ملی مذهبی _ حتی بدبین‌ترین منتقدان دولت هم فکر نمی‌کردند قطعی برق و اعمال خاموشی از همان نخستین روزهای کاری سال آغاز شود؛ اینکه ناترازی برق امسال حتی نسبت به سال قبل شدیدتر خواهد بود، پیش بینی و برآورد جدیدی نیست.
همان سال قبل، صاحب‌نظران حوزه انرژی هشدار می‌دادند که میزان ناترازی برق در سال ۱۴۰۴ به یک سوم کل تولید افزایش می‌یابد و بر اساس تخمین‌های متفاوتی رقم ناترازی را بین ۲۵ تا ۳۰ هزار مگاوات ارزیابی می‌کردند، اما اینکه این ناترازی در فروردین‌ماه گریبانگیر خانوارها و بخش‌های مختلف اقتصادی شود را کمتر کسی حدس می‌زد.
سیاه بهار ناترازی
تشدید ناترازی‌های برق، گاز و حالا آب باعث شده تا قطعی برق و اعمال محدودیت انرژی نه فقط در ماه‌های گرم و سرد بلکه کل ماه‌های سال را در بر بگیرد.
برآورد فرشید شکرخدایی، رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری و تامین مالی اتاق بازرگانی ایران، هولناک است، او می‌گوید: «وضعیت ناترازی برق در سال ۱۴۰۴ چنان وخیم می‌شود که آرزوی وضعیت ناترازی سال گذشته را خواهیم داشت.»
شکرخدایی ادامه می‌دهد: «برآوردها نشان می‌دهد هر روز قطعی برق صنایع بین ۳۰۰ میلیون تا ۵۰۰ میلیون دلار به اقتصاد و صنایع کشور زیان وارد می‌کند.»
اما این وضعیت بی‌سابقه در محدودیت‌های زودهنگام انرژی و قطعی برق چه دلایلی دارد؟
ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند
اردشیر مذکوری، مدیرعامل شرکت مدیریت شبکه برق ایران، خارج شدن شماری از نیروگاه‌های برق‌آبی از مدار تولید را یکی از عوامل اعمال محدودیت‌های برق در نخستین روزهای کاری سال جدید اعلام می‌کند.
بر اساس اعلام این مقام وزارت نیرو، در حال حاضر کمتر از ۱۵ هزار مگاوات‌ساعت برق به صورت روزانه توسط نیروگاه‌های برق‌آبی تولید می‌شود حال آنکه این عدد در سال گذشته در همین بازه زمانی، حدود ۶۰ هزار مگاوات‌ساعت بود.
در واقع میزان تولید برق نیروگاه‌های برق‌آبی به یک‌چهارم میزان پارسال کاهش یافته که دلیل اصلی آن کمبود بارش و افت ۴۲ درصدی ورودی آب به حوضچه‌های پشت این سدهاست.
دلیل دیگر به افزایش دو درجه‌ای میانگین دمای هوا بازمی‌گردد که مصرف برق را افزایش داده است، هوای برخی شهرهای جنوبی ایران چنان گرم شده که استفاده از کولر و وسایل سرمایشی زودتر از سال‌های قبل آغاز شده است.
و عامل سوم برای بروز این پدیده بی‌سابقه، توقف فعالیت شماری از نیروگاه‌های حرارتی به دلیل تعمیرات اساسی سالانه است. این نیروگاه‌ها در ماه‌های قبل با تمام ظرفیت فعالیت کرده‌اند و فرصت و فراغتی برای تعمیر و نگهداری سالانه آنها نبوده، با این حساب پیش‌بینی می‌شود دوره تعمیرات این نیروگاه‌ها طولانی‌تر از معمول باشد.
بالا گرفتن هشدارها درباره ابر بحران آب که حتی با اعتراض‌ها و انتقادهایی همراه بوده نشان دهنده تلاقی و به هم رسیدن ناترازی‌های حوزه مختلف به یکدیگر است که کار حل و فصل آنها را دشوارتر خواهد کرد، فاجعه‌ای تمام عیار و پیچیده که ابعاد آن تنها به حوزه اقتصاد محدود نخواهد ماند.
سیمان و فولاد در صف اول قربانیان
در روزهای گذشته، تولیدکنندگان سیمان و فولاد از آغاز اعمال محدودیت‌های برقی برای این صنایع خبر داده‌اند. فعالان این صنایع در عین حال هشدار داده‌اند که پیامدهای این وضعیت در ماه‌های آتی، به شکل افت میزان تولید و کمبود عرضه و همچنین افزایش قیمت‌ها بروز خواهد کرد.
هفته گذشته علی اکبر الوندیان، دبیر انجمن صنعت سیمان با اشاره به شروع زودرس قطع برق کارخانه‌ها از مرگ تدریجی کوره‌های سیمان خبر داد.
