با تشکیل مجلس دهم و انتخاب هیات رئیسه دائم آن می‌توان نگاهی تحلیلی به فرایند شکل‌گیری مجلس دهم، نقاط قوت و ضعف آن و جایگاه گروه‌های اجتماعی مختلف در آن داشت و به ظرفیت چنین مجلسی درجهت هماهنگی با دولت یازدهم و پاسخگویی به مطالبات مردم در شرایط خطیر کنونی اشاره کرد.
1- شرایط برگزاری انتخابات مجلس دهم وترکیب نمایندگان منتخب قابل مقایسه با ادوار گذشته نیست؛ زیرا در این انتخابات با رد صلاحیت‌های گسترده‌ای که انجام شد و نهایتا افراد زیادی که واجد شرایط نامزدی برای مجلس دهم بودند، امکان حضور در مجلس را پیدا نکردند. بنابراین افراد کمتر شناخته شده یا حتی ناآشنا و جوان در خیلی از شهرها از جمله تهران تایید صلاحیت شدند. در تهران برای اولین‌بار لیست امید که مجموعه‌ای از اصلاح‌طلبان و حمایت‌کنندگان دولت و خط مشی اعتدال بودند، توانستند 30نفررا به طور کامل به خودشان اختصاص دهند. در خیلی از کلان‌شهرها نیز چنین اتفاقی افتاد. اکثر تحلیل‌گران این نگاه را داشتند که چون مردم از ردصلاحیت‌ها ناراضی بودند، درانتخابات حضور پیدا کردند و با رای اعتراضی خودشان پیام دادند که با این ردصلاحیت‌ها موافق نیستند، اما همچنان بر پیگیری مطالبات خود از طریق قانونی و صندوق‌های رای تاکید می‌ورزند. درواقع مردم بدون این‌که کاندیداهای جدید را بشناسند، با توصیه رهبران جنبش اصلاحات به آن‌ها رای دادند تا نگاه اجتماعی خود را مطرح کنند و گفتمان اصلاحات و خواست تحول و تغییر در جامعه ایران را تکرار کنند و لزوم پاسخگویی به مبرم‌ترین نیازهای امروز جامعه ایران را در راستای منافع ملی و درچارچوب قانون محقق سازند. در فاصله اعلام نتایج انتخابات تا تشکیل مجلس، کنش‌گران سیاسی، دو نوع واکنش را در برابر انتخابات مجلس نشان دادند؛ برخی اصلاح‌طلبان این گفتمان را دنبال می‌کردند که چون مردم به لیست امید رای دادند، قطعا باید دکتر عارف، سر لیست تهران، در جایگاه ریاست مجلس قرار گیرد. درواقع آنان این انتخاب را به عنوان یک ضرورت مطرح می‌کردند که اگر به این ترتیب عمل نشود باعث یاس و ناامیدی مردم نسبت به اصلاح‌طلبان خواهد شد. در مقابل، دیگرانی بودند که نگرشی راهبردی به این مسئله داشتند و معتقد بودند که بهتر است با توجه به واقعیت‌های اجتماعی، جنبش اصلاحات کوشش کند که از منافع گروهی خودش در کوتاه‌مدت صرف‌نظر کرده و با نگاه راهبردی با دیگر نیروهای اجتماعی تعامل کند. تعاملی که بتواند در آینده زمینه‌های تحقق مطالبات اصلاح‌طلبان را درعمل فراهم آورد.
2- اینک؛ رخدادهای چند جلسه اول مجلس دهم و ارزیابی انتخابات موقت و دائم هیات رئیسه مجلس نشان می‌دهند که فراکسیون امید به رغم انسجام داخلی آن از اکثریت آرای مجلس برخوردار نیست و بنابراین نیاز به تعامل و همکاری با سایر گروه‌های مجلس دارند. در مرحله انتخاب هیات رئیسه موقت، نتایج نمایانگر وزن اصلاح‌طلبان در مجلس دهم بود. آقای عارف شخصیت علمی و اخلاق اجتماعی برجسته خودشان را پس از اعلام رای به خوبی نشان دادند و پایه‌های تفاهم و همکاری را درمجلس تقویت کردند. ترکیب هیات رئیسه مجلس که در مرحله دائم موجب حضور پررنگ‌تر فراکسیون امید شده است، نشان از پیامد این تعامل تعالی‌بخش در این فرایند دارد. اما آنچه ویژگی خاصی به ترکیب هیات رئیسه مجلس بخشیده است که با مجالس گذشته متفاوت به نظر می‌رسد، حضور نمایندگان گروه‌های اجتماعی مختلف اعم از اصلاح‌طلبان لیست امید، محافظه‌کاران معتدل، محافظه‌کاران تندرو، افراد مستقل و اهل تسنن در هیات رئیسه و مدیریت مجلس است.
3-اما نکته دیگری که درفرآیند شکل‌گیری مجلس دهم جا دارد به آن اشاره شود؛ موضوع جذب و معتدل کردن جمعی از محافظه‌کاران تندرو توسط آقای لاریجانی است که در مجلس نهم در مقابل خط مشی اعتدالی ایشان و همکاری با برنامه‌های دولت آقای روحانی ایستادگی کرده بودند. این فرایند اگرچه در این مرحله تاکتیکی هم بوده باشد، شاخص خوبی برای زمینه‌های تقویت همکاری و تعامل داخلی مجلس و همچنین تمرکز بر تلاش‌های مجلس برای همکاری با دولت در راستای منافع ملی و پاسخگویی به مطالبات برحق مردم قابل ارزیابی است. این نگاه متکثر به‌عنوان یک شاخصه مهم مجلس دهم می‌تواند مورد تاکید باشد و به گمان من پیش‌نیاز فعالیت دمکراتیک و زمینه‌ساز تقویت کار جمعی است. در یک جامعه دموکراتیک بایستی همه گرایش‌ها و نحله‌ها، درچارچوب و التزام به قانون اساسی حضور داشته باشند و به عقیده و دیدگاه یکدیگر احترام بگذارند و در راستای منافع ملی و درچارچوب قانون در جهت پاسخ به نیازهای مردم برنامه‌ریزی کرده وگام بردارند. به‌نظر من این یکی از برجستگی‌های این مجلس است که هیچ گروهی در آن غایب نیست و برای جامعه‌ای که بخواهد فرآیند دموکراسی را طی کند، این امر یکی از مقدمات و پیش‌نیازهای ضروری آن است.
سرمقاله روزنامه همدلی
13/خرداد/1395
