نیمی از صادرات نفت ایران تحت کنترل سپاه/ انحصار نظامیان درعرض ۳سال ۲.۵ برابر شد

سپاه پاسداران نفوذ خود را بر تمامی حوزه‌های تجارت نفت ایران گسترش داده است. از ناوگان مخفی نفتکش‌ها که به صورت پنهانی نفت تحریم‌شده را جابه‌جا می‌کنند تا مدیریت لجستیک و شرکت‌های پوششی که نفت ایران را، عمدتا به مقصد چین، به فروش می‌رسانند، همه این فعالیت‌ها تحت کنترل سپاه قرار دارد. این موضوع در گفت‌وگوهای خبرگزاری رویترز با بیش از دوازده منبع آگاه مطرح شده است.

افزایش نقش سپاه در صادرات نفت

شش کارشناس، شامل مقامات غربی، کارشناسان امنیتی و منابع تجاری ایرانی، تخمین می‌زنند که سپاه اکنون کنترل تا ۵۰ درصد صادرات نفت ایران را در اختیار دارد، که این رقم از سه سال پیش که حدود ۲۰ درصد بوده به این حد رسیده است.این اطلاعات بر اساس اسنادی درباره حمل‌ونقل دریایی ایران و همچنین نظارت بر فعالیت تانکرها و شرکت‌های مرتبط با سپاه گردآوری شده‌اند. رویترز قادر به تعیین دقیق میزان این کنترل نبوده است.سپاه، شرکت ملی نفت ایران (NIOC)، شرکت نفتی نیکو (NICO) و وزارت امور خارجه ایران از اظهار نظر در این باره خودداری کرده‌اند.

براساس این گزارش با وجود تحریم‌های شدید غرب که در سال ۲۰۱۸ توسط دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، دوباره اعمال شد، ایران همچنان سالانه بیش از ۵۰ میلیارد دلار از محل صادرات نفت درآمد دارد. این درآمد بزرگ‌ترین منبع تأمین ارز خارجی و پل ارتباطی اصلی ایران با اقتصاد جهانی به شمار می‌رود.

شش منبع آگاه شامل مقام‌های غربی، کارشناسان امنیتی، منابع ایرانی و تجاری گفته‌‌اند سپاه پاسداران در حال حاضر تا ۵۰ درصد از این صادرات را در اختیار دارد. این در حالی است که سه سال پیش این سهم حدود ۲۰ درصد بوده است. ​​این منابع به دلیل حساسیت موضوع نخواستند که نامشان فاش شود.

میزان نفوذ سپاه پاسداران بر صنعت نفت ایران بر اساس اسناد اطلاعاتی مرتبط با حمل‌ونقل نفت ایران و رصد فعالیت نفتکش‌ها و شرکت‌های وابسته به سپاه پاسداران به دست آمده است. با این حال یورونیوز نمی‌تواند به طور مستقل آن را تایید کند. در این گزارش آمده است که نفوذ فزاینده سپاه پاسداران در صنعت نفت ایران، علاوه بر تقویت جایگاه این نهاد در تمامی بخش‌های اقتصاد کشور، اجرای تحریم‌های غرب علیه ایران را نیز دشوارتر کرده است. این موضوع به ویژه در شرایطی اهمیت دارد که سپاه پاسداران از سوی دولت واشنگتن به عنوان یک سازمان تروریستی شناخته شده است.

با این حال، بازگشت احتمالی دونالد ترامپ به کاخ سفید در ژانویه می‌تواند به معنای اجرای سخت‌گیرانه‌تر تحریم‌های نفتی علیه ایران باشد. وزیر نفت ایران اعلام کرده که تهران اقداماتی را برای مقابله با محدودیت‌های احتمالی در نظر گرفته، اما جزئیاتی در این زمینه ارائه نکرده است.

سپاه پاسداران به‌ عنوان بخشی از گسترش نفوذ خود در صنعت نفت، وارد حوزه‌هایی شده است که پیش از این تحت کنترل نهادهای دولتی مانند شرکت ملی نفت ایران (NIOC) و شرکت تابعه آن، نیکو (NICO)، قرار داشت. این موضوع را چهار منبع آگاه رویترز تایید کرده‌اند.

ریچارد نفیو، معاون پیشین فرستاده ویژه آمریکا در امور ایران، می‌گوید: «وقتی تحریم‌ها سال‌ها پیش صادرات نفت ایران را هدف قرار دادند، مدیران شرکت ملی نفت ایران و سایر بخش‌های این صنعت در حوزه نفت تخصص داشتند، نه در زمینه دور زدن تحریم‌ها.»

