مراسم یادبود مرحوم احمد صدر حاج سید جوادی روز گذشته با حضور طیف گسترده ای از ایرانیان از گرایشات مختلف فکری و سیاسی در پاریس برگزار شد.
این نشست به دعوت جمع متکثری از فعالان سیاسی مقیم پاریس صورت گرفته بود. بیانیه برگزاری مراسم امضای این افراد را در پایین خود داشت: مستوره احمدزاده- عباس اشراقی- بابک امیرخسروی- کاظم ایزدی – امیر پیشداد – محمد جلالی (سحر) – بیژن حکمت – تقی رحمانی – ایرج سبحانی – علی سرداری – سعید سنجابی – رضا علیجانی – حسن فرشتیان- کاظم کردوانی – علی کشتگر – عبدالکریم لاهیجی – مهدی ممکن – محسن یلفانی.
در این نشست که در سالن فیاپ شهر پاریس برگزار شد آقایان علی اصغر صدر حاج سید جوادی برادر مرحوم احمد حاج سید جوادی، عبدالکریم لاهیجی، کاظم کردوانی و رضا علیجانی به سخنرانی پرداختند.
عبدالکریم لاهیجی که مدیریت این نشست را نیز عهده دار بود در بخش‌های مختلفی از سخنان خود به جنبه‌های گوناگون زندگی مرحوم صدر حاج سید جوادی پرداخت.
وی به اتفاقات تاریخی مختلفی که مرحوم صدر در آنها نقش داشت اشاره و به عنوان یکی از تهیه کنندگان قانون اساسی اولیه جمهوری اسلامی عنوان کرد در مخیله مرحوم صدر حاج سید جوادی این قانون اساسی و مبحث ولایت فقیه نمی گنجید.
وی به تلاش آقای صدر حاج سید جوادی در جهت اعتلای دموکراسی و حقوق بشر از سالهای پایانی دهه ۵۰ خورشیدی تأکید کرد و گفت ایشان در این راستا از بانیان و فعالان جمعیت دفاع از آزادی و حقوق بشر بود.
وی در بخشی از سخنان خود نامه‌ای مربوط به شش ماه پیش از وقوع انقلاب اسلامی از سوی آقای خامنه ای و جمعی دیگر از روحانیون را روخوانی کرد که طی آن آقای علی خامنه ای از برخی حقوق دان های فعال خواسته بود جفاهایی که بر ایشان در دوران تبعید رفته است را به مجامع حقوق بشری دنیا گزارش کنند.
آقای لاهیجی در بخش دیگری از سخنان خود به تلاش های نافرجام مرحوم صدر حاج سید جوادی برای کنترل و قانونمند کردن دادگاه های انقلاب در ابتدای انقلاب نیز اشاره کرد.
سخنران دیگر این مراسم یادبود رضا علیجانی فعال ملی-مذهبی بود. وی در سخنان خود با پررنگ کردن فرازهایی از زندگی سیاسی مرحوم صدر حاج سید جوادی به توصیف افکار و اخلاق وی پرداخت.
علیجانی گفت مرحوم صدر حاج سید جوادی در زندگی خود نقش‌های مختلفی از وزارت و وکالت و قضاوت و فعالیت در تشکل های سیاسی و مدنی را تجربه کرده و نقش خوبی از خود به جای گذاشته است.
وی در ادامه به نقش ایشان در بنیانگذاری نهضت آزادی ایران و تدوین قانونی اساسی جمهوری اسلامی اشاره کرد و گفت: برخی نسبت به چرایی تاسیس نهضت آزادی ایران در آن برهه با وجود جبهه ملی ایران پرسش دارند اما به قول مرحوم صابر این گروه بر اساس ضرورت تاریخی متولد شد. برخی نیز مرحوم صدر را در قانون اساسی فعلی و وضعیت فعلی جمهوری اسلامی مقصر میدانند اما همانطور که آقای لاهیجی نیز تأکید کرده‌اند این قانون اساسی و ولایت فقیه در ذهن آقای صدر نمیگنجید.
