ملی مذهبی _ در آستانه پاسخ تهران به نامه دونالد ترامپ، سپاه پاسداران از استقرار سامانه‌های موشکی دوربرد در سه جزیره راهبردی خلیج فارس خبر داد؛ همزمان، مقام‌های ایران و عربستان سعودی در تماسی تلفنی درباره وضعیت منطقه‌ای گفت‌وگو کرده‌اند.
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از استقرار سامانه‌های موشکی جدید در سه جزیره راهبردی خلیج فارس خبر داد و گفت که این سامانه‌ها توانایی هدف قرار دادن «پایگاه‌ها، ناوها و تجهیزات دشمن در منطقه» را دارند.
این تسلیحات در جزایر تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی مستقر شده‌اند؛ جزایری که در نزدیکی تنگه هرمز، یکی از مسیرهای کلیدی کشتیرانی جهان قرار دارند که امارات عربی متحده ادعای مالکیت بر آنها را مطرح دارد، ادعایی که تهران آن را مردود می‌داند.
علیرضا تنگسیری، فرمانده نیروی دریایی سپاه پاسداران با اشاره به لزوم تقویت جزایر سه‌گانه به تلویزیون دولتی گفت:«برنامه ما این است که جزایر را مسلح و به یک پایگاه عملیاتی تبدیل کنیم.» او افزود: «ما توانایی حمله به پایگاه‌ها، کشتی‌ها و دارایی‌های دشمن در منطقه را داریم.»
به گفته تنگسیری، سامانه‌های جدید «قادرند هر هدفی را در شعاع ۶۰۰ کیلومتری به‌طور کامل منهدم کنند.»
ایران از سال ۱۹۷۱ کنترل این سه جزیره را در اختیار دارد، اما امارات عربی متحده سال‌هاست که ادعای مالکیت بر آنها را مطرح کرده و این مسئله به یکی از اختلافات دیرینه بین دو کشور تبدیل شده است.
استیو ویتکاف، نماینده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه در ماه سپتامبر گفته بود که ایران در حال «گسترش توان دفاعی» خود در این جزایر است.
این سامانه‌های موشکی در حالی در جزایز سه‌گانه مستقر شده‌اند که تهران خود را برای پاسخ به نامه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا آماده می‌کند؛ نامه‌ای که در آن به ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای تاکید شده و همزمان نسبت به اقدام نظامی در صورت عدم همکاری ایران هشدار داده شده است.
در همین حال آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی روز جمعه هشدار داد که تهدیدهای آمریکا علیه ایران «هیچ نتیجه‌ای برای آنها ندارد» و تاکید کرد: «اگر دست از پا خطا کنند، سیلی محکمی خواهند خورد.»
گفت‌وگوی مقام‌های ایران و عربستان درباره تحولات منطقه
همزمان با این تحولات فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان سعودی روز شنبه در گفت‌وگویی تلفنی با عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران درباره وضعیت اخیر منطقه گفت‌وگو کرد.
خبرگزاری رسمی عربستان (SPA) گزارش داده که این تماس تلفنی از سوی مقامات ایرانی انجام شده است.
در این گزارش آمده که دو طرف «درباره تازه‌ترین تحولات منطقه و تلاش‌های جاری در این زمینه گفت‌وگو کرده‌اند» اما جزئیات بیشتری از محتوای این گفت‌وگو منتشر نشده است.
عراقچی: برای آغاز گفت‌وگو با آمریکا، برخی سیاست‌ها باید تغییر کند
هرچند رهبر جمهوری اسلامی پیشنهاد آمریکا برای گفت‌وگو را فریب‌کارانه خوانده و رد کرده اما وزیر خارجه ایران گفت به زودی پاسخ ایران به این نامه اعلام خواهد شد.
عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، روز پنج‌شنبه گفت نامه دونالد ترامپ بیشتر جنبه تهدیدآمیز دارد اما در عین حال حاوی برخی فرصت‌ها هم بوده و تهران در روزهای آینده به آن پاسخ خواهد داد.
استیو ویتکاف، نماینده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه در گفت‌وگویی که روز جمعه منتشر شد، گفت که هدف ترامپ از ارسال این نامه جلوگیری از درگیری نظامی با ایران و تلاش برای ایجاد اعتماد متقابل بوده است. او تاکید کرد که این نامه «قصد تهدید نداشته است.»
