ملی مذهبی _ روز ۲۶ تیرماخ ۱۴۰۲ علیرغم هشدارهای متعدد کنشگران محیط‌زیست و میراث فرهنگی خبرگزاری‌های ایران از افتتاح سد چمشیر در استان کهگیلویه و بویراحمد خبر دادند.
رییس سازمان محیط زیست، بی‌توجه به هشدارها درباره شوری زمین‌های کشاورزی و تشکیل کانون‌های ریزگرد در پی آبگیری سد، گفت که چمشیر مشکل زیست محیطی «ندارد.»علی سلاجقه، گفت که «این دیدگاه مطرح بود که در محل احداث سد چمشیر احتمال اینکه بخشی از سنگ‌های مختلف در دریاچه قرار بگیرند و سبب کاهش کیفیت آب شوند وجود دارد و از طرفی بحث رانش‌های احتمالی یا بحث منابع هیدروکربنی و چاه‌های نفتی منطقه مطرح بود.»
این مقام سازمان محیط‌زیست مدعی شده است که افتتاح سد در شرایطی انجام شده که «دستگاه‌های مختلف روی تک‌تک این مسایل کار کارشناسی انجام دادند» و نتیجه این بوده که مشکلی در کیفیت آب وجود ندارد.
افتتاح سد چمشیر در سفر ابراهیم رییسی به استان کهگیلویه و بویراحمد انجام شد.
مخالفان و موافقان سد چمشیر انگار در دو سیاره متفاوت از همدیگر زندگی می‌کنند. مخالفان این سد می‌گویند که فاجعه سد گتوند دوباره تکرار خواهد شد و دریاچه بزرگ آب شور مصنوعی دیگری به‌دست مقامات ارشد جمهوری اسلامی خلق شده است. این مدافعان محیط‌زیست نگران فروپاشی لایه‌های محافظ بمب نمکی زیر سد چمشیر هستند.
اگر آب مانند سد گتوند به نمک برسد، یکی از بهشت‌های اقلیمی ایران در استان کهگیلویه و بویراحمد نابود خواهد شد: از زمین‌های کشاورزی تا جنگل و دشت به باد فنا خواهد رفت. برخی دیگر نگران ده‌ها محوطه تاریخی هستند که بررسی نشده به زیر آب این سد فرو رفته‌اند. دیگران نگران این هستند که آب شور شود، کشاورزی نابود شود و زمین‌های منطقه بدل به منابع تولید ریزگرد شوند و تا کیلومترها دورتر از این سد را بدل به بیابان کنند.
آنها همچنین نگران از موج دیگری از مهاجرت‌های اقلیمی در این منطقه ایران هستند که شاید می‌بایست با دقت و وسواس نگهداری و حفظ شود تا اینکه بی‌پروا در آن سد ساخته شود.
این پروژه منتقدان بسیار دارد اما دولت ابراهیم رییسی برخلاف نظر متخصصان حوزه محیط‌زیست می‌گوید قرار است شوری رودخانه زهره را تعدیل و کیفیت آب پایین‌دست آن را بهبود ببخشد.
لی اکبر محرابیان، وزیر نیرو همزمان با افتتاح پنجمین سد بزرگ ایران، سد چمشیر، تاکید کرد نیروگاه ۱۷۶ مگاواتی این سد می‌توان برق پاک از سوخت‌های فسیلی برای تامین برق یک شهر ۵۰۰ هزار نفری به‌همراه بیاورد. دریاچه سد در حدود ۵۰ کیلومتر طول دارد و نزدیک به ۲.۳ میلیارد متر مکعب آب در آن ذخیره شده است. وزیر نیرو می‌گوید ۷۰ هزار هکتار اراضی در استان‌های کهگیلویه، خوزستان و بوشهر با آب این سد آبیاری خواهند شد و از خسارت‌های سیلاب هم کاسته خواهد شد.
اکانت توییتری فلات ایران که اخبار مرتبط با محیط‌زیست ایران را پوشش می‌دهد با انتشار تصویری از مراسم افتتاح این سد نوشت: «متاسفانه امروز رئیسی سد چمشیر را افتتاح کرد. سدی که با آب‌گیری‌اش حدود ۵۰۰هزارتن نمک حل‌شده به رودخانه زهره پمپاژ می‌کند و رویش‌گاهی با وسعت ۵۰۰هکتار مرکب از گونه‌هایی چون پده، گز، کُنار و انواع نی از بین می‌رود؛ آن هم در منطقه‌ای که هر درخت، حکم کیمیا را دارد. با وجود علی سلاجقه‌ها، امید به حفظ محیط زیست در ایران، هر روز کم‌رنگ‌تر می‌شود.»
هیرش سعیدیان روزنامه‌نگار و پژوهشگر در واکنش به خبر افتتاح این سد به دست ابراهیم رییسی نوشت: «۱٠ استاد دانشگاه تهران در نامه ای به رئیس جمهور از او خواستند برای جلوگیری از فاجعه زیست محیطی، نابودی میلیون ها هکتار زمین و زندگی جوامع محلی از افتتاح سد چمشیر خودداری کند.»او در ادامه نوشت که دولت ابراهیم رییسی به دلیل «نیاز به مانور سیاسی برای پوشاندن عملکرد فاجعه بار اقتصادی» خود دست به این اقدام زده است.
