خط فقر غذایی ایرانیان تا پیش از کرونا
بررسی بودجه خانوار سال ۱۳۹۸ نشان میدهد که تا پیش از کرونا بیش از ۶۰درصد جمعیت کشور از منظر خط فقر غذایی، فقیر یا آسیب پذیر در برابر فقر بوده اند. این میزان بعد از کرونا میتواند به دهک هفتم هم رسیده باشد و نزدیک ۶۰ میلیون نفر در جامعه ایران را فقیر یا در آستانه فقر قرار دهد.
یکی از ساده ترین ابزارهای بررسی وضعیت رفاهی خانوارها، محاسبه هزینه لازم برای تامین ۲۳۰۰ کیلو کالری انرژی روزانه اعضا خانوار است. در این روش هزینه سبدی از اقلام خوراکی برای تامین کالری مورد نیاز روزانه یک فرد تا ۲۳۰۰ کیلو کالری محاسبه می شود. بطور مثال برای ایران، سبد مطلوب ۱۰۰ گرم روزانه برنج، ۲۸۰ گرم میوه، ۳۸ گرم گوشت قرمز، ۶۴ گرم گوشت سفید و… در نظر گرفته می شود.
با استفاده از بودجه‌‌ی خانوار سال ۱۳۹۸ که به تازگی توسط مرکز آمار ایران منتشر شده و شامل جزییات مصارف و منابع ١٩٨٩٨ خانوار نمونه در نقاط شهری و ١٨۴٣٠ خانوار نمونه در نقاط روستایی کشور است، میتوان متوسط هزینه لازم برای تامین این سبد غذایی را در تهران، شهرستانها و روستاهای کشور محاسبه کرد. با این پیش فرض که سطح قیمت این محصولات در شهر تهران با سایر نقاط کشور متفاوت است و همچنین این تفاوت قیمت در شهرها و روستاها نیز وجود دارد، متوسط این سبد براساس هزینه یپرداختی خانوار در این سه منطقه متفاوت محاسبه میشود.
محاسبه هزینه ی سبد غذایی مورد نیاز برای تامین ۲۳۰۰ کیلوکالری در روز نشان میدهد که در تهران روزانه ۱۵هزارپانصد تومان، در شهرستانها حدود ۱۳هزار تومان و روستاها حدود ۱۱هزار و ۴۰۰ تومان باید هزینه میکردیم. یعنی با اغماض از اختلاف سطح درآمدی در بین شهرها و تفکیک تهران از سایر شهرهای کشور، یعنی شهرنشینان کشور به جز تهران برای تامین حداقل کالری مورد نیاز خود باید روزانه ۱۳ هزار تومان و یا در ماهیانه ۳۹۱ هزار تومان هزینه میکردند.
با عنایت به بعد ۳.۳ خانوار در ایران و با فرض نیاز مساوی اعضای یک خانواده، هر خانوار(۳.۳نفره) تهرانی ۱.۵، شهرستانی ۱.۳ و روستایی۱.۱۲ میلیون تومانی ماه باید برای تامین غذا و خوراک خود هزینه می کرده است. به عبارتی با توجه به اینکه تقریبا هزینه ی خوراک حدود یک سوم کل هزینه های ما را تشکیل میدهد، یک خانوار تهرانی (۳.۳ نفره) برای آنکه گرفتار فقر و ناتوان در تامین نیازهای اساسی خود نبوده باشد باید ماهیانه ۴.۶ میلیون تومان باید درآمد داشته باشد. این مقدار برای خانوار(۳.۳ نفره) شهرستانی ۳.۸ میلیون تومان و برای یک خانوار(۳.۳ نفره) روستایی ۳.۳ میلیون تومان است.
اما چون ما خانوار ۳.۳ نداریم، یک خانوار ۳ نفره تهرانی حداقل ۴.۲ میلیون تومان و یک خانواده ی ۴ نفره تهرانی حداقل ۵.۶ میلیون تومان درآمد ماهیانه لازم داشته است تا تحت فشار فقر قرار نگیرد. اگر ما یک خانواده ۳ نفره ساکن شهری غیر از تهران بودیم ما ماهیانه ۳.۵ میلیون تومان درآمد نیاز داشته ایم تا فقیر محسوب نشویم. خانواده چهار نفره سامن شهرستان ۴.۷ میلیون تومان نیاز داشته است.
هزینه ی خرید سبدی که ۲۳۰۰ کیلو کالری مورد نیاز یک خانوار ۴نفره روستایی در سال ۱۳۹۸ معادل ۱.۳ میلیون تومان بوده است و بیش از ۴ میلیون تومان درآمد نیاز داشته تا گرفتار فقر یا در آستانه آن قرار نداشته باشد.
بررسی دهک های درآمدی سال ۱۳۹۸ نشان میدهد که تقریبا بیش از ۶ دهک درآمدی کشور در تامین چنین سبد کالای و خط درآمدی ناتوان بوده اند و به نوعی فقیر یا آسیب پذیر در برابر فقر قرار داشته اند. این آمار صرفا شرایط پیش از کرونا است.