عباس عراقچی روز یکشنبه تاکید کرد مخالفت ایران با مذاکره از روی «لجبازی» نیست، بلکه ریشه در تجربه و گذشته دارد و افزود پیش از آغاز هرگونه گفت‌وگو، واشنگتن باید در سیاست‌های خود تجدید نظر کند.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه دولت مسعود پزشکیان، در گفت‌وگو با خبرآنلاین به تشریح برخی سیاست‌های جمهوری اسلامی در مورد مذاکره با آمریکا، رویارویی با ترامپ و وضعیت منطقه پرداخت.
او با دفاع از برجام گفت که سیاست خارجی ایران بر “دیپلماسی و پرهیز از جنگ” متمرکز است.
عراقچی در تشریح وضعیت پر تنش ماه‌های اخیر با اشاره به درگیری مستقیم میان ایران و اسرائیل گفت: «به نظرم مردم می‌دانند و می‌فهمند که در شش ماه گذشته کشور در چه شرایطی قرار داشت.»
او با اشاره به درگیری نظامی مستقیم جمهوری اسلامی و اسرائیل ادامه داد: «اسمش را جنگ نمی‌گذارم. ولی وقتی موشک می‌زنید و موشک می‌خورید، درگیری نظامی است. احتمال یک جنگ فراگیر و تمام عیار، یک احتمال جدی بود که دیپلماسی نقش خود را ایفا کرد.وزیر خارجه ایران در بخش دیگری از گفت‌وگو به سخنان علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در رد مذاکره با آمریکا استناد کرد و گفت که “هیچ فرد عاقل و هوشمندی وارد مذاکرات مستقیم نمی‌شود.” به گفته او فعلا تاکتیک و راهکار جمهوری اسلامی این است که “مذاکره غیر مستقیم” باشد.
عراقچی افزود: «این که می‌گوییم مذاکره با آمریکا نه، ناشی از یک تاریخ و تجربه و سابقه است، ناشی از لجاجت نیست. من به عنوان کارشناس و مذاکره‌کننده و دیپلمات می‌گویم با این شرایط، دیگر نمی‌شود وارد مذاکره با آمریکا شد. مگر این که یک سری چیزها تغییر کند.»
دولت ترامپ در دور نخست ریاست جمهوری خود، از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ میان ایران و قدرت‌های جهانی خارج شد؛ توافقی که در ازای محدودیت‌های شدید بر برنامه هسته‌ای ایران، بخشی از تحریم‌ها را لغو کرده بود.اما پس از خروج آمریکا در سال ۲۰۱۸ و بازگشت تحریم‌ها، ایران نیز از محدودیت‌های تعیین‌شده عبور کرد و فعالیت‌های هسته‌ای خود را فراتر از توافق توسعه داد.عراقچی گفت: «از نظر من، توافق ۲۰۱۵ در شکل فعلی دیگر قابل احیا نیست و به نفع ما هم نخواهد بود، چون وضعیت هسته‌ای ما به‌طور چشمگیری پیشرفته‌تر شده و نمی‌توانیم به شرایط قبلی بازگردیم.»او افزود: «در مورد تحریم‌های طرف مقابل هم همین موضوع صدق می‌کند. البته توافق ۲۰۱۵ هنوز می‌تواند پایه و الگویی برای گفت‌وگوهای جدید باشد.»
تایید تلاش ایران برای مذاکره غیر مستقیم از سوی یک مقام آمریکایی
پیش از انتشار مصاحبه عراقچی، استیو ویتکاف، نماینده ویژه دونالد ترامپ در امور خاورمیانه، روز جمعه اول فرودین (۲۱ مارس) در مصاحبه با پادکست تاکر کارلسون گفته بود که ایران از طریق واسطه‌ها با دولت دونالد ترامپ تماس برقرار کرده است. او اما گفت که به دلیل حساس بودن این موضوع اجازه ندارد جزئیات یا کانال‌های مورد استفاده را فاش کند.به نظر می‌رسد که صحبت‌های تند علی خامنه‌ای در رد هرگونه مذاکره با آمریکا تنها مصرف داخلی دارد و جمهوری اسلامی به خوبی می‌داند که چاره‌ای جز تعامل با آمریکا پیش رویش نیست.
