روزگاری حدود دو دهه پیش و کمی قبل تر از آن برخورداری از مدرک تحصیلی، جواز و تضمینی برای تسهیل در امر اشتغال بود اما در سال‌های اخیر مدارک دانشگاهی تسهیل‌گر و هموار‌کننده این مسیر نبوده است. این روزها معضل بیکاری یکی از عمیق‌ترین و چالش‌برانگیزترین مشکلات اقتصادی و اجتماعی فعلی کشور است.
نکته قابل‌تامل اما بیکاریِ افراد و گروه‌های تحصیلکرده جامعه است.در سال 1399 ، رییس سازمان نظام مهندسی ساختمان از بیکاری ۲۵۰ هزار مهندس در کشور خبر داد پیش از این نیز مرکز آمار نیز در گزارش پاییز ۹۹ سهم جمعیت بیکار فارغ‌التحصیل آموزش عالی را ۴۰.۲ درصد اعلام کرده بود
برخی آمارها حاکی از جمعیت ۱۲ میلیونی فارغ التحصیل و در حال تحصیل در کشور است که از این تعداد ۵ میلیون نفر فارغ التحصیل شده‌اند و البته همه این افراد جویای کار نیستند.
نابسامانی فضای کسب‌وکار در کشور و پایین‌بودن شاخص‌های اقتصادی یکی از دلایل معضل بیکاریِ فارغ‌التحصیلان دانشگاهی است
موضوع دیگر در این میان مساله مدرک‌گرایی است. مدرک‌گرایی باعث‌شده فارغ‌التحصیلان دانشگاهی نتوانند نقش‌آفرینی مثبت و سازنده‌ای در بازار کار داشته باشند
چرا که بسیاری از متقاضیان تحصیل، مدرک را به‌عنوان یک پرستیژ اجتماعی می‌بینند واین در حالی است که در کشوری مثل چین به ضریب بهره‌وری و کار افراد توجه می‌شود و مهم خروجی و بازدهی افراد در صحنه‌های تولیدی و اقتصادی است. عدم کسب مهارت لازم در دوران تحصیل از دیگر عوامل تاثیرگذار است و کم نیستند افرادی که از آن ها تحت‌عنوان کارشناس یا کارشناس ارشد یاد می‌شود اما در واقع، داشته‌های علمی و نظری آنها صرفا به مجموعه‌ای از اطلاعات و داده‌ها گره‌خورده که در بُعد عملیاتی و مهارتی کاربرد چندانی ندارد.
هم چنین بیکاری فارغ‌التحصیل آموزش عالی در نقاط روستایی بیشتر از نقاط شهری است و 22 درصد فارغ‌التحصیلان در نقاط روستایی بیکار هستند. این در حالی است که درصد بیکاری در نقاط شهری 16.9 است. این نرخ در بین زنان نسبت به مردان و در نقاط روستایی نسبت به نقاط شهری بیشتر بوده است.
کدام استان ها در بحران بیشتر به سر می برند؟
بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، استان‌های زنجان، خراسان رضوی و مازنداران در سال ۱۴۰۰ نسبت به مدت مشابه سال ۱۳۹۹ به ترتیب با نرخ ۶.۵، ۶.۶ و ۷.۰ درصد دارای کمترین نرخ بیکاری نسبت به سایر استان‌ها هستند.
بیشترین آمار بیکاری در استان‌های هرمزگان با ۱۵.۸ درصد، کرمانشاه با ۱۴.۹ درصد و خوزستان با ۱۲.۶ درصد گزارش شده است.
بررسی اشتغال در بخشهای عمده اقتصادی نشان می‌دهد، بیشترین آمار اشتغال در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۹ در استان‌های زنجان با نرخ ۴۲.۵، یزد با نرخ ۴۲.۱ درصد و اردبیل با نرخ ۴۱.۵ درصد رقم خورده است.
این در حالی است که استان‌های سیستان و بلوچستان با ۳۱.۳ درصد، کهگیلویه و بویر احمد با ۳۱.۴ درصد و ایلام با ۳۱.۶ درصد کمترین آمار اشتغال را به خود اختصاص داده‌اند.
بر اساس آخرین داده‌های اطلاعاتی، بیشترین نرخ مشارکت اقتصادی در سال گذشته نسبت به مدت مشابه سال قبل تر در استان های یزد، اردبیل و زنجان به ترتیب ۴۷.۸، ۴۶.۲ و ۴۵.۵ درصد اعلام شده است.
بر اساس گزارش مرکز آمار، کمترین نرخ مشارکت اقتصادی، در استان ایلام با ۳۴.۱ درصد و استان های سیستان و بلوچستان و کهگیلویه و بویر احمد با ۳۴.۵ درصد اعلام شده است.
زنجان موفق ترین استان کشور!
تحلیل‌های آماری نشان می‌دهد استان زنجان در کاهش آمار بیکاری و افزایش اشتغال موفق عمل کرده است.