ریچارد نفیو، که اکنون به‌عنوان پژوهشگر در دانشگاه کلمبیا فعالیت می‌کند، گفت: «افراد وابسته به سپاه پاسداران در قاچاق بسیار، بسیار ماهرتر بودند، اما در مدیریت میادین نفتی عملکرد ضعیفی داشتند. به همین دلیل، کنترل بیشتری بر صادرات نفت به دست آوردند.»

سپاه پاسداران نزدیک به آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی از طریق نیروی قدس، شاخه عملیات خارجی خود، در خاورمیانه نفوذ خود را گسترش داده است. سپاه پاسداران با ارائه منابع مالی، تسلیحات، فناوری و آموزش به گروه‌هایی مانند حزب‌الله در لبنان، حماس در غزه، حوثی‌ها در یمن و گروه‌های شبه‌نظامی در عراق، نقش قابل‌توجهی در معادلات منطقه‌ای ایفا می‌کند.به گفته رویترز وجود کشته شدن چندین فرمانده ارشد سپاه پاسداران توسط اسرائیل در سال گذشته، متخصصان نفتی این نهاد توانسته‌اند به فعالیت‌های خود در زمینه صادرات نفت ادامه دهند.

ریچارد نفیو می‌گوید دولت ایران از حدود سال ۲۰۱۳ به جای پرداخت پول نقد، به سپاه پاسداران و نیروی قدس سهمیه‌ای از نفت تخصیص داده است تا بتوانند از آن برای تامین منابع مالی خود استفاده کنند.در آن دوره، دولت ایران به دلیل فشارهای مالی ناشی از کاهش توانایی در صادرات نفت، با چالش‌های جدی روبه‌رو بود. این مشکلات عمدتا به تحریم‌های غرب علیه برنامه هسته‌ای ایران بازمی‌گشت.

ریچارد نفیو، که در آن زمان فعالیت‌های نفتی ایران را رصد می‌کرد، گفته است: «سپاه پاسداران در شرایط تحریم نشان داد که توانایی بالایی در یافتن راه‌هایی برای فروش نفت دارد.بر اساس برآوردهای اداره اطلاعات انرژی دولت آمریکا، درآمدهای نفتی ایران در سال ۲۰۲۳ به ۵۳ میلیارد دلار رسیده است که نسبت به ۵۴ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ کاهش اندکی داشته است. این در حالی است که درآمد نفتی ایران در سال ۲۰۲۱ به ۳۷ میلیارد دلار و در سال ۲۰۲۰ تنها به ۱۶ میلیارد دلار رسیده بود.

طبق آمار اوپک، تولید نفت ایران در سال جاری به بیش از ۳.۳ میلیون بشکه در روز رسیده است که بالاترین سطح تولید از سال ۲۰۱۸ تاکنون محسوب می‌شود. این آمار در حالی منتشر شده که صنعت نفت ایران همچنان تحت تحریم‌های غرب قرار دارد.

در گزارش رویترز گفت شده که یکی از شرکت‌های پوششی مورد استفاده سپاه پاسداران برای فروش نفت به چین، شرکت «Haokun» است که در چین مستقر بوده و توسط تعدادی از مقامات سابق نظامی این کشور اداره می‌شود. این شرکت، علی‌رغم تحریم‌هایی که ایالات متحده در سال ۲۰۲۲ علیه آن اعمال کرده است، همچنان به عنوان یکی از کانال‌های اصلی فروش نفت سپاه پاسداران به چین فعالیت می‌کند. این اطلاعات توسط دو منبع آگاه تأیید شده است.

وزارت خزانه‌داری آمریکا اعلام کرده که شرکت «Haokun» میلیون‌ها بشکه نفت از نیروی قدس سپاه پاسداران خریداری کرده و به دلیل «ارائه کمک‌های مادی، مالی، فناوری یا خدمات به نیروی قدس سپاه پاسداران» در فهرست تحریم‌ها قرار گرفته است.

بر اساس اسناد اطلاعاتی، قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس که در سال ۲۰۲۰ در حمله‌ای هوایی توسط آمریکا در بغداد کشته شد، مقر مخفیانه‌ای برای فعالیت‌های قاچاق نفت این واحد ایجاد کرده بود. این مقر در همان سال افتتاح شد و در ابتدا توسط رستم قاسمی، وزیر نفت پیشین، مدیریت می‌شد. در گزارش رویترز آمده است که بودجه سالانه ستاد فرماندهی و عملیات روزمره سپاه پاسداران حدود ۱ میلیارد دلار برآورد شده است. همچنین تخمین زده می‌شود که سپاه پاسداران سالانه حدود ۷۰۰ میلیون دلار به حزب‌الله لبنان اختصاص می‌دهد.