به گفته این فعال صنعت سیمان، «حدود ۷ ساعت طول می کشد تا یک کوره آماده تولید شود. اکنون به دلیل ناترازی انرژی کوره‌ها فقط ۴ ساعت در روز کار می‌کنند که به ذخیره مواد خام ضربه می‌زند.»
او آشکار هشدار داده که اگر اوضاع اینگونه پیش برود تابستان سختی در پیش خواهد بود.
رسول خلیفه سلطانی، دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران نیز شرایط را «بی‌سابقه» توصیف کرده و می‌گوید: «با گذشت کمتر از ۲۰ روز از آغاز سال ۱۴۰۴، صنایع فولادی با محدودیت‌های شدید و غافلگیرانه برق مواجه شده‌اند؛ این محدودیت‌ها به کاهش ۳۰ تا ۵۰ درصدی تامین برق واحدها انجامیده و در مواردی حتی به ۸۰ درصد نیز می‌رسد.»
دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران وضعیت تولیدکنندگان را با شعار «سرمایه‌گذاری برای تولید» مغایر و در تضاد دانسته و می‌افزاید: «این وضعیت نه‌تنها روند تولید را مختل کرده بلکه سبب افزایش نگرانی‌ها از تاثیر آن بر اشتغال و بازارهای داخلی نیز شده است.»
هیچ کس در امان نیست
اعمال محدودیت‌ها تنها مختص صنایع نیست، پیمان عالمی آرانی، عضو شورای قیمت‌گذاری محصولات کشاورزی نیز از آغاز قطع برق چاه‌های کشاورزی خبر داده است.
به گفته عاملی آرانی، «اکنون کشاورزان شش تا ۱۰ ساعت از شبانه‌روز را مجبور به تحمل قطعی برق هستند و وزارت نیرو همکاری لازم را با کشاورزان ندارد.»
گزارش‌های بسیاری در رسانه‌ها از قطعی برق خانه‌های مسکونی در استان‌های مختلف کشور و همچنین واحدهای تجاری خرد منتشر شده که نشان می‌دهد قطعی برق، تمام بخش‌ها را درگیر کرده است.
اما آنگونه که یک عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی توضیح داده، ابعاد بحران فراتر از این حرف‌هاست. فرهاد شهرکی از احتمال قطع شدن گسترده خطوط مخابراتی و اینترنتی در تابستان خبر داده است. به گفته این نماینده مجلس، «به دلیل وقوع خاموشی‌های مکرر و طولانی‌مدت برق در سال گذشته، باتری‌های مورد استفاده در دکل‌های مخابراتی سراسر کشور به شدت آسیب دیده‌اند.»
شهرکی افزود: «در صورت عدم تعویض این باتری‌ها تا قبل از فصل بهار، در تابستان با بروز هرگونه قطعی برق، احتمال قطعی گسترده خطوط مخابراتی و اینترنتی در نقاط مختلف کشور هم وجود خواهد داشت.»
صنعتی با ۳۰۰ هزار میلیارد تومان خسارت
برآوردهای گوناگونی از خسارت یا عدم‌النفع قطعی برق در سال گذشته منتشر شده است، سعید شجاعی، معاون برنامه ریزی وزارت صنعت، معدن و تجارت در جدیدترین ارزیابی از این دست، میزان خسارت به صنایع در سال گذشته را رقمی نزدیک به ۳۰۰ هزار میلیارد تومان اعلام کرد.
به گفته این مقام وزارت صمت، «در تابستان سال گذشته برآورد وزارت صنعت از خسارت قطعی برق به صنایع ۱۷۳ هزار میلیارد تومان و خسارت ناشی از قطعی گاز به حدود ۱۲۰ تا ۱۳۰ همت برآورد شده است.»
پیشتر برآوردهایی تا ۸ میلیارد دلار از میزان خسارت زنجیره قطعی برق در اقتصاد ایران، منتشر شده بود، اما فارغ از این برآوردها و اعداد و ارقام مختلف، آنچه در کارنامه کاری اقتصاد کلان ایران قابل ردیابی است، کاهش فصل به فصل رشد اقتصادی در حساب‌های ملی است که بخش قابل توجهی از آن را می‌توان به افت ظرفیت تولید بنگاه‌های اقتصادی به دلیل ناترازی انرژی نسبت داد.
اگر این کاهش فصل به فصل در سال گذشته در نیمه دوم سال و همزمان با ماه‌های سرد سال تشدید شد، امسال این ناترازی با خشکسالی در بهار همراه شده تا نگرانی از تبعات به هم رسیدن ناترازی‌ها، فعالان اقتصادی را از خوشبینی نسبت به آینده، باز دارد.
