در پاسخ به سوال نمایندگان کنگره که چه کسی هزینه مالی حمله به سوریه را متحمل می‌شود، جان کری وزیر خارجه خاطرنشان شد که آن هزینه را «بعضی کشورهای عربی» قبول کرده‌اند.
چو ضحاک شد بر جهان شهریار، نهان گشت کردار فرزانگان
ندانست جز کژی آموختن، جز از کشتن و غارت و سوختن
توجیه و دلایل اعلان‌شده کاخ سفید و پرزیدنت اوباما از حمله نظامی به سوریه چیست؟ هدف اصلی و باطنی این اقدامات نظامی چه می‌تواند باشد؟ قطعنامه کنونی مورد بحث در کنگره آمریکا، مدت 90 روز به دولت اوباما فرصت عملیات نظامی در سوریه را می‌دهد. با وجود قول‌های پرزیدنت اوباما به مردم آمریکا مبنی بر «جنگ محدود»، 90 روز به گفته ناظرین مدت کوتاهی نیست. اوباما به مردم قول داده که این عملیات نظامی بسیار محدود و فقط برای تنبیه دولت اسد مبنی بر استفاده از سلاح شیمیایی است ولی از طرف دیگر، برای جلب حمایت نیروهای جنگ‌طلب همچون سناتور مک کین می‌گوید که به دستگاه نظامی سوریه چنان صدمه‌ای خواهد زد، که توازن قوا به نفع شورشیان عوض شود. ژنرال مارتین دمسی، رییس ستاد مشترک به رسانه‌ای اذعان کرده بود که دقیقا پیش‌بینی نشده که مرحله مشخص پایانی این عملیات نظامی چه مرحله‌ای خواهد بود؟
تعدادی از ناظران بین‌المللی می‌پرسند که تعجیل آمریکا برای اقدام نظامی یک‌جانبه علیه سوریه چیست؟ چرا منتظر نتیجه تحقیقات متخصصان و بازرسان سازمان ملل (OPCW) درباره استفاده سلاح شیمیایی در سوریه نشوند؟
سازمان OPCW
طبق معاهده بین‌المللی ژنو 1925، استفاده از سلاح شیمیایی غیرقانونی بوده و خط‌قرمزی برای آمریکا و جامعه جهانی است. ولی هیچ معاهده بین‌المللی اجازه نمی‌دهد که یک کشور به خواست خود قبل از تفحص و بررسی شواهد لازم دست به جنگ‌افروزی بزند.
نظرسنجی‌ها در آمریکا به‌طور قاطعانه نشان می‌دهند که افکار عمومی مخالف جنگ است. مردم نگران هستند که آمریکا به‌عنوان یک بازیگر وارد یک جنگ داخلی شود که یک جنگ در سطح منطقه‌ای را به ابعاد جهانی ارتقا دهد.
از دید انتزاعی، ظاهری و تئوریک، کنگره فقط نماینده مردم و منعکس‌کننده خواست اکثریت مردم است. ولی از نظر جامعه‌شناسی-انتقادی، کنگره به‌عنوان یک دستگاه، مافوق نظرات مردم است. کنگره یکی از ارکان اصلی رژیم است؛ از این جهت که کنگره در ماهیت بیشتر به نهادهای قدرت و لابی‌ها مرتبط و پاسخگو است تا مردم آمریکا. از این رو، نباید تعجب کرد که با وجود نظرات اکثریت قاطع مردم، در جلسه رای‌گیری، اکثریت نمایندگان کنگره به‌نفع جنگ تهاجمی رای دهند. فراکسیون سیاهپوستان کنگره کار مشکلی در پیش دارد، زیرا از طرفی آن‌ها حامیان جدی پرزیدنت اوباما هستند، ولی از طرف دیگر از زمان جنگ ویتنام به بعد همیشه مخالف جنگ‌های تهاجمی بوده‌اند. روزنامه هاآرتص اسراییل گزارش می‌دهد که این هفته 250 نفر از رهبران لابی‌های طرفدار اسراییل راهی سالن‌های ساختمان کنگره خواهند شد که نظر نمایندگان کنگره را برای حمایت از لایحه جنگ جلب کنند.
