در روایات مانده،‌ هیچ سخنی از ابن ملجم و همراهانش (خوارج) ‌مبنی بر ستمگری امام یا فساد او یا ناشایستگی‌اش در اداره مملکت و یا دیگر عذرهایی که شوریدن را موجه نماید، دیده نمی‌شود،‌ بلکه آن‌چه آنان را به چنین رفتار خشونت‌باری کشاند،‌ دینداری جاهلانه و فهم غلط از توحید افعالی خداوند بود؛‌ اسلام رادیکال و خشک که نقش و اختیاری برای انسان نمی‌بیند، چنان‌که وقتی شمشیرش را بر سر امام زد، گفت:‌ الحکم‌لله یا‌علی لا ‌لک و لا لاصحابک (الاستیعاب،‌ج۳، ‌ص۱۱۲۴)، ‌نگاهی که هرگونه کنش انسانی را در نهایت به محاق می‌برد و امکان تغییر آن نیز وجود ندارد، ‌چنان‌که تمام تلاش‌های تأثیری در آن نداشت، چون چنین آدمیانی جز به حقانیت خود تصوری دیگر ندارند.