وی با اشاره به تشکیل جمعیت دفاع از آزادی و حقوق بشر در سالهای پیش از انقلاب گفت بسیاری فکر می کنند که روشنفکران بعد از دهه هفتاد به فکر حقوق بشر و دموکراسی افتاده اند و فعالیت های یک جریان تاریخی را نادیده می گیرند.
رضا علیجانی در ادامه به زیست حزبی مرحوم صدر حاج سید جوادی پرداخت و آن را نمونه یک فعالیت حزبی نمونه توصیف کرد. وی گفت در برخی موارد آقای صدرحاج سید جوادی مخالف شرکت در برخی از انتخابات های سالهای اخیر بود اما وقتی در نهضت آزادی تصمیم به شرکت گرفته می شد ایشان با تصمیم حزبی همراه می شد و یا شاهدیم پس از فوت مرحوم بازرگان ایشان با اینکه سن بیشتری داشتند اما با دبیر کلی آقای دکتر یزدی که چهره ای جوانتر بودند همراهی می کنند.
وی با انتقاد از کسانی که عنوان میکنند پروژه مرحوم صدر و یارانشان در نهضت آزادی ایران به طور خاص و نواندیشان دینی به طور عام تاسیس حکومت مذهبی بوده است گفت: در اندیشه صدر و بازرگان مذهب سیاسی یک ایدئولوژی برای حزب خودشان بود و نه قاعده ای برای کل کشور و جامعه. اما از بد شانسی ما حکومت در دست کسانی قرار گرفت که مذهب را به ایدئولوژی برای کل کشور و این ایدئولوژی را تبدیل به قانون کردند.وی گفت حکومت دینی حکومتی است که مشروعیت اش رااز خداوند میگیرد نه مردم و متصدی اجرای احکام شریعت است و معمولا حکومت روحانیون هم هست. اما پروژه نوگرایی دینی مشروعیت را از آن مردم میداند و با اعتقاد به تغییر پذیری احکام اصلا به شریعت متصلبی که حکومت در پی اجرای آن باشد نیست و با حق ویژه با روحانیون و هر صنف دیگر نیز مخالف است. وی افزود همه ایدئولوژِی ها اعم از مذهبی و غیر مذهبی باید در حوزه مدنی و حزبی آزاد باشند اما آنچه به رای مردم گذاشته میشود باید برنامه باشد نه ایدئولوژی و جریانات مختلف باید ایدئولوی شان را پشت در دولت باقی بگذارند و فقط برنامه هایشان را وارد قدرت کنند.
وی افزود اینکه گفته میشود مرحوم صدر و دوستان ایشان به دنبال همین حکومت دینی بودند را درست نمیدانم. نشانه آن هم قانون اساسی اولیه است که در آن اثری از ولایت فقیه و حق ویژه برای کسی در آن نیست.
وی در پایان تأکید کرد از زندگی مرحوم صدر میتوان چند درس برای چند دسته از فعالان سیاسی گرفت : برای نیروهای رادیکال زندگی ایشان این درس را داشت که آرمان گرایی باید با عقل عملی ترکیب شود. درس دوم برای تحول خواهان مسالمت جو و اصلاح طلبان است، سیاست بایستی با شرافت اخلاقی ترکیب شود و پراگماتیسم به معنای بی پرنسیپی نیست. و درس سومی که میتوان از زندگی ایشان گرفت امیدی است که مرحوم صدر حاج سید جوادی ناشی از توکل مذهبی و تجربه تاریخی شان داشتند. ایشان خطاب به جوانان عنوان میکرد مبادا سختی روزگار موجب دلسردی شما شود.