هفته پیش جفری گولدبرگ خبرنگار آمریکایی/اسراییلی گفت که پرزیدنت اوباما از لابی آیپک خواسته که آن‌ها به نمایندگان کنگره فشار سیاسی بیاورند که از لایحه حمله به سوریه حمایت کنند. این‌طور به نظر می‌رسد که آیپک تبدیل به یکی از مهم‌ترین نیروهای سیاسی در واشنگتن شده که جایگاه مرجعیت و تعیین‌کننده پیدا کرده است. رسانه‌های اصلی آمریکا، این‌طور نیست که همچون آیینه منعکس‌کننده اخبار دنیا باشند، بلکه نقش اصلی در شکل‌گیری گفتمان غالب داشته، و به‌عنوان یکی از ارکان رژیم هستند. به‌خاطر نحوه اولویت خبرها، اکثر مردم آمریکا شاید واقف نباشند که بان‌کی‌مون دبیرکل سازمان ملل و پاپ فرانسیس، مخالف حمله نظامی به سوریه هستند.
ابعاد قانونی حمله نظامی آمریکا به سوریه
حقوق بین‌الملل و منشور سازمان ملل به‌طور مشخص حمله تهاجمی یک کشور به کشور دیگر را خلاف شناخته و منع کرده است. دولت اوباما نتوانسته است از نظر حقوق بین‌المللی حمله نظامی به سوریه را توجیه کند. به همین جهت، صحبت کاخ سفید خطاب به شهروندان آمریکا، معجون و مخلوطی است از خطبه‌های سیاسی و احساسی، ناسیونالیستی، منافع ملی و غیره. دولت آمریکا می‌گوید اعتبار کشور آمریکا در دنیا در خطر است؛ که ایران و حزب‌الله جسور خواهند شد، اعتبار آمریکا و وجهه رییس‌جمهوری در خطر است، که دنیا و کشورهای مختلف باید بدانند که آمریکا بلوف نمی‌زند، که ایماژ آمریکا مهم است.
ولی حفظ ایماژ و وجهه آمریکا به‌عنوان ابرقدرت، هدف آمریکا برای تضعیف دولت اسد و تغییر توازن قوا به نفع شورشیان، ترساندن ایران و دیگران، همه و همه اهداف مختلف سیاسی- ژئوپولیتیک خودمحور است. ولی هیچ‌یک از آن‌ها اساس قانونی برای حمله یک کشور به کشور دیگر و ارجاع به یک بند قانونی مشخص را ندارد.
چندین حقوقدان موضع «حمله یک‌جانبه» اوباما به سوریه را غیرقانونی خوانده‌اند. دو حقوقدان از دانشگاه ییل می‌نویسند که در نبود اجازه سازمان ملل، هیچ کشوری حق تجاوز نظامی به دیگری را ندارد. آن‌ها می‌گویند که این اصل کلی، برای پایداری صلح در دنیا و برای کشورهای مختلف از جمله خود آمریکا مهم‌تر از معاهده‌های دیگر است. آن‌ها می‌افزایند که اکنون هیچ خطری از طرف سوریه کشور آمریکا، یا ترکیه، متحد ناتو آن را تهدید نمی‌کند. این حقوقدانان می‌نویسند که پرزیدنت اوباما حق ندارد دنیا را به دوران ماقبل از منشور 1945 سازمان ملل ببرد. این منشور اجازه نمی‌دهد یک کشور خود را مجری قانون بین‌الملل تعیین کند. به عبارت دیگر، طبق قانون، یک سیستم حقوقی «امنیت جمعی» ضامن صلح جهانی است. یادآور می‌شود که مخالفت نمایندگان کنگره درباره جنگ، نه براساس نقض قانون بین‌المللی اعلان نشده است، بلکه نگرانی آن‌ها درباره گرفتاری‌های ناشی از جنگ، نه برای جامعه آمریکاست.
