ملی مذهبی _ یک فرمانده سپاه پاسداران ایران که در سوریه حضور داشته، مدعی شد که روسیه در سوریه به ایران خیانت کرده است. بهروز اثباتی، از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران ایران در سوریه گفت که روس‌ها در «مقاطعی حساس» با خاموش کردن سیستم‌های راداری خود به اسرائیل اجازه دادند تا «به‌راحتی» فرماندهان ایرانی را هدف قرار دهد. در جریان برخی از عملیات‌های اسرائیل در سوریه، محمدرضا زاهدی، معاون سپاه قدس، سید رضی موسوی، مسئول پشتیبانی سپاه قدس در سوریه، و صادق امیدزاده، معاون اطلاعات نیروی قدس سپاه پاسداران ایران کشته شدند.
این فرمانده ارشد سپاه پاسداران ایران در سخنانی که حدود یک ساعت طول کشیده است و رسانه‌های ایران فایل صوتی آن را منتشر کرده‌اند، گفت که «روس‌ها بعد از طوفان الاقصی کاملا در پرونده و در جبهه رژیم صهیونیست عمل کردند.»
هرچه از سقوط دمشق می‌گذرد، سخنرانی‌ها و افشاگری‌های افرادی که از نزدیک درگیر بحران سوریه بوده‌اند، زوایای جدیدی از این رویداد پیچیده را روشن می‌کند. سرتیپ پاسدار «بهروز اثباتی»، یکی از آخرین فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سوریه پیش از سقوط «بشار اسد» است که روایت خود را از این فروپاشی می‌گوید.
در این فایل صوتی، اثباتی از فساد گسترده در دولت سوریه، رفتارهای توهین‌آمیز مقام‌های سوری با ایرانیان و خیانت‌های پشت پرده روسیه را افشا می‌کند و تصویری متفاوت از این شکست ارایه می‌دهد. اثباتی که پیش‌تر در ایران مسوولیت قرارگاه فضای مجازی ستاد کل نیروهای مسلح را برعهده داشت، تا آخرین روزهای حضور ایران در سوریه، در این کشور باقی مانده بود. او که در سوریه بیشتر در حوزه‌های تشریفاتی و فرهنگی فعالیت می‌کرد، در خصوص خروج ایران از سوریه می‌گوید: «آن‌چه اتفاق افتاد، قابل پیش‌بینی بود.»
اثباتی با تاکید بر این که نیروهای مستشاری ایران در سوریه از نظر نظامی شکست نخورده‌اند، تصریح می‌کند: «اصلاً جنگ نشد. مردم قیام کردند و یک سیستم فاسد فاسق را حذف کردند.»
آقای اثباتی که رسانه‌های ایران از او به‌عنوان مسئول قرارگاه فضای مجازی ستاد کل نیروهای مسلح این کشور نام برده‌اند همچنین روسیه را در فروپاشی حکومت بشار اسد مقصر دانست و گفت که روس‌ها بشار اسد را «گول» زده‌اند. این فرمانده سپاه مدعی شد که روسیه به‌جای بمباران مراکز تجمع شبه‌نظامیان هیات تحریر شام و تضعیف نیروهای نیابتی ترکیه و قطر، مناطق مسکونی و بیابان‌ها را هدف قرار می‌داد که این بمباران «تأثیر چندانی در تضعیف دشمن نداشت.»
او به درخواست ایران برای دریافت هزار قبضه سلاح کلاشینکف از روسیه برای حفظ یکی از خطوط مهم در سوریه اشاره کرد که با مخالفت روس‌ها مواجه شد.
او همچنین گفت که دولت بشار اسد «در ۳ ماه گذشته» در پی نفوذ کشورهای عربی مانند امارات عربی متحده «بیشترین فشار را به ایرانی‌ها آورد.» اثباتی گفت که بشار اسد و همسرش به‌دنبال جایگزینی حمایت کشورهای عربی به‌جای ایران بودند.
