ملی مذهبی _ همزمان با ورود قیمت دلار بازار آزاد به کانال 78 هزار تومان، علیرضا زندیان، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس، در خصوص وضعیت بحرانی بازار ارز و کاهش ارزش پول ملی گفت: «حتی فقیرترین کشورهای آفریقایی نیز با چنین کاهش شدیدی در ارزش پول خود مواجه نیستند.» او بانک مرکزی و شورای عالی پول و اعتبار را مسئول اصلی این وضعیت دانست و افزود، “سیاست‌های فعلی این نهادها شفاف و مؤثر نبوده و توانایی کنترل اوضاع و مدیریت جنبه روانی افزایش نرخ ارز را ندارند”.
زندیان همچنین به تأثیر عوامل روانی و نقش گروه‌های تلگرامی داخلی در دامن زدن به نوسانات ارزی اشاره کرد و “ایجاد مدیریت واحد” برای تعیین نرخ ارز را شرط لازم برای حل موضوع ارز دانست.
این اظهارات در شرایطی مطرح می‌شود که عواملی مانند نقدینگی و تورم که بر افزایش قیمت ارز موثرند، همچنان روند صعودی دارند.
جراحی اقتصادی جدید در دولت چهاردهم
مسعود پزشکیان، رئیس‌دولت چهاردهم جمهوری اسلامی، با اجرای جراحی اقتصادی جدید، تلاش دارد وضعیت آشفته بازار ارز را ساماندهی کند. یکی از اقدامات او، افزایش نرخ ارز ترجیحی از ۲۸۵۰۰ تومان به ۳۸۵۰۰ تومان و حذف نرخ ارز نیمایی از تاریخ ۲۴ آذرماه بوده است. بانک مرکزی نیز با اعلام راه‌اندازی بازار ارز توافقی برای معاملات تجاری، پایان فعالیت سامانه نیما را از اول بهمن‌ماه اعلام کرده است.
این اقدامات با هدف کاهش توزیع رانت و بهبود مدیریت بازار ارز انجام شده‌اند، اما نگرانی‌هایی نیز درباره افزایش هزینه‌های واردات و تشدید نوسانات ارزی وجود دارد. برخی کارشناسان معتقدند که موفقیت این سیاست‌ها به برنامه‌ریزی دقیق و نظارت کامل بستگی دارد.
ارز نیمایی، که به اختصار “نظام یکپارچه معاملات ارزی” نامیده می‌شود، در سال ۱۳۹۷ با هدف کنترل نوسانات ارزی و تأمین نیازهای وارداتی کشور راه‌اندازی شد. این سامانه به صادرکنندگان اجازه می‌دهد ارزهای حاصل از صادرات خود را در بازاری توافقی عرضه کنند و واردکنندگان نیز می‌توانند ارز مورد نیاز خود را با نرخ‌های مشخص خریداری کنند.
اما تصمیم اخیر دولت مبنی بر حذف ارز نیمایی و انتقال معاملات به بازار توافقی، موجی از انتقادات را برانگیخته است. برخی از کارشناسان هشدار داده‌اند که این اقدام در شرایط تورمی کنونی ممکن است هزینه‌های واردات را افزایش داده و بازار ارز را با نوسانات بیشتری مواجه کند.
از سوی دیگر مشخص نیست با کاهش فروش نفت دولت چطور می‌تواند نیاز ارزی خود را در سال آینده تامین کند. در همین راستا تانکرترکرز، که تجارت جهانی نفت را رصد می‌کند، اعلام کرد متوسط صادرات نفت خام ایران در نیمه‌اول ماه دسامبر در حدود ۱/۲ میلیون بشکه در روز بوده که این حجم نسبت به سه ماه قبل آن ٤٠٠ هزار بشکه کاهش داشته است.
واکنش بانک مرکزی به بحران ارزی
با این حال، رئیس بانک مرکزی اعلام کرده است که منابع ارزی کشور کافی بوده و برنامه‌هایی برای تزریق ارز به بازار در نظر گرفته شده است. اما علیرضا زندیان این رویکرد را ناکافی دانست و گفت: «مصاحبه رئیس بانک مرکزی تأثیری بر قیمت ارز نداشته است. بانک مرکزی باید سیاست‌های کلان خود را شفاف اعلام کند و از وضعیت انفعال خارج شود.»
زندیان همچنین بر لزوم پاسخگویی مدیران بانک مرکزی و وزارت اقتصاد در مجلس تأکید کرد و از حضور مدیران این دو نهاد در کمیسیون اقتصادی مجلس برای پاسخگویی خبر داد. این جلسه قرار است هفته آینده برگزار شود.
