ملی مذهبی _ با وجود تعطیلی‌های چند روز اخیر به دلیل شدت گرفتن آلودگی هوای تهران، پایتخت بار دیگر با بحران آلودگی هوا مواجه شده است، به‌طوری که شاخص کیفیت هوای پایتخت در ۲۹ آذر ۱۴۰۳ به وضعیت «ناسالم» یا همان وضعیت قرمز رسیده است. بر اساس اعلام شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، آلاینده اصلی طی ۲۴ ساعت گذشته «ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون» بوده که میانگین آن به ۱۶۶ رسیده است. این وضعیت، تهدیدی جدی برای سلامت عمومی، به‌ویژه گروه‌های حساس مانند کودکان، سالمندان، و بیماران قلبی و ریوی محسوب می‌شود. آمارها نشان می‌دهد که از ابتدای سال جاری تاکنون، هوای تهران تنها در پنج روز «پاک» بوده و در ۱۱ روز به وضعیت «ناسالم» رسیده است. این روند نشان‌دهنده چالش جدی در مدیریت آلودگی هوای پایتخت است. استاندار تهران، «محمدصادق معتمدیان»، نیز در این زمینه اعلام کرد که ۵۲ درصد آلودگی هوای تهران ناشی از عوامل متحرک، از جمله خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده است.
بحران کمبود انرژی، سرما و افزایش آلودگی هوا به ویژه در هفته‌های گذشته، ایران را با تعطیلی‌ها و خاموشی‌های وسیع در ابعاد دست‌کم ۲۳ استان روبرو کرده است. دولت می‌گوید مصرف بالای انرژی به خصوص در حوزه مصرف خانگی، ناترازی تولید برق و گاز را در پی داشته و برای جلوگیری از قطع گسترده گاز در زمستان، مصرف باید کاهش یابد.سازمان هواشناسی ایران اعلام کرده است بارش برف، باران و ورزش باد تا شنبه هفته آینده در مناطق شمالی، شمال غرب و غرب ایران ادامه خواهد داشت. طبق اعلام روز گذشته رئيس این سازمان، (سه‌شنبه ۲۷ آذر) دما در ۴۸۰ ایستگاه هواشناسی زیر صفر بوده است. اردبیل با دمای منفی ۲۲ درجه سردترین مرکز استان بوده است.
محسن پاکنژاد، وزیر نفت روز چهارشنبه (۱۸ دسامبر / ۲۸ آذر) با بیان اینکه تعطیلی امروز به دلیل آلودگی هوا بوده و نه کمبود انرژی، قطعی‌ها را “ناشی از برودت هوا” عنوان کرد. به گفته وزیر نفت دولت پزشکیان، به ازای کاهش ۳ تا ۴ درجه‌ای هوا، مصرف خانگی ۲۵ میلیون متر مکعب افزایش پیدا می‌کند.
عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو نیز در حاشیه نشست هیئت دولت به طور رسما اعلام کرد که چند نیروگاه از مدار خارج شده‌اند.به گفته این مقام مسئول، نیروگاه‌ها تعمیر شده‌اند و امکان تولید دارند ولی نیاز به کاهش مصرف وجود دارد.او با تأکید بر اینکه ذخیره‌سازی انرژی صورت گرفته ولی کافی نبوده، گفت که باتوجه به سرمای هوا مقدار انرژی لازم برای تامین برق در نیروگاه ها کافی نیست.ایران در حالی تعطیلی اجباری مدارس و ادارات را برای کاهش مصرف انرژی تجربه می‌کند که مقامات دولت آمار رسمی از میزان اثرگذاری تعطیلی‌ها و خاموشی‌ها ارائه نکرده‌اند. گزارش‌های غیررسمی از صرفه‌جویی ۵ تا ۱۰درصدی در مصرف گاز و ۳درصد در مصرف برق خبر می‌دهند. با این حال، حجت میرزایی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران در این ارتباط گفته است: «این اقدامات نهایتاً باعث ۶۰ میلیون مترمکعب صرفه‌جویی باشد، میزان کمبود ما ۳۰۰ مترمکعب است.»
فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت روز چهارشنبه ۲۸ آذر، خسارت تعطیلی‌ها بر اقتصاد، صنعت و تولید را “اظهر من الشمس” خوانده و گفته است: «مجبور شدیم و لازم بود تعطیل کنیم.» مهاجرانی همچنین از عذرخواهی روز گذشته مسعود پزشکیان از مردم بابت قطعی‌ها را ستود و آن را “شجاعانه” و “صادقانه” توصیف کرد.