اگرچه برخی از کشورهای غربی و اسرائیل بر این نظرند که سوریه در دوران بشار اسد نقشی کلیدی در انتقال تجهیزات نظامی ایرانی به لبنان داشته، اما این فرمانده سپاه مدعی شد که تعریف بشار اسد از مقاومت «بسیار متفاوت» از ایران بوده است، به‌گونه‌ای که نقش کشورش را در مقاومت «بسیار محدود» می‌دانست.
او گفت وقتی که طوفان الاقصی شکل گرفت، ایران از طریق «سفیر و فرمانده» در دمشق پیشنهاد کرد که الان وقت حمله سوریه به اسرائیل است تا بخشی از زمین‌هایی که اسرائیل از این کشور گرفته را پس‌بگیرد، اما بشار اسد با بیان اینکه «من در مقاومت فقط سکوی پشتیبانی شما هستم» و «وارد جنگ با اسرائیل نمی‌شوم»، با این پیشنهاد مخالفت کرد.
این اظهارات در حالی مطرح می‌شوند که سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد در سخنرانی خود در همان روز، خروج ایران از سوریه را «مسوولانه» توصیف کرد و مدعی شد که این خروج با درنظر گرفتن تاثیرات احتمالی بر مردم سوریه انجام شده است. اما در مقابل، اثباتی خروج ایران را از سر ناچاری و سقوط اسد را یک «باخت» برای جمهوری اسلامی می‌داند.
اثباتی همچنین شایعات درباره «رفتار بد» دولت سوریه با ایرانیان در ماه‌های پایانی تایید می‌کند. او توضیح می‌دهد که سه ماه پیش از سقوط اسد، ۸۰ درصد از خانواده‌های ایرانی از خانه‌های خود اخراج شدند و حتی هنگام سفر «ابراهیم رئیسی» به سوریه، دولت اسد از پذیرایی شایسته از او خودداری کرد.
اثباتی این رفتارها را نتیجه مستقیم «ناتوانی» و «وادادگی» اسد در تصمیم‌گیری و مدیریت بحران می‌داند.
به گفته او، مقام‌های کاخ ریاست جمهوری سوریه در زمان سفر رسمی «ایراهیم رئیسی»، رییس‌جمهوری وقت ایران، از هرگونه تشریفات و تزیین مسیر فرودگاه تا قصر با پرچم‌های ایران خودداری کرده بودند و وقتی نظامیان ایرانی مستقر از این موضوع اطلاع پیدا کردند، اثباتی افراد سپاه پاسداران را به سطح شهر و مسیر ورود رئیسی می‌فرستند تا پرچم‌های ایران نصب شوند.
او می‌گوید مدتی بعد خیابان‌های دمشق و مسیر مشابه با پرچم امارات متحده عربی تزیین شدند و وقتی سپاه از کاخ ریاست جمهوری سوریه سوال کرد، جواب داده بودند وزیر خارجه امارات برای یک دیدار چند ساعته به دمشق می‌آید.
ادعاهای سرتیپ اثباتی چیست؟
در فایل صوتی یک‌ساعته منتشر شده از سخنرانی اثباتی، او به جنبه‌های گوناگون حضور نیروهای ایرانی در سوریه و شرایط این کشور می‌پردازد. او تاکید می‌کند که در دو سال گذشته، نیروهای ایرانی تلاش فراوانی داشته‌اند تا مقام‌های حزب «بعث» و شخص بشار اسد را متقاعد کنند که اصلاحات جدی انجام دهد.
اثباتی با اشاره به وضعیت بحرانی دو سال اخیر، توضیح می‌دهد تاخیر در این اصلاحات باعث وخامت اوضاع شد.
به گفته او، نشانه‌هایی از این بحران در قطع مکرر برق در اکثر شهرهای سوریه مشهود بوده و برخی شهرها در شبانه‌روز تنها ۲۵ دقیقه برق داشته‌اند.
اثباتی یکی از دلایل این وضع در سوریه را رخوت ایجاد شده در ارتش، به ویژه پس از پیروزی بر «داعش» و گروه‌های مسلح می‌داند.