کاوه مدنی پژوهشگر و فعال محیط زیستی نیز با بازنشر توییت سال گذشته خود که تصاویر ماهواره‌ای آبگیری سد چمشیر را منتشر کرده بود نوشت: « رسما افتتاح شد.»
اسفندماه گذشته خبر آبگیری آزمایشی این سد نیز در میانه تکذیب مسئولان و مخالفت‌های کنشگران انجام شد.
فعالان محیط‌زیست حتی آن دسته که در بدنه حکومت و همراستا با سیاست‌های دولتی فعالیت می‌کنند بر این باورند که آبگیری این سد منجر به شور شدن زمین‌های کشاورزی منطقه و تشکیل کانون‌های ریزگرد می‌شود که دامنه آن تا بخش جنوب شرقی استان خوزستان ادامه خواهد داشت.
به گفته محمد درویش از کنشگران محیط‌زیست ساکن ایران ۷۰ درصد مخزن این سد روی سازند گچساران قرار دارد، سازندی گچی-نمکی که «به‌شدت به انحلال نمک حساس است» و بنابراین به محض حل شدن گچ‌ها، نمک‌ها هم حل خواهند شد و شرایطی بحرانی و خطرناک را به وجود می‌آورند.
این کنشگر محیط زیست پیشتر گفته بود که یکی از سرمایه‌گذاران اصلی این پروؤه شرکت‌های چینی هستند و نزدیک به ۲۳۵ میلیون یورو در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
سد چمشیر در حالی با هشدارهای متعدد نسبت به شوری آب و از بین رفتن صنعت کشاورزی در منطقه افتتاح و آبگیری شده است که پیش از این در روندی تکراری سد گتوند در شمال خوزستان ساخته و آبگیری شده است.
سدی که طی دو دهه گذشته بخش بزرگی از روستاهای اطراف آن به دلیل مشکل شوری آب و از بین رفتن زمین‌های کشاورزی ناچار شده‌اند خانه و زندگی‌های خود را رها کرده و از آن منطقه کوچ کنند.
کارشناسان محیط زیست می‌گویند افتتاح سد چمشیر علاوه بر شوری آب، به دلیل وجود چاه‌های نفت و گاز در منطقه ممکن است با آلودگی آبی مواجه شود چرا که آب در زمین نشست کرده و به چاه‌های نفت نفوذ خواهد کرد.
یکی دیگر از هشدارها درباره تبعات آبگیری سد چمشیر، زیر آب رفتن محل سکونت عشایر و همچنین گونه‌های گیاهی منطقه است. اتفاقی که در خصوص سد گتوند نیز رخ داده است.
دوستداران تاریخ و میراث فرهنگی هم در میان مخالفان راه‌اندازی سد چشم‌شیر هستند. به گفته باستان‌شناسان با آبگیری آن دست‌کم ۱۴۰ اثر باستانی در این منطقه از بین می‌رود.
یک‌سال قبل برخی رسانه‌ها از جمله ایسنا نتایج کاوش نجات‌بخشی در محدوده سد چمشیر که منجر به پیدا شدن سازه‌ای با معماری سنگی مرتبط با اقوام کوچ‌رو، یک گوشواره مفرغی شکسته، یک سپیدمُهره، شیشه، نخ، قطعات فلزی، زغال و سفال شده است را منتشر کرده بود.
ایسنا در این گزارش هشدار داده بود که آبگیری این سد تمام محوطه‌های این کاوش را به زیر آب خواهد برد.
سد چمشیر ۱۵۱ متر ارتفاع دارد و دارای مخزنی به حجم ۲/۳ میلیارد مکعب است.
بر اساس ادعای دولت سیزدهم با آبگیری شد چمشیر آب ۱۱۰ هزار هکتار زمین کشاورزی در استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان و بوشهر تامین می‌شود.
محمد درویش اما آبگیری این سد را «فاجعه‌ای به مراتب عمیق‌تر و سهمگین‌تر از سد گتوند» توصیف کرده و گفته است که این اقدام منجر به «شکل‌گیری دریاچه بزرگ آب شور مصنوعی دیگری در ایران و موج مهاجرت اقلیمی» خواهد شد.
تاریخ گذشتگان ایران که زیر آب رفت
روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری پیشتر اعلام کرده بود که «در نتیجه کاوش‌ها در حوضه آبگیر سد چمشیر، تاکنون ۱۴۰ اثر تاریخی در ۱۶۰ محوطه باستانی کاوش شده در این حوضه بدست آمده است.»
این محوطه‌های باستانی از آثار دوره عیلامی شروع و بقایای دوره‌های اسلامی و جوامع کوچ‌رو امتداد می‌یابد. آن هم در منطقه‌ای که می‌توان آثار دوره‌های فراپارینه سنگی و دوره‌های نوسنگی تا حوالی ۱۶ هزار سال پیش را مشاهده کرد. در فاصله نزدیکی به آبگیری این سد، ۴۰ روز به باستان‌شناسان اجازه داده شد تا چند محدوده تاریخی این منطقه را بررسی کنند.
