ملی مذهبی _ انفجار مهیب روز شنبه در بندر رجائی در جنوب ایران دست‌کم ۱۴ کشته و صدها زخمی برجای گذاشت. نیویورک‌تایمز به نقل از یک منبع امنیتی ایرانی اعلام کرد که ماده منفجر شده سوخت موشک بوده است. اما، بندر رجایی کجاست و این انفجار چه پیامد‌هایی می‌تواند برای اقتصاد رو به احتضار ایران داشته باشد؟
بندر رجایی، بزرگترین بندر تجاری ایران در فاصله ۲۳ کیلومتری غرب بندر عباس در استان هرمزگان واقع است. به گفته امیررضا اعتمادی، کارشناس اقتصادی این بندر که ستون فقرات مبادلات خارجی ایران به شمار می‌آید، با ظرفیت تخلیه و بارگیری حدود ۸۸ میلیون تن در سال، نقش بسزایی در تجارت خارجی ایران ایفا می‌کند.
به گفته آقای اعتمادی، بیش از ۵۵ درصد صادرات و واردات ایران و ۸۵ درصد از عملیات کانتینری بنادر کشور از طریق این بندر انجام می‌شود. همچنین ۷۰ درصد از ترانزیت دریایی ایران وابسته به بندر شهید رجایی است و در سال ۲۰۲۴ نزدیک به دو میلیون و ۴۰۰ هزار کانتینر استاندارد در این بندر بارگیری یا تخلیه شده است.
بندر رجایی یکی از اصلی‌ترین مراکز درآمدزایی غیرنفتی جمهوری اسلامی ایران است و بنابر اعلام گمرک ایران، ۴۷ درصد از درآمد گمرک کشور از این بندر تامین می‌شود.
بنابر اعلام مدیر کل بنادر و دریانوردی هرمزگان، مجموع جابجایی کالا در بندر رجایی در سال گذشته بیش از ۷۷ میلیون تن کالای نفتی و غیرنفتی بود که بیش از ۴۰ میلیون تن آن به کشورهای هدف صادر شده است.
پیامد‌های اقتصادی انفجار در بندر رجایی
آقای اعتمادی درباره پیامد‌های اقتصادی انفجار این بندر گفت: «اخلال در فعالیت‌های این بندر می‌تواند زنجیره تامین کشور را به طور جدی مختل کند. در کوتاه‌مدت، وقفه در تخلیه و بارگیری کالاها موجب بروز تاخیر در تامین مایحتاج عمومی، افزایش هزینه‌های واردات، کمبود مواد اولیه صنایع و نوسانات قیمتی خواهد شد.»
این کارشناس اقتصادی افزود: «در میان‌مدت، ادامه اختلال می‌تواند به انباشت کشتی‌ها در آب‌های سرزمینی و افزایش هزینه‌های دموراژ، کاهش اعتماد شرکای تجاری و تضعیف موقعیت ایران در بازارهای صادراتی، افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و بیمه، اختلال در ترانزیت کالاهای عبوری به کشورهای همسایه و تضعیف مسیرهای لجستیکی ایران در رقابت منطقه‌ای منجر شود. این بندر نقشی بی‌بدیل در تامین کالاهای اساسی، تجهیزات صنعتی و صادرات غیرنفتی دارد و توقف یا کند شدن فعالیت‌های آن می‌تواند مستقیما بر رشد اقتصادی و سطح اشتغال تاثیرگذار باشد.»
به گفته آقای اعتمادی در صورت اختلال بلندمدت در بندر شهید رجایی، هیچ بندر دیگری در کشور ظرفیت پوشش کامل نیازهای تجاری ایران را ندارد.
عبدالله باباخانی، سرمایه‌گذار در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر و تحلیلگر اقتصادی درباره پیامد‌های اخلال در فعالیت بندر رجایی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: حتی توقف پانزده روز عملیات در این بندر استراتژیک می‌تواند بخاطر تخریب فیزیکی و سیستم اداری، آثار تخریبی زیادی بر اقتصاد کشور بگذارد. بویژه اینکه بخشی از تخلیه و بارگیری بخاطر شرایط خاص کانتینری فقط با امکانات این بندر قابل اقدام است.»
وزارت بهداشت ایران نیز با استناد به وجود آلاینده‌های سمی در هوا، در استان هرمزگان وضعیت اضطراری اعلام کرد و از مردم خواست در خانه بمانند، پنجره‌ها را ببندند و ماسک بزنند.
علت انفجار چه بود؟
به گزارش نیویورک‌تایمز به نقل از یک منبع مرتبط با سپاه پاسداران ماده منفجر شده در بندر رجایی «پرکلرات سدیم»، یکی از ترکیبات اصلی سوخت جامد موشک بوده است.
فایننشال تایمز در ماه ژانویه طی گزارشی اعلام کرده بود که این ماده شیمیایی توسط دو کشتی از چین به ایران ارسال شده و قرار بود برای تجدید ذخایر موشکی ایران که در پی حملات به اسرائیل کاهش یافته بود، مورد استفاده قرار گیرد.