اسناد و شواهد آمریکا درباره حمله شیمیایی در سوریه
سلاح شیمیایی اولین‌بار در 19 مارس در محله خان‌العسل نزدیک شهر حلب سوریه به‌کار برده شد. دولت سوریه سریع از بازرسان سازمان ملل دعوت کرد که آن مکان را بازرسی کنند. شواهد بیشتر شورشیان را مسئول می‌دید. مساله اتفاق خان‌العسل در رسانه‌های آمریکایی توجه لازم را در پی نداشت. هفته پیش، پنجم سپتامبر، دولت روسیه گزارشی 100 صفحه‌ای را منتشر کرد که در آن شواهدی ارائه شده که شورشیان مسئول سانحه خان‌العسل هستند.
در 30 ماه مه، روزنامه «زمان» در ترکیه گزارشی را منتشر کرد که پلیس ترکیه 12 نفر از شورشیان سوری را با دو کیلو گاز شیمیایی «سارین» که برای حمله آماده می‌کردند، بازداشت کرد. هفته گذشته در ششم سپتامبر، گروه 12 نفری از مقامات بازنشسته امنیتی آمریکا نامه‌ای به پرزیدنت اوباما نوشته و با فوریت به وی متذکر شدند که همکاران سابق آن‌ها که در سرویس سیا مشغولند، به این نتیجه رسیده‌اند که دولت بشار اسد مسئول حمله شیمیایی در 21 اوت در الغوطه نبوده است و پرونده دولت اوباما درباره ارائه شواهد لازم ناقص است. افراد سرویس سیا به این گروه 12 نفری اطمینان داده‌اند که مواد شیمیایی استفاده شده در الغوطه کار ارتش سوریه نبوده و آقای جان برنن رییس سازمان سیا به‌خاطر دلایل سیاسی همان اشتباه دوران عراق را تکرار می‌کند. این نامه می‌افزاید که گزارش محرمانه دولت در این مورد- که به کنگره هم ارائه شده– یک گزارش «اینتلیجنس» با شواهد نیست. بلکه بیشتر به یک گزارش سیاسی شبیه است. گزارش این گروه 12 نفری مقامات امنیتی بازنشسته، با ارائه شواهدی، شورشیان سوریه را مسئول حمله شیمیایی در الغوطه سوریه قلمداد می‌کند.
دکتر گارث پورتر در دو مقاله، شواهد گزارش کاخ سفید را گمراه‌کننده و باطل می‌شمرد.
آن گزارش مدعی است که مکالمه تلفنی یک مقام نظامی سوری را درباره مساله شیمیایی شنود کرده‌اند. اما ماموران سرویس اطلاعات انگلیس محرمانه فاش کرده‌اند که آن‌ها به چنین چیزی برنخورده‌اند و خود آمریکا آن نوار شنود تلفنی را تهیه نکرده، بلکه از طرف سرویس اطلاعات اسراییل به آمریکا تحویل داده شده است. البته چند روز پیش از آن روزنامه لس‌آنجلس‌تایمز هم اسراییل را به‌عنوان منبع شواهد مذکور معرفی کرده بود.ریز6 دکتر پورتر می‌نویسد برای این‌که گزارش کاخ سفید معتبر جلوه داده شود، به دروغ مدعی شده است که آمریکا نوار شنود را تهیه کرده است. علاوه بر آن‌که مکالمه تلفنی چیزی را ثابت نمی‌کند، مقام نظامی سوری صحبتی نکرده که ارتش سوریه را متهم کرده باشد. در ضمن با وجود اخبار اشتباه در رسانه‌های آمریکا، دولت سوریه در عرض 24 ساعت به مقامات سازمان ملل اجازه بازرسی منطقه الغوطه را صادر کرده بود، ولی این بازرسان بودند که تاخیر داشتند. (همان) در مقاله افشا‌کننده دیگری دکتر پورتر در مصاحبه با مقامات امنیتی، پی می‌برد که گزارش دولت آمریکا درباره سوریه، برخلاف عرف و روال معمول در سرویس‌های اطلاعاتی، با داده‌های بی‌طرف تهیه نشده، بلکه تهیه گزارش از طرف کاخ سفید مدیریت شده بوده است که در نتیجه گزارش مذکور را سیاسی و بی‌اعتبار می‌کند.