ملی مذهبی _ قیمت فروش هر دلار آمریکا در جریان مبادلات سه‌شنبه بازار آزاد تهران تا سطح بی‌سابقه ۳۸ هزار و ۶۵۰ تومان (۳۸۶۵۰۰ ریال) بالا رفت.افزایش ۷۰۰ تومانی بهای فروش دلار آمریکا طی معاملات سه‌شنبه در شرایطی ثبت شد که هر دلار آمریکا یک هفته پیش ۳۶ هزار و ۲۰۰ تومان فروش می‌رفت. بدین ترتیب، طی هفت روز کاری و در قالب صعودی متوالی هر دلار آمریکا در مجموع حدود دو هزار و ۴۵۰ تومان بالا رفت و به عبارت دیگر ارزش پول ملی ایران (ریال) نزدیک به ۶.۷ درصد دیگر افت کرد. هر دلار آمریکا در آغاز سال ۱۴۰۱ خورشیدی نیز در مقابل ۲۶۳ هزار ریال معامله می‌شد که ۴۶ درصد پایین‌تر از بهای امروز (سه‌شنبه) بود.هر یورو هم طی داد و ستدهای سه‌شنبه بازار آزاد تهران با عبور از مرز ۴۰ هزار تومان، رکورد جدید ۴۱ هزار و ۱۵۰ تومانی را ثبت کرد. هر لیر ترکیه و افغانی نیز صبح سه‌شنبه به ترتیب ۲۰۷۰ تومان و ۴۴۵ تومان فروش رفت.
همزمانی افزایش ۳۳ دلاری بهای جهانی هر اونس طلا (۱۸۱۵ دلار) با ادامه صعود نرخ ارز در بازار تهران در جریان مبادلات سه‌شنبه، موجب شد تا قیمت قطعه تمام سکه طلا موسوم به طرح امامی تا سطح بی‌سابقه ۱۹ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان افزایش یابد. هر گرم طلای ۱۸ عیار هم صبح سه‌شنبه با فتح قله تازه دیگری، یک میلیون و ۷۰۰ هزار تومان خرید و فروش شد.
با روند صعودی قیمت دلار، بانک مرکزی ایران از برکناری معاون ارزی این نهاد خبر داد. امروز دلار به بالاتر از ۳۸هزار تومان رسید. یک عامل عمده این التهاب بی‌ثباتی اقتصادی و سیاسی نظام حاکم بر ایران در پی خیزش مردمی است.
دیر روابط عمومی بانک مرکزی ایران روز چهارشنبه ۲۳ آذر (۱۴ دسامبر) با انتشار اطلاعیه‌ای از برکناری افشین خانی از معاونت ارزی این نهاد مالی خبر داد. گفته شد که محمد آرام با حکم رئیس کل بانک مرکزی ایران به سمت معاون بانک مرکزی منصوب شده است.
طی روزهای گذشته، افزایش لحظه به لحظه قیمت دلار در ایران، باعث شد که شایعه استعفای علی صالح‌آبادی، رئیس بانک مرکزی ایران بر سر زبان‌ها بیفتد. این شایعه تکذیب شد، اما التهاب در بازار ارز رو به تشدید گذارده است.
امروز چهارشنبه ۲۳ آذر دلار با قیمت تا ۳۸هزار و ۷۲تومان معامله شد. قیمت دلار روز گذشته به ۳۷هزار و ۵۰۷تومان رسیده بود.یورو نیز امروز به ۴۱هزار و ۱۲ تومان و درهم امارات به ۱۰هزار و ۴۸۷تومان رسید.احتمال داده می‌شود که نرخ دلار تا پایان ماه جاری آذر وارد کانال ۴۰هزار تومان شود.