کشورهای غربی ایران را متهم می‌کنند که با غنی‌سازی اورانیوم تا درجه خلوص ۶۰ درصد، به دنبال ساخت سلاح هسته‌ای است؛ میزانی که به گفته آنها توجیهی برای مصارف غیرنظامی ندارد.اما تهران تاکید دارد برنامه هسته‌ای‌اش صرفا با اهداف صلح‌آمیز دنبال می‌شود و ایران همچنان به تعهدات بین‌المللی‌اش پایبند است.
شرایط پر تنش در منطقه خاورمیانه و ضعیف شدن نیروهای شبه‌نظامی وابسته به ایران از جمله حماس و حزب‌الله، در کنار نارضایتی داخلی و بحران عمیق اقتصادی، حکومت ایران را در وضعیتی شکننده قرار داده است که به باور بسیاری از تحلیلگران مستقل، هر حرکت اشتباهی می‌تواند به قیمت از بین رفتن کلیت آن تمام شود.
در روزهای پایانی اسفندماه خبری منتشر شد مبنی بر اینکه دونالد ترامپ نامه‌ای به علی خامنه‌ای ارسال کرده است. درباره محتوی این نامه دولت آمریکا و حکومت ایران تا کنون سکوت اختیار کرده‌اند.
نماینده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه در ادامه مصاحبه خود با پادکست تاکر کارلسون به این موضوع هم اشاره کرد که دولت ترامپ در انتظار دریافت “نامه رسمی” از جانب ایران است و ترامپ آماده است هر چه زودتر پیش از تشدید تنش‌ها این موضوع را حل کند.عراقچی نیز در گفت‌وگو با خبرآنلاین از بررسی، مشورت و تهیه پاسخ برای نامه ترامپ خبر داده است.
“ایران در سوریه فقط نظاره‌گر است”
وزیر خارجه ایران در بخش دیگری از مصاحبه خود گفته است که ایران تصمیم دارد که هیچ “عجله” و “دخالتی” در سوریه نداشته باشد و “فقط نظاره‌گر است.”عراقچی افزود: «پیام ما این است که دولت سوریه تمام تلاش خود را برای برقراری آرامش و با خویشتنداری و بدون تلفات به مردم کند. این که وحدت سرزمینی سوریه را حفظ کنند و ثبات را در سوریه نگه دارند. این سیاست ما است و الان هم ادامه دارد.»دخالت حکومت ایران در جنگ داخلی سوریه سبب باقی ماندن بشار اسد در قدرت شد. نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با استفاده از طیف گسترده‌ای از جنگجویان شیعه تبعه کشورهای دیگر، از جمله اعضای حزب‌الله، شبه‌نظامیان عراقی، افغان و پاکستانی سهم بزرگی در بحران سوریه داشت که منجر به کشته شدن نیم میلیون نفر و آواره شدن میلیون‌ها سوری از کشورشان شد.
سیاستی که میلیون‌ها دلار هزینه برای مردم ایران آفرید و به باور برخی ناظران و کارشناسان دستاورد آن تنها تنفر عمیق از حکومت ایران در میان بسیاری از شهروندان سوری بود.
“ما و روسیه همدیگر را شگفت‌زده نمی‌کنیم”
عباس عراقچی درباره نگرانی‌ها در مورد توافق احتمالی میان آمریکا و روسیه بر سر ایران نیز گفت که “در عالم روابط بین‌الملل همه چیز ممکن است. اما در مورد روسیه، رابطه ما در حدی است که میزان اعتماد بیشتر از گذشته است.”او همچنین با اشاره به سفر وزیر خارجه روسیه افزود: «بین ما و روسیه یک اصل وجود داشته است و بر آن هم تاکید شد و در این سفر هم تاکید شد که هیچ کدام از ما دیگری را شگفت‌زده نخواهیم کرد. حتما در مورد مسائل مربوط به همدیگر و مسائل مورد علاقه و نگرانی همدیگر از جمله در منطقه، اگر با دیگران صحبت و مشورت داریم، باهم قبل و بعدش مشورت خواهیم داشت.»سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، روز سه‌شنبه ۷ اسفند ۱۴۰۳ (۲۵ فوریه) در تهران با عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی دیدار و گفت‌وگو کرده بود. لاوروف در کنفرانس مطبوعاتی در مورد برجام گفته بود که ظرفیت دیپلماسی هنوز وجود دارد و باید به صورت مناسب و بدون توسل به زور و تهدید از آن استفاده کرد.