خود گزارش باید «ارزیابی اینتلیجنس» نام می‌داشت، ولی «ارزیابی دولت» نام گرفته بود. نبود امضای آقای جیمز کلاپر، رییس کل سازمان‌های اطلاعات آمریکا، در انتهای گزارش حاکی از آن است که کلاپر با محتوای گزارش مشکل داشته است. (همان) عده‌ای خاطرنشان شدند که شاید دولت آمریکا از نتیجه تحقیقات بازرسان سازمان ملل بیم دارد و سعی کرده با عجله آن را دور زده و فضای عمومی را بسیج کرده تا بستری فراهم کند که با فشار سیاسی گزارش آن بخش سازمان ملل را عقیم کند. یادآور می‌شود که در زمان جنگ عراق، آمریکا به‌خاطر دروغ‌هایش درباره سلاح‌های شیمیایی، با تهدید آن سازمان مذکور، رییس برزیلی آن دکتر خوزه بوستانی را برکنار کرد. علاوه بر آن‌ها، آقای دنیس کوسینیچ، نماینده مترقی کنگره، گزارش کوتاهی را منتشر کرده که ادعاهای دولت درباره سلاح شیمیایی سوریه در 10 مورد ناقص است.
ملاحظات ایران
انتخاب رییس‌جمهوری جدید ایران با مواضع تعامل با دنیا، شرایط جوی را در منطقه و دنیا عوض کرد و این فرآیند به‌طور نانوشته توپ را در زمین آمریکا انداخته بود. در پاسخ، نومحافظه‌کاران و آمریکایی‌ها برای بی‌اعتبار کردن رییس‌جمهوری دولت یازدهم و آچمز کردن ایران، دو خیز برداشتند. چهار روز قبل از تنفیذ رییس‌جمهوری منتخب یک‌سری تحریم‌ها در کنگره تصویب شد. قدم دوم، برنامه حمله نظامی به سوریه، متحد منطقه‌ای ایران بود. دو هفته قبل از تهدید اوباما برای حمله به سوریه، اسناد محرمانه‌ای در دسترس قرار گرفت که نقش آمریکا در حمله عراق با سلاح شیمیایی به ایران را در سال 1988 توصیف می‌کند. دولت صدام و دولت آمریکا به‌خاطر نقش‌شان در استفاده از سلاح شیمیایی، قانون بین‌المللی را پایمال کرده بودند، یعنی همان معاهده ژنو سال 1925 که این روزها دولت (و رسانه‌های) آمریکا به آن به کرار استناد می‌کند. تحلیلگر بازنشسته سرویس اطلاعاتی سیا، خانم «جودیث یافا» در مصاحبه ای‌میلی به نگارنده اذعان داشت که نه تنها سازمان سیا در آن ماجرا نقش داشت، بلکه در آن مقطع سیا به دروغ طرف ایران را مسئول استفاده از سلاح شیمیایی معرفی می‌کرد. برای هر شهروند ایرانی خوب است که با یک جانباز شیمیایی وقت صرف کرده و احوالپرسی کند (برای اطلاعات بیشتر رجوع کنید به انجمن حمایت از قربانیان جنگ شیمیایی). بدون شک، اگر در آن زمان سازمان ملل متحد یک کمیته تفحص درباره این دو مجرم تشکیل داده بود، اکنون در شرایط بهتری به این مسائل می‌پرداختیم. اگر در آن زمان کنگره آمریکا ذره‌ای صداقت داشت و یک کمیته تحقیق و تفحص درباره نقش دولت متبوع خود به‌راه انداخته بود و جزییات نقش آمریکا در حمله شیمیایی به ایران فاش می‌شد، اگر مسئولان این قانون‌شکنی شناخته و محکوم می‌شدند، امروز دولت آمریکا قامت و جایگاه قانونی و اخلاقی لازم را نمی‌داشت که نسبت به سلاح شیمیایی چنان موضع حق به‌جانب بگیرد. تفحص جدی درباره پرونده مسئولان حمله شیمیایی به ایران، اکنون هم دیر نشده است. در هیچ جای دنیا، دادستان نمی‌تواند گزینشی به پرونده مجرمان بپردازد. 25 سال پیش آمریکا دستش به مواد شیمیایی آلوده بود و امسال آن را پیراهن عثمان کرده و الم‌شنگه راه می‌اندازد.
