منحصر کردن علل و عوامل عقب ماندگی و توسعه یافتگی به افراد و عاملیت‌ها و نادیده گرفتن نقش و اهمیت ساختارها سرنا را از سوی گشاد آن نواختن است. ممکن است شخصیت‌های برجسته‌ای همچون امیرکبیر و مصدق و شریعتی و سحابی از آنچنان توانایی‌هایی برخوردار بوده اند که بتوانند نقش اثرگذاری بر شرایط و دوران خودشان داشته باشند ــ که داشته‌اند ـ اما اگر در تقابل عاملیت و ساختار اصل را به عاملیت دهیم و علل توسعه نیافتگی را در بیش از یک سده به چند شخصیت برجسته نسبت دهیم که تاب خودکامگی و غفلت و جهل حاکمان را نداشته‌اند و ساختارها را تبرئه کنیم، دچار خطا شده‌ایم.