رضا علیجانی در پایان با اشاره به نام وکلایی همچون شریف و سلطانی گفت با وجود اینکه بزرگانی همچون صدرحاج سید جوادی از میان ما رفتند اما وکلای شریف دیگری راه را ادامه میدهند.
سخنران بعدی این مراسم یادبود آقای کاظم کردوانی از اعضا کانون نویسندگان ایران بود.
آقای کردوانی که سخنان خودرا با ذکر خاطره ای از اولین دیدار خود با مرحوم صدر آغاز کرده بود گفت:پس از قتل های زنجیره ای به همت آقای صدر حاج سید جوادی کمیته دفاع از قربانیان قتل های زنجیره ای تشکیل شد.
وی با توجه به وجود تهدیدهای فراوان جانی در آن دوره برای نویسندگان کشور و ذکر نمونه‌هایی در این زمینه گفت:«در این وضعیت اینکه کسی کمیته ای برای بررسی قتل‌های زنجیره ای تشکیل دهد شجاعت بسیار زیادی می خواست چون هیچ امنیتی وجود نداشت.
وی تأکید کرد در این کمیته از تمامی نیروهای سکولار، مذهبی، ملی-مذهبی و چپ حضور داشند و این به تلاش و پادرمیانی آقای صدر حاج سید جوادی به وجود آمده بود که تا آن زمان این اتفاق کم نظیر بود.
کاظم کردوانی با اشاره به نامه عذرخواهی از ملت که مرحوم صدر حاج سید جوادی چندی پیش آن را خطاب به مردم ایران نوشت گفت این کار نشان دهنده صداقت ایشان است و تأکید کرد این کار در عالم سیاست ایران اگر بی‌نظیر نباشد، کم نظیر است.
آقای کردوانی تأکید کرد مرحوم صدرحاج سید جوادی فراتر از جریان سیاسی خود بود .
ایشان در پایان سخنان خود گفت زندگی مرحوم صدرحاج سیدجوادی مانند یک چراغ روشنایی بخش برای ملت ما است: ایشان ۷۰ سال در راه آزادی مبارزه کردو خسته نشد.ایشان به شدت مردم دوست بود. بسیار آزادی خواه بود. بسیار وطن دوست بود و از وابستگی به بیگانه متنفر بود. وی هیچ گاه با استبداد کنار نیامد تا زندگی راحتی داشته باشد.بسیار مداراگر بود و به نظرات دیگران احترام میگذاشت و نهایتاً اینکه ایشان در رفتار سیاسی خود صداقت داشت.
این ها نکاتی هستند که میتوانند برای ما مانند یک چراغ عمل کنند.
پیش از پایان این نشست پیامی از سوی آقای عبد العلی بازرگان به مناسبت درگذشت آقای صدرحاج سیدجوادی برای این نشست خوانده شد .
در قسمتی از این پیام آمده است:خدمات آن مرحوم، تنها درسه قوه قضائیه، مقننه و اجرائیه، در نقش: وزیر دادگستری، نماینده مجلس و وزیر کشور پس از انقلاب خلاصه نمی شد، فعالیت های علمی – فرهنگی در تاسیس بنیاد تحقیقاتی طاهر و تدوین “دائره المعارف شیعه” و کتابهای مفید دیگر، ۶۰ سال فعالیت تشکیلاتی حزبی، پذیرش دفاع از دانشجویان و فعالان مبارز سیاسی قبل و بعد از انقلاب، رسیدگی به خانواده زندانیان سیاسی و خدمات مشابه، گستره شخصیت اجتماعی او را نشان می دهد.
متن کامل این پیام به این شرح است:
هموطنان عزیز و آزاده، حاضرین ارجمند در مجلس یادبود دکتر احمد صدر حاج سید جوادی
سلام و درود بر شما و سپاس از گردهمآئی تان در بزرگداشت یاد و نام یکی از خدمتگزاران صادق و صمیمی وطن که عمر طولانی و پربرکتش را یکسره در تحقق بخشیدن به آرمان های ملت ایران گذراند.