استثنا درباره آمریکا
برای ناظران جهانی خارج از آمریکا این یک معماست که خودکامگی، یک‌جانبه‌گرایی و برتری‌جویی آمریکا تا این درجه از کجا نشات می‌گیرد؟ با ریشه‌یابی در بستر فرهنگی-سیاسی جامعه آمریکا شاید بتوان توضیحاتی یافت. در انجیل، کتاب متی، موعظه سر کوه، آیه 14 می‌فرماید، «شما نور جهان می‌باشید. شما همچون شهری هستید که بر تپه‌ای بنا شده و در شب می‌درخشد و همه آن را می‌بینند.» زمانی که اولین مهاجرین پیوریتن به سرزمین آمریکا آمدند، این سرزمین پناهگاهی شد برای مهاجرین اروپایی و با آرزو‌های رمانتیک آرمانشهری، با ارجاع به همان «موعظه سر کوه، 14»، این سرزمین جدید و سرنوشت (رسالتی)اش را، «شهر درخشان در دامنه تپه» نامیدند. راندن سرخپوستان بومی، براساس همین ایدئولوژی «رسالت – سرنوشت‌ساز» برتری‌جویی بود. بعد‌ها البته مدرنیسم سلطه انسان بر طبیعت و سلطه انسان بر دیگری را به‌همراه داشت و در قرن بیستم، این مفاهیم «رمانتیک–رسالتی–سرنوشت‌ساز» در تاریخ اولیه آمریکا، در قالب توجیه فرهنگی امپریالیسم نو قرار گرفت. از طرف دیگر، مدتی است که تاریخ‌دانان آمریکا مقوله‌ای را در جامعه مطرح کرده‌اند به‌نام «آمریکن اکسپشنالیسم»، به این معنی که آمریکا به‌خاطر آزادی‌های فردی، رفاه، هالیوود، تکنولوژی، وسعت کشور (و ابعاد اقتصادی‌اش)، در تاریخ و دنیای کنونی، منحصربه‌فرد و یک «استثنا» است. در این راستا، نومحافظه‌کاران، تعبیر وسیع‌تری از آن مفهوم دارند. به این معنی که به‌خاطر این شرایط منحصربه‌فرد، کشور آمریکا دارای یک جایگاه و منزلت «استثنا در جهان» است. آن‌ها در ذهن خود یک میثاق یا قرارداد نانوشته با دنیا تصور کرده‌اند که کشورشان منزلت و حق آقایی و سروری در دنیا دارد. از دیدگاه آن‌ها، آمریکا در مقابل سازمان‌های بین‌الملل چون سازمان ملل متحد و دیوان بین‌المللی کیفر، پاسخگو نیست. آن‌ها معتقدند آمریکا فرای معاهده‌های بین‌المللی بوده و نیازی نیست که به آن‌ها متعهد و پایبند باشد. در زمان بوش نیز بنا به همین مقوله بود که آمریکا خود را تابع معاهده ژنو مبنی بر منع شکنجه، نمی‌دید. در چارچوب همین منزلت «استثنا» و دکترین برتری‌جویی است که دولت آمریکا اعلان کرده در صورت حمله آمریکا به خاک سوریه، کشور سوریه حق عکس‌العملی را ندارد و هرگونه اقدام نظامی –دفاعی از کشور خود، از طرف آمریکا یک عمل تحریک‌آمیز و تهاجمی محسوب می‌شود. در صورتی‌که قرن‌هاست میثاق‌های مختلف جهانی، دفاع از حریم خاک خود در مقابل دشمن را یک حق طبیعی
(Natural Right) می‌داند. حق قانونی دفاع از خاک خود هم از اصول مرکزی منشور سازمان ملل است. بنابراین، به همین جهت است که کاخ سفید و نظام سیاسی آمریکا از نظر قانونی و معنوی نیازی نمی‌بینند که منتظر گزارش بازرسان سازمان ملل درباره استفاده سلاح شیمیایی در سوریه باشند. دولت آمریکا دید کاملا گزینشی نسبت به سازمان ملل و قطعنامه‌های آن دارد. از طرفی آن سازمان را مرجع مناسبی برای تحمیل تحریم‌های گسترده علیه ایران می‌داند، ولی نه برای مفاد دیگر.