مهر سال گذشته گزارشی غیررسمی و منتسب به سازمان و برنامه و بودجه منتشر شد که در آن پیش‌بینی شده بود در صورت تداوم تحریم‌ها، نرخ دلار در سال ۱۴۰۱ به ۳۵هزار تومان و در سال ۱۴۰۲ به ۴۶هزار تومان برسد. سازمان برنامه و بودجه این گزارش درزیافته به شبکه‌های اجتماعی را انکار نکرد و توضیح داد که گزارش منتشر شده در مرحله اولیه یک مطالعه بوده است.
حال بیش از سه ماه مانده به پایان سال ۱۴۰۱ قیمت دلار از نرخ پیش‌بینی‌شده سازمان برنامه و بودجه عبور کرده و وارد کانال ۳۸هزار تومان شده است.
دلایل متعدد افزایش قیمت دلار در ایران
گزارش غیررسمی سال گذشته سازمان برنامه و بودجه تنها به تحریم‌های آمریکا به دلیل برنامه هسته‌ای ایران اشاره دارد. اما امروز جمهوری اسلامی ایران با معضلات عدیده‌ای دست به گریبان است که می‌توانند بر بازار پرالتهاب تأثیرگذار باشند.
بازتاب داخلی و خارجی خیرش مردمی در ایران
خیزش مردم ایران که با مرگ مهسا (ژینا) امینی در ۲۶ شهریور ماه ۱۴۰۱ رقم خورد کماکان ادامه دارد و پایانی برای آن پیش‌بینی نمی‌شود. این موج اعتراضات سراسری و مسالمت‌آمیز هدف خود را گذار از نظام جمهوری اسلامی می‌داند و حوزه سیاست را با بحران روبرو کرده است.
اعتراضات خیابانی گسترده در ایران تأثیر شکننده‌ای بر حوزه اقتصاد ایران نهاده است، به طوری که مقامات دولت جمهوری اسلامی نیز به آن اذعان دارند.
سپهر خلجی، رئیس شورای اطلاع‌رسانی دولت و قائم مقام رئیس دفتر ریاست‌جمهوری ابراهیم رئیسی با انتشار توییتی، تغییر در مدیریت ارزی بانک مرکزی را مرتبط با اعتراضات مردم ایران و تأثیر آن بر جریان سرمایه و نااطمینانی در حوزه اقتصاد می‌داند.
وضعیت شکننده سیاسی و اقتصادی و آینده نامعلوم نظام حاکم بر ایران، باعث تشدید خروج سرمایه مالی و نخبگان از کشور شده است.
از سوی دیگر، رویکرد سرکوبگرانه جمهوری اسلامی علیه اعتراضات مسالمت‌آمیز مردم ایران، با محکومیت‌های گسترده بین‌المللی روبرو شده است، به طوری که طیفی از تحریم‌های جدید علیه مسئولان ایران را به دنبال داشته است. به عبارت دیگر، مشروعیت جمهوری اسلامی در جامعه بین‌المللی زیر سئوال رفته است.
این امر یکی از عوامل التهاب شدید در بازار ارز ایران است که مسئولان به آن اعتراف می‌کنند.
فقدان برنامه منسجم دولت
یک اقتصاددان با اشاره به کسری بودجه حدود ۳۰۰ هزار میلیاردی دولت رئیسی می‌گوید: «هیچ بخشی از مصرف‌کنندگان بودجه حاضر نیستند صرفه‌جویی کرده و از دریافت بودجه چشم‌پوشی کنند. این موضوع به این معناست که تامین کسری بودجه باید از طریق چاپ پول یا از طریق روش‌هایی که نقدینگی را گسترش می‌دهد، اتفاق بیفتد.»
سهراب دل‌انگیزان، اقتصاددان و استاد دانشگاه رازی کرمانشاه به اقتصادنیوز گفته است: «نوع تصمیماتی که در سیستم اقتصاد ایران گرفته می‌شود، اعم از بخش‌های صنعت، خودرو، نفت، ساختمان و مسکن و… نشان می‌دهد که دولت هیچ برنامه منسجم، دقیق و درستی برای کنترل این بخش‌ها ندارد و “باری به هر جهت” تمام سیستم اقتصاد کشور را جلو می‌برد.»