گرامی داشت یاد خادمان خلق، در واقع تداوم بخشیدن به خاطره تاریخی ملت وخدمتی است به خود و نسل جوانی که باید کوله بار امانت آنان را بر دوش گرفته و به مقصد و مقصودی که ملت ما از نهضت مشروطه ببعد در پی آن بوده برساند.
خدمات آن مرحوم، تنها درسه قوه قضائیه، مقننه و اجرائیه، در نقش: وزیر دادگستری، نماینده مجلس و وزیر کشور پس از انقلاب خلاصه نمی شد، فعالیت های علمی – فرهنگی در تاسیس بنیاد تحقیقاتی طاهر و تدوین “دائره المعارف شیعه” و کتابهای مفید دیگر، ۶۰ سال فعالیت تشکیلاتی حزبی، پذیرش دفاع از دانشجویان و فعالان مبارز سیاسی قبل و بعد از انقلاب، رسیدگی به خانواده زندانیان سیاسی و خدمات مشابه، گستره شخصیت اجتماعی او را نشان می دهد.
آن عزیز که در جرگه “صدر” و “سید” سیاستمداران بود، زندگی اجتماعی خود را با پیوستن به نهضت ملی ایران به رهبری شادروان دکتر محمد مصدق آغاز کرد و پس از کودتای ننگین ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ در دفاع از دستاوردهای نهضت ملی بلافاصله به “نهضت مقاومت ملی”، متشکل از ملیون و مذهبون روشنفکر و مبارز پیوست. سپس با تاسیس نهضت آزادی در سال ۱۳۴۰ نیز به مصاف استبداد سلطنتی رفت و تا آستانه انقلاب نیز وفادارانه بر آن آرمانها پای فشرد وبه عضویت شورای انقلاب درآمد.
اینک آن مبارز راه آزادی و بهروزی ملت از میان ما رفته است، گرچه برگزاری چنین مراسمی نشان از قدرشناسی قشر آگاه جامعه دارد، اما مهمتر از آن، تجدید عهدی است که با خدا و ملت خود برای تداوم راه برحق آنان می کنیم و تصمیمی است که برای همبستگی و برداشتن بارهای بر زمین مانده اتخاذ می کنیم.
هرچند آن پیربرنا بزرگ خاندان سیاسی نهضت آزادی ایران به شمار می رفت و پس از درگذشت پایه گذران این حزب، نقش پدرمعنوی و معلم اخلاق و ایثار را در دهه گذشته برای جوانان این جمعیت ایفا می کرد، اما این حزب برای آن بزرگمرد بستری برای خدمت به خانواده بزرگ ایران و ایفای وظیفه ملی و دینی به همه ملت بود.
در شرایط خفقان آوری که نهضت آزادی ودبیرکل آن آقای دکتر ابراهیم یزدی ممنوع از فعالیت سیاسی و محروم از تشکیل جلسات و ابلاغ پیام همدردی و سپاسگزاری از شما هموطنان قدرشناس هستند، این جانب به عنوان یکی از اعضای مقیم خارج شورای مرکزی آن حزب وظیفه خود دانستم خاضعانه از حضور شما در گرامیداشت بزرگ خاندان سیاسی نهضت و خدمتگزار ملت بزرگ ایران سپاسگزاری و مراتب تسلیت خود و اعضای این حزب را خدمت خانواده آن آزاده مرد به خصوص برادر ارجمندشان جناب آقای دکتر علی اصغر حاج سیدجوادی تقدیم نماید.
عبدالعلی بازرگان ـ ۲۵ فروردین۱۳۹۲ –۱۴آوریل ۲۰۱۳
در پایان این مراسم آقای دکتر علی اصغر حاج سید جوادی طی سخنان کوتاهی از برگزار کنندگان و سخنرانان وشرکت کنندگان در مراسم تشکر کردند.