شرکت امنیت دریایی بریتانیایی «امبری» نیز اعلام کرد که به شواهدی دست یافته است که نشان می‌دهد انفجار به دلیل نگهداری نادرست «پرکلرات سدیم» در بندر رجایی رخ داده است.
این شرکت اعلام کرد: «گزارش‌ها حاکی از آن است که این آتش‌سوزی بر اثر حمل نادرست محموله‌ای از سوخت جامد رخ داده که برای استفاده در موشک‌های بالستیک ایران در نظر گرفته شده بود.»
با این حال، خبرگزاری دولتی ایرنا شامگاه شنبه گزارش داد که اداره گمرک ایران «دپوی مواد خطرناک و شیمیایی در محوطه بندر» را به عنوان عامل انفجار معرفی کرده است.
حسین ظفری، سخنگوی سازمان مدیریت بحران ایران، علت انفجار بندر شهید رجایی را ذخیره‌سازی نامناسب مواد شیمیایی در کانتینرها عنوان کرد.
او در گفت‌وگو با خبرگزاری ایلنا گفت: «علت انفجار، مواد شیمیایی موجود در کانتینرها بود.»
اسرائيل در سال ۲۰۲۰ با انجام حمله سایبری فعالیت‌های بندر رجایی اخلال وارد کرده بود. اما مقامات اسرائيلی تاکنون درباره انفجار‌های روز شنبه در این بندر هیچ اظهار نظری نکرده‌اند.
از سوی دیگر، دادستانی کل جمهوری اسلامی ایران با صدور اطلاعیه‌ای تاکید کرد که با انتشار محتوای خلاف واقع، نشر اکاذیب و توهین اقدام به برهم زدن امنیت روانی جامعه کنند، براساس قانون برخورد مقتضی صورت خواهد گرفت.
اسکندر مومنی، وزیر کشور جمهوری اسلامی ایران که در محل حادثه حاضر است، در ارتباط با علت انفجار گفت: «مطمئن باشید به هر نتیجه‌ای که برسیم، اعلام می‌کنیم.»آقای مومنی افزود که تیمی مشغول بررسی علل حادثه است و از مردم خواست «به شایعات رسانه‌های خارجی» توجه نکنند.
در همین حال علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در پیام مکتوبی که در ارتباط با انفجار در بندر رجایی منتشر کرد، از مسئولان امنیتی و قضایی خواست «هرگونه سهل‌انگاری یا تعمد» در این حادثه را کشف و پیگیری کنند.
خامنه‌ای در این پیام نوشت: «مسئولان امنیتی و قضایی موظف‌اند با بررسی کامل، هرگونه سهل‌انگاری یا تعمد را کشف و بر طبق مقررات پیگیری کنند.»
مقامات و منابع رسمی ایران هنوز هیچ توضیحی دربارۀ علت آتش‌سوزی و انفجار ارائه نداده‌اند. شورای اطلاع‌رسانی دولت صرفاً اعلام کرد انفجار در «یکی از منابع قابل‌اشتعال در بندر» رخ داده است و بابک محمودی، رئیس سازمان امداد و نجات کشور، نیز دربارۀ منشأ حریقی که منجر به انفجار شد، گفت «مواد شیمیایی نسبتاً خطرناکی است و ادامۀ حریق گازهای خطرناک متصاعد می‌کند».
جدا از «علت» آتش‌سوزی و انفجار که برخی مقامات وعده داده‌اند بررسی و اعلام خواهد شد، هنوز هیچ جزئیاتی از مشخصات «مواد شیمایی نسبتاً خطرناک»، مشخصات محل کانون آتش‌سوزی و نهادی که این بخش از بندر به آن تعلق دارد نیز منتشر نشده است.
اشارۀ رهبر جمهوری اسلامی به «تعمد» در کنار «سهل‌انگاری» در وقوع این حادثه در حالی است که آسوشیتدپرس به‌نقل از شرکت امنیت دریایی «امبری» می‌گوید آتش‌سوزی بندر رجایی «ظاهراً در اثر جابه‌جایی نادرست محموله سوخت جامد برای موشک‌های بالستیک ایران رخ داده است».
این خبرگزاری نیز نوشت که مقامات ایرانی ساعت‌ها پس از انفجار توضیح شفافی درباره علت حادثه ارائه ندادند و تنها ارتباط آن با صنعت نفت کشور را رد کردند.
به‌گزارش این خبرگزاری، شرکت امنیت دریایی «امبری» گفته است که بندر رجایی در ماه مارس میزبان محموله‌ای از «سوخت موشکی پرکلرات سدیم» بوده است؛ محموله‌ای که سوم بهمن ماه روزنامه فایننشال‌تایمز با استناد به اطلاعات امنیتی از مقاماتی در دو کشور غربی گزارش داد یکی از دو کشتی باری ایرانی حامل آن چین به ایران هستند و ۱۱ فروردین نیز نشریۀ نیوزویک به‌نقل از یک نهاد ناظر بر مسیر کشتی‌ها گزارش داد که این کشتی با نام جیران روز نهم فروردین به بندرعباس رسیده است.