او می‌گوید به همراه این پیروزی، فساد گسترده در حزب بعث و ارکان دولتی سوریه یکی از عوامل اصلی تضعیف حکومت اسد بوده است و این فساد به تبعیض‌های چشم‌گیری منجر شده بود که اعتماد عمومی را به‌شدت کاهش داد.
اثباتی همچنین به عمق این فساد در ارتش اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد که در روز آغاز حملات از «ادلب»، به‌جای حضور ۴۰۰ نیروی پیش‌بینی‌شده در خط مقدم، تنها ۴۰ نفر حضور داشته‌اند، زیرا بسیاری از نیروها با پرداخت رشوه، به مرخصی رفته بودند.
او حتی به مواردی از رشوه‌خواری در سطوح بالای حکومت، از جمله توسط «ماهر اسد»، برادر بشار اسد، اشاره می‌کند.
نکاتی که اثباتی بیان می‌کند، نشان می‌دهند وضعیت مشابهی هم در میان ارتش روسیه ساکن در سوریه وجود داشته است. او از ناکارآمدی عملیات روس‌ها در بمباران مناطق ادلب می‌گوید که پیش از حملات «تحریرالشام» انجام شده بودند.
می‌گوید آن‌چه ارتش روسیه در آن‌جا انجام داد، عموما به مناطق خالی ادلب بوده است و خسارتی از گروه‌های مسلح نگرفته بود.
او حتی پا را فراتر گذاشته و یکی از عوامل کلیدی سقوط سوریه را نقش روسیه می‌داند. اثباتی می‌گوید روس‌ها بعد از عملیات «طوفان الاقصی» در ۱۵ مهر ۱۴۰۲، به‌طور کامل در راستای منافع اسراییل عمل و با خاموش کردن رادارهای خود در جریان حملات اسراییل به مواضع ایران در طی چند ماه، عملاً به این کشور کمک کردند.
اثباتی در این رابطه به خیانت روس‌ها اشاره می‌کند و نقش آن‌ها را در کشته شدن فرماندهانی چون «محمدرضا زاهدی» پررنگ می‌داند. با این حال، توضیح می‌دهد که در روزهای آخر، خود و همراهانش با یک هواپیمای روسی مدل «ایلیوشین» از منطقه خارج شده‌اند.
با وجود این انتقادات، اثباتی همچنان اسد را فردی متعهد به مقاومت معرفی می‌کند اما تاکید دارد که تعریف اسد از مقاومت، با تعریف جمهوری اسلامی ایران متفاوت بوده است.
به گفته اثباتی، ایران انتظار داشت دولت اسد از حملات «حماس» به اسراییل بهره‌برداری کند و بلندی‌های جولان را باز پس گیرد. با این حال، اسد از رویارویی مستقیم با اسراییل خودداری کرده و گفته بود: «خودتان نیرو بیاورید و با اسراییل بجنگید.»
این دیدگاه از نظر اثباتی، نشان‌دهنده اختلاف جدی میان نگرش اسد و ایران درباره مفهوم مقاومت بوده است.
«ایران در سوریه باخت، بد هم باخت»
این فرمانده سپاه در سخنان خود همچنین به موضوعی کمتر شنیده شده از مقام‌های نظامی و غیرنظامی ایران اشاره کرد و آن اینکه تهران در سوریه ضربه خورده است. او گفت: «اولا بگویم افتخار نمی‌دانم ما سوریه را از دست دادیم. نه، ضربه خوردیم… باختیم، بد هم باختیم… ضربه خوردیم، خیلی هم برای ما سخت بود.»
با این حال این فرمانده ارشد سپاه تصور شکست نیروهای مقاومت را از محصولات «عملیات روانی» اسرائیل دانست و گفت: «اصلا اینجوری نیست که مقاومت از دست رفته باشد.»
او با بیان اینکه اکنون «مقاومت ولایتی» امکان حضور در سوریه را پیدا کرده، گفت که کشورش در حال حاضر می‌تواند آن شبکه‌هایی که در این چند ساله با آن‌ها ارتباط داشته است را در این اوضاع فعال کند و هسته‌های مقاومت تشکیل دهد.