تولیدکنندگان معتقدند که این شرایط، همراه با سیاست‌های حمایتی ناکافی دولت، فشار اقتصادی سنگینی به آن‌ها وارد کرده است. از سوی دیگر، راه‌اندازی بازار ارز مبادله‌ای نیز به نوسانات قیمتی دامن زده و توان تولید داخلی را کاهش داده است.علاوه بر این، نیروگاه‌های برق به دلیل کمبود سوخت حتی به استفاده از مازوت، یکی از آلاینده‌ترین سوخت‌ها، روی آورده‌اند. این در حالی است که برق‌دزدی‌ها و فعالیت ماینرهای غیرمجاز سالانه ۱۸ میلیارد دلار هزینه به شبکه انرژی کشور تحمیل می‌کنند.همزمان با بحران انرژی، آلودگی شدید هوا نیز بسیاری از کلانشهرها، از جمله تهران، اصفهان، کرج و مشهد، را در بر گرفته است. آسمان خاکستری این شهرها ناشی از تشدید پایداری جوی، نبود وزش باد و استفاده گسترده از سوخت‌های آلاینده مانند مازوت است. به گفته سازمان هواشناسی غلظت آلاینده‌ها در روزهای اخیر به حد ناسالم برای تمام گروه‌ها رسیده و سلامت عمومی را تهدید کرده است.بر اساس اعلام وزارت بهداشت، در سال جاری بیش از ۳۰ هزار مرگ منتسب به آلودگی هوا در ۵۷ شهر کشور گزارش شده است. این بحران زیست‌محیطی، علاوه بر آسیب‌های جانی، سالانه هزینه‌ای معادل ۴۰ تا ۵۰ هزار میلیارد تومان به نظام سلامت کشور وارد می‌کند
اقدامات پیشنهادی برای کاهش آلودگی هوا
استاندار تهران بر اجرای طرح‌هایی مانند جایگزینی خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده تاکید کرده این درحالی است که پیش از این پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بارها هشدار داده که ۹۰ درصد موتورسیکلت‌های درحال تردد در تهران فرسوده و از رده خارج هستند. اخیرا «ابوالفضل موسوی پور»، رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ، از تردد ۴.۵ میلیون موتور سیکلت در تهران خبر داد و گفت که ۹۰ درصد موتورسیکلت‌هایی که در معابر تردد می‌کنند، فرسوده هستند.
حالا استاندار تهران هم می‌گوید پایتخت دارای ۴.۲ میلیون موتورسیکلت است که ۶۵ درصد آن‌ها بیش از ۳۰ سال عمر دارند. بر اساس قانون برنامه هفتم، میزان اسقاط وسایل نقلیه باید دو برابر شود تا تأثیر مثبتی بر کاهش آلودگی هوا داشته باشد. همچنین، معتمدیان به اهمیت توسعه نیروگاه‌های خورشیدی و استفاده از انرژی پاک اشاره کرد و از انعقاد تفاهم‌نامه‌هایی با وزارت نیرو برای بهره‌گیری از انرژی خورشیدی در ادارات و سازمان‌ها خبر داد.
استاندار تهران علاوه بر آلودگی هوا، به موضوعاتی مانند ساماندهی اتباع غیرمجاز، پایین بودن سرانه آموزشی استان، و کمبود زیرساخت‌های آموزشی پرداخت. او با اشاره به تراکم جمعیتی تهران و نیاز به ساخت مدارس جدید، از احداث ۶۰ مدرسه ۱۲ کلاسه خبر داد و بر اهمیت همکاری نهادهای مختلف در این حوزه تأکید کرد. بحران آلودگی هوای تهران، که سال‌هاست ادامه دارد، نشان‌دهنده نیاز به اقدامات سریع و مؤثر در حوزه‌های مختلف از جمله حمل‌ونقل، انرژی، و آموزش است.
غیرحضوری شدن دانشگاه‌ها تا پایان ترم
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با انتشار بخشنامه‌ای اعلام کرد که دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی در سراسر کشور از هفته پایانی نیمسال اول تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۴ به حالت غیرحضوری تغییر وضعیت می‌دهند. این تصمیم که با استناد به مصوبه ۵۹۳ شورای عالی برنامه‌ریزی آموزشی اتخاذ شده، به دلیل شرایط حاد آلودگی هوا، سرمای شدید، و مشکلات مربوط به کمبود سوخت برای گرم کردن محیط‌های آموزشی است.
کاهش ساعات کاری ادارات تا پایان بهمن‌ماه
در بخشنامه‌ای هم که از سوی هیات دولت به استانداری‌های سراسر کشور ابلاغ شد ساعت کاری ادارات دولتی، شهرداری‌ها، و مؤسسات عمومی غیردولتی از ساعت ۸ صبح تا ۱۴ تعیین شده است.این تصمیم با هدف مدیریت بهینه مصرف انرژی و کاهش فشار بر منابع سوختی کشور اتخاذ شده است. بر اساس بخشنامه وزارت کشور، تمامی دستگاه‌ها و سازمان‌ها موظف هستند از تاریخ یکم دی‌ماه تا سی‌ام بهمن‌ماه برنامه کاری خود را بر اساس ساعات جدید تنظیم کنند.
این بخشنامه بخش‌های حساس و خدمات عمومی مراکز امدادی، بهداشتی، آتش‌نشانی‌ها، و سایر بخش‌های عملیاتی که ارائه خدمات عمومی دارند، مستثنی کرده و اعلام شده که طبق ضوابط قبلی و نوبت‌کاری فعالیت خواهند کرد. زمان و فرایند فعالیت بانک‌ها نیز با توجه به مصوبه هیأت دولت و بر اساس شیوه‌نامه شورای هماهنگی بانک‌ها تعیین شده است. همچنین تمامی ادارات و سازمان‌ها مکلف شده‌اند با اطلاع‌رسانی عمومی از طریق رسانه‌های محلی، مردم را در جریان تغییرات قرار دهند تا از بروز اختلالات احتمالی جلوگیری شود.
