختن به کلیات به سوی مصداق ها میل کند و بین انتزاع گری و نگاه انضمامی رابطه برقرار کند. اگر از آزادی می گوید، در عین حال روشن کند که آزادی در این مرحله و برای هر مخاطب چه می تواند باشد.

کوبا کشوری پشیرفته شهری مانند برزیل نبود تا جامعه مدنی در برابر دولت مقاومت کند. مخالفین کاسترو در آمریکا از وی دیو ساختند که نباید با آن سازش کرد. آمریکا کشور لابی ها هم هست . کاسترو را دو بار آمریکا پس زد. چرا که او را سمبل شیطان ساخته بود. کاسترو هم دیگر در شیفت تغییر پارادیمی جهان برای چرخش به دموکراسی جا مانده بود اگر چه بدون جامعه مدنی دموکراسی ممکن نیست که کوبا فاقد این جامعه مدنی مستقل از دولت بوده است مانند تمام کشور های همسایه دیگر خود.

ناگهان نماینده سوال کننده دارای شاکی خصوصی می شود. ریاست قوه در مقام فرمانده صدور حمله قرار می گیرد و بعد دادستان تهران مجوز دستگیری می دهد. شبانه برای دستگیری مراجعه می کنند این فرهنگی است که رفتار قضائی در ایران را امنیتی و جناحی کرده است. نکته ای که قابل توجه نمایندگان باید قرار بگیرد این است که قوه قضائیه با نماینده و قوه مجریه که چنین می کند وای به حال مردم عادی و منتقد سیاسی و مدنی مانند اسماعیل عبدی و یک شهروند بهائی و دیگران فعالان مدنی که از این روال حقوقی چه می کشند .

حال سوال این است که چرا مقامی که تا این حال محافظه کار بوده در راس قوه ای قرار گرفته است که در تلخ ترین سال ها بر مرگ آفرینی ها یا بر این اعمال صحه گذاشته است یا سکوت کرده است. به عنوان مثال وی از وضع زندان اوین اطلاع کامل داشت اما اقدامی در جهت اصلاح آن نکرد ولی منتظری مدام اعتراض می کرد.

به نظر می رسد اربعین عاشوراها هم چنین است. راه تفسیرها و الهام از عاشورا باز است اما راهش ناقص خواندن تاریخ عاشورا نیست. مرحله چهارم یعنی از کوفه تا کربلا است که به عاشورا جلوه ای بس مهم می دهد.اما هر کس برای عمل خود متناسب با زمانه اش اقدام می کند اربعین عاشورا به ما چنین می گوید تقلید نه اما الهام و حق طلبی آری. حال اربعین 1395 ه.ش است که میلیون ها تن را به خود می خواند اما امام در قدرت مانند علی عمل می کند نه مانند معاویه.

در جوامع غربی جامعه مدنی قوی وجود دارد. در برخی از جوامع هم نهاد های مدنی ژله ای شکل گرفته است. سیاست های راست زود بر ملا می شوند. این نهاد های مدنی نقطه اتکا هستند که جلوی نابودی و خسارت بیشتری را بگیرند یا ترمز جریان راست را بکشند. بی گمان این تلاش ها هم شروع می شود پس بازی ادامه دارد. در زمانی که آدمیان پند های زندگی ساز سعدی را فراموش می کنند این سخن حافظ در گوش می آید که این واقعه پیشین تا روز پپسین باشد

سه نحله فکری روشنفکران مسلمان

آنچه در جامعه ما در جریان است با نظرات هر سه اندیشمند که نامشان را در این جا آوردیم همراه نیست. به نظر می رسد تحول در میان روحانیون در تبیین مسائل فقهی و هم تحولی که در جامعه در اقشار تحصیل کردگان که روشنفکر نیستند به وجود آمده اقشاری که هم به زیست مدرن علاقه دارند و هم آداب و مناسک را خواهان هستند . روشنفکران دینی مزبور از پاسخ گویی به نیار این مخاطبان دور مانده اند.

در نقد مقاله اخیر دکتر سروش

شریعتی مبلغ عرفان خراسانی که گرایش اجتماعی دارد بود و بازرگان هم اخلاق مداری با گرایش علمی. آنها نمی توانستند با چنین نتیجه ای که سروش از فلسفه دین می گیرد موافق باشند. حال برخی از همان شاگردان به استاد می گویند که دین داری در عرصه خصوصی با گرایش عرفانی که با اشعار مولوی سیراب می شود به فرقه سازی رسیده است. که البته من با این نتیجه گیری که فرقه سازی شده همراه نیستم مطلبی هم در این باره نوشتم . دیگرانی که هم شاگرد استاد سروش هستند می گویند که این بحث رویای رسولانه مشکل دارد. البته جواب استاد تندی بوده است .