«تنش نظامی در منطقه نباید تشدید شود»
البته این فرمانده ارشد سپاه پاسداران ایران در بخش دیگری از سخنان خود گفت که تهران در حال حاضر نباید تنش نظامی در منطقه را تشدید کند. او در پاسخ به سؤالی درباره حمله تلافی‌جویانه ایران به اسرائیل یا پایگاه‌های آمریکا گفت: «در این شرایط، کشاندن منطقه به رزم نظامی به نفع مقاومت نیست. آقای اثباتی در ادامه گفت در حال حاضر ایران اگر بخواهد وارد یک فاز جدید شود، «دشمن» دوباره آماج عملیاتش را شروع می‌کند.
این فرمانده ارشد سپاه با بیان اینکه اطلاعی از عملیات «وعده صادق سه» ندارد که تهران قول انجام آن را داده است تا به آخرین حمله اسرائیل به ایران پاسخ دهد، گفت که به نظر او «صحنه الان دیگر خیلی دیگر کشش وعده صادق ۳ را ندارد.» او در بخش دیگری از سخنان خود به جزئیاتی از مشکلات مردم سوریه در دوره منتهی به سقوط حکومت بشار اسد اشاره کرد.
این فرمانده سپاه پاسداران ایران با اشاره به کمبود شدید امکانات در سوریه و گسترش فساد در این کشور به‌خصوص در دو سال گذشته، گفت که فساد ناشی از فقر همه ارکان ارتش سوریه را نیز فراگرفته بود و نظامیانی که باید در برابر شورشیان ایستادگی می‌کردند، بیشترشان فرار کرده بودند.
اثباتی گفت «ما می‌دانستیم» که هیچ نیرویی برای دفاع از بشار اسد وجود ندارد، اما او «باور نمی‌کرد» و می‌گفت که اصلاً جنگی در کار نبوده است.
این فرمانده سپاه همچنین گفت که تهران در سوریه کم نگذاشت، اما قرار نبود نیروهای ایران به جای او بجنگند، آن‌هم در زمانی‌که هیچ کدام از ارکان او، حزب، دولت، ارتش و توده مردم این کشور نمی‌خواستند بجنگند.
مقاومت مرد
اثباتی در پایان سخنان خود به وضعیت محور مقاومت اشاره می‌کند و می‌گوید وضعیت فلسطین و حماس بهتر شده و «دشمن» را بیچاره کرده است. او با تاکید بر آینده روشن‌تر مقاومت، بر سخنان «علی خامنه‌ای»، رهبر جمهوری اسلامی استناد می‌کند؛ رهبری که پس از سقوط دمشق نیز در پنج سخنرانی بر پیروزی مقاومت تاکید کرده است.
خامنه‌ای سقوط دولت اسد را نتیجه عوامل داخلی و خارجی می‌داند. او دخالت‌های «استکبار جهانی»، «برنامه‌ریزی امریکا» و «رژیم صهیونیستی» برای ایجاد هرج‌ومرج در سوریه و تقویت گروه‌های تروریستی را از دلایل اصلی تهدید دولت اسد می‌شمارد و این اقدامات را تلاشی برای تضعیف محور مقاومت معرفی می‌کند. در عین حال، ضعف‌های مدیریتی داخلی را عامل تشدید کننده این بحران می‌داند.
با این وجود، خامنه‌ای تاکید دارد که حتی با سقوط دمشق، مقاومت همچنان پابرجا خواهد ماند. او مقاومت را پدیده‌ای فراتر از جغرافیا می‌داند که به ایمان و حمایت مردمی وابسته است: «حزب‌الله زنده است. مقاومت فلسطین زنده است… و شهادت عناصر مهم هم باعث تضعیف مقاومت نخواهد شد.»
اثباتی نیز بر این باور است که سوریه به زودی وارد مرحله جدیدی از مقاومت خواهد شد؛ مقاومتی که از نظر او، «صحیح» و «ولایتی» خواهد بود.
معتقد است که ایران با فعال‌سازی شبکه‌های خود در سوریه و حضور موثر در فضای مجازی، در حال شکل‌دهی به هسته‌های مقاومت جدید در این کشور است.