“طالبان را هنوز هم به رسمیت نمی‌شناسیم”
عراقچی در پاسخ به پرسشی درباره حواشی ایجاد شده پس از سفرش به افغانستان در شرایطی که هیچ کشوری طالبان را به رسمیت نمی‌شناسد، گفت: «اولا ما [طالبن را] به رسمیت نشناخته‌ایم و هنوز هم به رسمیت نمی‌شناسیم. ثانیا کشورهای دیگری بوده‌اند که وزرای خارجه آنها سفر کرده‌اند. از جمله وزیر خارجه چین و قطر و نخست‌وزیر قطر. از کشورهای آسیای مرکزی هم چند شخصیت رفته‌اند.»
به گفته او بین ایران و افغانستان “یک سری موضوعات بسیار جدی است که احتیاج دارد به این موضوعات پرداخته شود و بین دو طرف در موردش گفت‌وگو شود.”
او تروریسم، حقابه ایران، مواد مخدر و مهاجرین افغانستان را از جمله موضوعاتی برشمرد که نیاز به بررسی و گفت‌وگو دارند و افزود: «واقعیت این است که الان قدرتی در افغانستان سر کار است که در طول سه سال و نیم گذشته، حاکمیت خود را تثبیت کرده است و بر خلاف گذشته که هر گوشه افغانستان دست یکی بود، اینطور نیست و الان حاکمیت و امنیت برقرار است.»
اسفندماه ۱۴۰۳ احمد رضا رادان، فرمانده کل نیروی انتظامی ایران، اعلام کرد که ایران قصد دارد تا پایان مارس ۲۰۲۵ حداقل دو میلیون تبعه خارجی غیرمجاز را اخراج کند.این اقدامات در حالی صورت می‌گیرد که مجلس ایران طرحی را تحت عنوان “اصلاح قانون مربوط به ورود و اقامت اتباع خارجه” در دست بررسی دارد که در صورت تصویب، محدودیت‌های بیشتری برای مهاجران ایجاد خواهد کرد. این طرح شامل کاهش سالانه ده درصدی جمعیت مهاجران و محدودیت‌های سختگیرانه در زمینه سکونت و اشتغال است.
“تحریم‌ها دست آمریکایی‌ها نیست و دست اروپایی‌هاست”
عراقجی در مصاحبه با خبرآنلاین همچنین با تاکید بر تلاش جمهوری اسلامی برای کاهش تحریم‌ها و مذاکره با سه کشور اروپایی گفت که ایران در تلاش است تا فرمول برجام شکل بگیرد و در مورد برنامه هسته‌ای اعتمادسازی شود تا آنها تحریم‌ها را بردارند.
به گفته عراقچی “تحریم‌ها دست آمریکایی‌ها نیست و دست اروپایی‌ها است” و آنان قرار است که “با آمریکایی‌ها در این خصوص مبارزه کنند.”
این سخنان در حالی بیان می‌شود که اروپا نیز به دلیل اقدامات تنش‌آمیز تهران سیاستی تندتر را در قبال جمهوری اسلامی در پیش گرفته است و به گواه کارشناسان، اروپا در مسئله ایران عملا آمریکا را همراهی خواهد کرد.
برای نمونه در بهمن ماه ۱۴۰۳ وزیر خارجه فرانسه پیشنهاد داده بود تا “تحریم‌هایی شدید” علیه برخی مقامات ایرانی وضع شوند که مسئول بازداشت شهروندان فرانسوی هستند.اندکی پیش از آن، پارلمان اروپا نیز در قطعنامه خود از شورای اروپا خواست تا سپاه پاسداران را به عنوان سازمان تروریستی معرفی کرده و در فهرست گروه‌های تروریستی قرار دهد.
باید دید که تنش میان ایران و آمریکا در هفته‌های آتی به کدام سمت و سو خواهد رفت؛ برجامی دیگر یا سیاستی تندتر و رویارویی تمام عیار آمریکا با ایران. هرچه که هست غیرقابل پیش‌بینی بودن ترامپ در سیاست و سبک متفاوت او در دیپلماسی که عراقچی نیز به آن معترف شده است، باعث می‌شود که هیچ گزینه‌ای دور از ذهن و انتظار نباشد.
برخی تحلیلگران معتقدند که در ارتباط با ایران ممکن است ترامپ رویکرد متفاوتی نسبت به دوره پیشین ریاست جمهوری‌اش اتخاذ کند.