در پاسخ به سوال نمایندگان کنگره که چه کسی هزینه مالی حمله به سوریه را متحمل می‌شود، جان کری وزیر خارجه خاطرنشان شد که آن هزینه را «بعضی کشورهای عربی» قبول کرده‌اند. به دلیل پیشرفت‌های تکنولوژیک، قدرت تخریب و انفجار سلاح‌های تهاجمی آمریکا خیلی بیشتر شده و خطر استفاده از بمب‌های آغشته به دیپلیتد یورینیوم (اورانیوم تخلیه‌شده) وجود دارد. در حال حاضر، پنج کشتی جنگی آمریکا مسلح به بمب‌های «تاماهاک» در دریای مدیترانه جمع شده‌اند. این موشک‌ها هریک 5/1میلیون دلار هزینه داشته و توانایی آن را دارند که چند ساعت بر فراز هدف بچرخند، یا حتی حین پرواز تغییر مسیر دهند. موشک «تاماهک» توانایی پرواز 1600 کیلومتر مسافت را دارد– یعنی ارتش آمریکا از راه بسیار دور، بدون هیچ ریسک و خطری برای پرسنل نظامی خود می‌تواند نابودی و هلاکت وسیع به بار آورد. دستگاه امپریالیسم هم چون ضحاک برای استمرار هژمونی خود در دنیا، هرازگاهی نیازمند سیاست تهدید‌آمیز است. آن مارها هر دوسال در نقطه‌ای از دنیا بمباران می‌طلبند. خودکامگی، جنگ‌طلبی یا سلطه به هر شکل و فرمی، انسان را از خود بیگانه می‌کند. اگر غرب و آمریکا قدم‌های راسخ برای صلح در سوریه برمی‌داشتند؛ اگر نصف آن انرژی و همتی را که صرف کمپین حمله و جنگ کرده، برای صلح و اجلاس نشست ژنو 2 صرف می‌کردند، مایه همبستگی و امیدواری برای کشورهای دنیا بود.
توضیح: «کویکرها» دگراندیشان مسیحی هستند که به صلح، برادری و برابری در حیات اجتماعی ایمان دارند. شخصیت ریچارد نیکسون شاید نشانه و سمبل مناسبی برای پارادوکس آمریکایی باشد. وی در یک خانواده کویکر در کالیفرنیا به‌دنیا آمد، ولی مهم‌تر آن‌که به‌عنوان رییس‌جمهوری آمریکا، وی یکی از مدیران اجرایی دستگاه امپریالیسم بود. پرزیدنت نیکسون سرزمین و روستاهای ویتنام (و کامبوج) را در جنگ بمباران کرد و رییس‌جمهوری منتخب مردم شیلی دکتر سالوادور آلنده را با کودتای نظامی سرنگون کرد.
به نقل از بهار
سایت ملی – مذهبی محلی برای بیان دیدگاه های گوناگون است.