به گفته اثباتی، ایران برای همه سناریوهای آینده سوریه آماده است و باید مقاومت را که همان مقابله با اسراییل است، آماده کرد.
همه تقصیر در ارتش سوریه است!
گزاره‌هایی که اثباتی در مورد سقوط دولت اسد مطرح می‌کند، با آن‌چه پیش از این مقام‌های مختلف سپاه در این یک ماه گذشته گفته بودند، متفاوت هستند. اگرچه تمام این فرماندهان عامل اصلی سقوط دمشق را ارتش این کشور می‌دانند اما اثباتی از ارتش روسیه نیز به عنوان متهم ردیف اول سخن می‌گوید.
در ۲۲ آذر ۱۴۰۳، «حسین سلامی»، فرمانده کل سپاه در تحلیل تحولات سوریه و نقش جمهوری اسلامی تاکید کرد ایران از ماه‌ها پیش از تحرکات «تکفیری‌ها» مطلع بود و هشدارهای اطلاعاتی به دولت و ارتش سوریه ارایه کرد اما عدم اراده کافی در ارتش سوریه برای تغییر و استقامت، موجب سقوط مناطق کلیدی شد. او تصریح کرد که حضور ایران در سوریه با هدف مقابله با نفوذ تکفیری‌ها و دفاع از جبهه مقاومت بوده است و آخرین کسانی که سوریه را ترک کرده، نیروهای سپاه بوده‌اند.
یک روز بعد از سخنان سلامی، «رمضان شریف»، از دیگر فرماندهان سپاه و رییس مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، سقوط دولت بشار اسد را نتیجه اشتباه محاسباتی و ضعف عملکرد ارتش سوریه دانست و تاکید کرد «قاسم سلیمانی» (فرمانده کشته شده نیروی «قدس»، شاخه برون‌مرزی سپاه) و همدانی راهکار ایستادگی را به مردم سوریه آموختند: «اما سستی در ارتش سوریه فرصت را برای دشمنان فراهم کرد.»
او ضمن پررنگ دانستن نقش اسراییل در سقوط دمشق، توضیح داد: «نیاتی که پشت داستان سوریه بود، به راحتی روشن شد و بخش عمده‌ای از زیر ساخت‌های سوری‌ها را زدند. ای کاش آن‌ها به نصایح خیراندیشان، کسانی که گفتند از این تجهیزات علیه صهیونیست‌ها استفاده کنید، عمل می‌کردند و الان مانند حزب‌الله لبنان پیروز می‌شدند.»
«اسماعیل کوثری»، فرمانده پیشین سپاه و عضو «کمیسیون امنیت ملی» مجلس شورای اسلامی حضور مستشاری ایران در سوریه را برای مقابله با داعش و حمایت از بشار اسد حیاتی می‌داند. او در مصاحبه‌ای که در ۲۸ آذر انجام داده، سقوط سریع حکومت اسد را ناشی از عدم وحدت و خیانت در ارتش سوریه دانسته و تاکید کرده است که حضور ایران مانع گسترش جنایات داعش به داخل کشور شد: «اگر ایران کمک نمی‌کرد، همان افراد انتقاد کننده امروز طلب‌کار می‌شدند.»
اما با توضیحات اثباتی، اکنون مشخص شده است روسیه تمایل جدی به دفاع از دولت سوریه نداشته است و این بی‌تعهدی به سقوط اسد سرعت بخشید.
در غیاب حمایت واقعی روس‌ها، ایران نیز نتوانست معادلات را تغییر دهد. از سوی دیگر، با توضیحات فرماندهانی نظیر «محمود چهارباغی»، دیگر آشکار شده است که حضور مستشاری ایران از سال ۱۳۹۰، یعنی چهار سال پیش از ظهور داعش در سوریه بوده است و اولین کشته‌های ایران نیز در سال ۱۳۹۲ به کشور بازگشته‌اند. با این حال، تلاش فرماندهان سپاه برای تغییر واقعیت، تنها پرسش‌های جدی درباره نتایج سیاست‌های منطقه‌ای ایران برمی‌انگیزد.