برجام، افایتیاف، چین و روسیه
این اقتصاددان علاوه بر نااطمینانی‌های قبلی اعم از تحریم‌ها، افایتیاف و به بن‌بست رسیدن برجام، معتقد است رفتار‌ها و تصمیماتی که در حوزه اقتصاد داخلی توسط مسئولان کنونی دیده می‌شود، بازار احساس ناامنی بیشتری پیدا کرده است.او می‌افزاید، قرارداد بلندمدت ۶۰ میلیارد دلاری گازی چین و قطر و همچنین قرارداد استراتژیک بلندمدت چین و عربستان، در روزهای اخیر بر فضای نااطمینانی از آینده در کشور شدت بخشیده است. در کنار قرارداد چین و عربستان، میان این دو کشور تفاهمنامه‌هایی به امضا رسیده که در آنها منافع ایران نادیده گرفته شده است.
سهراب دل‌انگیزان معتقد است، ابهام در این پرسش که «آیا اقتصاد ایران در دنیا یک اقتصاد تنهاست؟» یا «اقتصاد ایران یک اقتصاد دارای بحرانی است که ممکن است به بحران‌های بزرگ‌تر دچار شود؟» و «جایگزین رفتار‌های چین در شرایط کنونی چیست و دولت چه تصمیمی می‌خواهد در مقابل رفتار‌های چین بگیرد؟» بر پیچیدگی آینده اقتصاد کشور افزوده و بر نااطمینانی‌ها افزوده است.این اقتصاددان نیز به “اعتراضات داخلی” اشاره می‌کند و می‌گوید: «گره بزرگ‌تر از همه این مسائل، “اعتراضات داخلی” است که باعث شده رابطه بین حاکمیت و مردم دچار یک شکاف شود و این شکاف می‌تواند پیام بدی برای همه فعالان در سیستم‌های اقتصادی داشته باشد به خصوص در بازار ارز.»
بحران در بازار نفت و پتروشیمی ایران
فعالان بازار ارز معتقدند که تعیین سقف قیمت ۶۰ دلاری برای نفت روسیه، احتمالا فروش نفت ایران را دشوارتر می‌کند و همین مسئله می‌تواند منجر به کاهش درآمدهای نفتی شود.گروه هفت کشور صنعتی و استرالیا چندی پیش اعلام کردند که برای فروش نفت روسیه سقف قیمت ۶۰ دلار قائل شده‌اند. اگرچه روسیه در ظاهر اعلام کرد به این سقف قیمت پایبند نخواهد بود، اما گزارش مؤسسه ردیاب نفتکش‌ها یعنی تانکر ترکرز نشان می‌دهد روسیه در حال حاضر نفت خود را با نرخ‌هایی در کانال ۵۰ دلار می‌فروشد.مرتضی بهروزی‌فر، کارشناس انرژی به روزنامه “شرق” گفته است تعیین سقف قیمت برای نفت روسیه، می‌تواند کار ایران را برای فروش نفت خود سخت‌تر کند.
این کارشناس می‌گوید: «اگر ایران می‌خواهد با روسیه رقابت کند باید تخفیف‌های اغواکننده‌ای برای نفت خود در نظر بگیرد.»علاوه بر نگرانی‌هایی که برای درآمدهای نفتی ایران وجود دارد، این روزها چشم‌اندازها نسبت به احیای برجام تیره و تارتر از همیشه است. فعالان بازار ارز اعتقاد دارند توقف مذاکرات هسته‌ای موجب شده است نااطمینانی در این بازار افزایش داشته باشد و از سوی دیگر خبرهای مربوط به قطع گاز پتروشیمی‌ها و کاهش احتمالی صادرات آنها نیز شنیده می‌شود.