محمد حسین عزیزی خرانقی، مدیر پروژه کاوش‌های سد چمشیر به رکنا گفته بود: «برخلاف بسیاری از سدها بیش از ۱۰ سال است که در محوطه این سد کار کارشناسی و عملیات کاوش و نجات‌بخشی صورت می گیرد.» عملیات‌های نجات‌بخشی به گفته او در ۳۰ محوطه باستانی به طور کامل انجام گرفته است تا مانع نابودی این محوطه‌ها از آب دریاچه باشد.
سوال حضور سرمایه‌گذاران چینی در سد چمشیر
به‌رغم تاکید بر ساخت این سد توسط مهندسان ایرانی توسط مقامات ارشد جمهوری اسلامی، سوال‌هایی در موضوع حضور چین در این سد وجود دارد. گفته می‌شود بیش از ۲۰۰ میلیون یورو سرمایه‌گذاری توسط چین در این سد صورت گرفته است.میثم فاضلی، مدیر امور مطالعات سد چمشیر به تجارت‌نیوز گفته بود: حدود ۳۰ میلیارد دلار پول بلوک شده ایران در چین وجود داشت که دولت چین به ایران نمی‌داد. درنهایت برای زنده شدن این پول بلوک شده توافق شد که چین از این پول به ایران وام دهد. یعنی از پول خودمان به خودمان! بخشی از این پول در پروژه سد چمشیر استفاده شد. البته به آن شرط که در این زمینه چین نیز یک طرف پروژه باشد.
پس از چمشیر، نگرانی از دیگر پروژه‌های بزرگ ویرانگر حیات
حسین آخانی، کارشناس محیط‌زیست پس از ماه‌ها تکذیب آبگیری سد چمشیر، به این سد سر زد و چند گزارش ویدیویی از این سفر در اینستاگرام منتشر کرد. بررسی او نشان داد که آب ورودی مخزن، تقریبا یک‌سوم شوری آب خروجی از مخزن سد را دارد. او تاکید کرد:آبی که با انحلال گج اگرچه ممکن است در کوتاه‌مدت امکان کشت برخی محصولات را داشته باشد ولی در درازمدت باعث بیابان‌زایی گسترده و توسعه ریزگردها می‌شود.
آخانی در کپشن یکی از این پست‌ها نوشت:من سد سازان را به این دلیل تحسین می‌کنم که خیلی خوب دروغ می گویند و جالب‌تر آن است که آنهایی که باید به آنها پول بدهند دروغ‌های گنده آنها را هم باور می‌کنند و ده‌ها هزار میلیارد تومان بودجه‌های کشور را تقدیمشان می‌کنند و حتی اگر گندش هم درآید باز هم به آنها پاداش می‌دهند تا سد خرسان ۳، سد مارون ۲ و سدهای دیگری برای نابودی سرزمین ایران بسازند. من عقلم یاوری نمی کند، شاید شما بتوانید بگویید چرا؟
آخانی در کپشن یکی از این پست‌ها نوشت:من سد سازان را به این دلیل تحسین می‌کنم که خیلی خوب دروغ می گویند و جالب‌تر آن است که آنهایی که باید به آنها پول بدهند دروغ‌های گنده آنها را هم باور می‌کنند و ده‌ها هزار میلیارد تومان بودجه‌های کشور را تقدیمشان می‌کنند و حتی اگر گندش هم درآید باز هم به آنها پاداش می‌دهند تا سد خرسان ۳، سد مارون ۲ و سدهای دیگری برای نابودی سرزمین ایران بسازند. من عقلم یاوری نمی کند، شاید شما بتوانید بگویید چرا؟
او یکی دیگر از کارشناسان محیط‌زیست، تاریخ و اقلیم ایران است که نوشت «امروز باید جز اشک در چشمانش چیزی نمی‌دیدی». او نوشت «افتتاح سد چمشیر با همه واقعیت‌هایی که پشت آن بود نشان داد که امید به حفظ سرزمین در ایران هر روز کم‌رنگ‌تر می‌شود».
سد چمشیر در حالی افتتاح شد که اقلیم‌های ایران در معرض امتداد خشکسالی، کمبود بارندگی و موج‌های طولانی گرماست. آب در بزرگ‌ترین شهرهای ایران مکرر قطع می‌شود. دریاچه ارومیه از هر زمانی خشک‌تر شده است و پیش‌بینی می‌شود شهریور امسال به کل خشک شود و به جز باتلاق، چیزی از دریاچه باقی نماند.
همزمان مقامات جمهوری اسلامی در سیاره دیگری که در آن زندگی می‌کنند، به تکذیب‌هایشان ادامه می‌دهند. همان‌طور که سلاجقه همزمان با افتتاح این سد گفت «پتروشیمی میانکاله تمام شده است» اما دیوارکشی زمین این پتروشیمی تمام شده است. طرح گردشگری آشوراده، سدهای دیگری مانند خرسان ۳و مارون ۲، حالا در کمین بخش بیشتری از محیط‌زیست، تاریخ و تمدن ایران هستند.