بررسي اشتغال در بخشهای عمده فعالیت اقتصادی نشان ميدهد كه بخش خدمات با 8.49 درصد بیشترین سهم اشتغال را به خود اختصاص داده است. در مراتب بعدی، بخشهای صنعت با 8.33 درصد و كشاورزی با 3.16 درصد قرار دارند. سهم شاغالن بخش كشاورزی 1.1 درصد كاهش را نسبت به سال 1399 تجربه كرده است، اما بخش های صنعت و خدمات در سال 1400 افزایش 5.0 درصدی نسبت به سال 1399 داشته است.
نرخ بیکاری کشوری حدود 10 درصد
بررسي نرخ بیکاری جمعیت 15 ساله و بیشتر نشان ميدهد كه 2.9 درصد از جمعیت فعال، بیکار بوده اند. همچنین بر اساس فاصله اطمینان 95 درصد نرخ بیکاری كل كشور بین 9.8 درصد تا 5.9 درصد با نقطه مركزی 2.9 درصد بدست آمده است؛ بدین معني كه این فاصله با اطمینان 95 درصد، مقدار واقعي نرخ بیکاری كل كشور را در بر ميگیرد. بر اساس این نتایج، نرخ بیکاری در بین زنان نسبت به مردان و در نقاط شهری نسبت به نقاط روستایي بیشتر بوده است. بررسي روند تغییرات نرخ بیکاری كل كشور نشان ميدهد كه این شاخص، نسبت به سال قبل )1399 ،)4.0 درصد كاهش داشته است.
برر سي نرخ بیکاری جوانان 24-15 ساله حاكي از آن ا ست كه 7.23 در صد از جمعیت فعال این گروه سني بیکار بوده اند. این شاخص در بین زنان نسبت به مردان و در نقاط شهری نسبت به نقاط روستایي بیشتر بوده است. بررسي روند تغییــــرات نرخ بیکاری جوانان 24-15 ساله كل كشور نشان ميدهد كه این شاخص نسبت به سال گذشته تغییری نیافته است.
بررسي نرخ بیکاری گروه سني 35 -18 ساله حاكي از آن است كه 5.16 درصد از جمعیت فعال این گروه سني بیکار بودهاند. این شاخص در بین زنان نسبت به مردان و در نقاط شهری نسبت به نقاط روستایي بیشتر بوده است. بررسي روند تغییـرات نرخ بیکاری گروه سني 35- 18 ساله كل كشور نشان ميدهد كه این شاخص نسبت به سال گذشته 2.0 درصد كاهش یافته است.
برر سي نرخ بیکاری فارغ التح صیل آموزش عالي، ن ش ان ميدهد 6.13 در صد جمعیت فعال فارغ التح صیل آموزش عالي بیکار بوده اند. این نرخ در بین زنان نسبت به مردان و در نقاط روستایي نسبت به نقاط شهری بیشتر بوده است. بررسي روند تغییـــرات این نرخ حاكي از آن است كه نسبت به سال قبل 6.0 درصد كاهش داشته است.
سهم جمعیت دارای ا شتغال ناقص ن شان مي دهد كه 2.10 در صد جمعی ت شاغل ، دارای ا شتغال ناقص بودهاند. این شاخص در بین مردان بیشتر از زنان و در نقاط رو ستایي بیش تر از نقاط شهری بوده ا ست. سهم ا شتغال ناقص در سال 1400 ن سبت به سال قبل 7.0 در صد افزایش داشته است.
در سال 1400 سهم جمعیت بیکار فارغ التح صیل آموزش عالي از كل بیکاران 3.40 در صد بوده ا ست. این سهم در بین زنان ن سبت به مردان و در نقاط شهری نسبت به نقاط روستایي باالتر است. بررسي تغییرات این شاخص نشان مي دهد كه نسبت به سال قبل 4.1 درصد افزایش داشته است.
فارغ التحصیلان بی کار معضلی که هست
همچنین، نتایج گویای آناست كه در سال 1400 ،سهم جمعیت شاغل فارغ التحصیل آموزش عالي از كل شاغالن 8.25 درصد بوده است.
این سهم در بین زنان نسبت به مردان و در نقاط شهری ن سبت به نقاط رو ستایي بالاتر ا ست. با برر سي تغییرات م شاهده مي شود، این شاخص نسبت سال قبل 8.0 درصد افزایش داشته است.
بررسي سهم شاغلین 15 ساله و بیشتر با ساعت كار معمول 49 ساعت و بیشتر نشان ميدهد، 8.37 درصد شاغلین، به طور معمول، 49 ساعت و بیشتر در هفته كار ميكنند. این شاخص كه یکي از نماگرهای كار شایسته است نشان ميدهد در كشور سهم زیادی از شاغلین بیشتر از استاندارد كار ميكنند. این شاخص نسبت به سال قبل 3.1 درصد افزایش داشته است.
این شرایط اما در حالی است که داشتن امنیت شغلی حق هر جوان است و باید به فکر اشتغال‌زایی جوانان بیکار بود.تجربه نظام‌های اقتصادی در همه کشورهای دنیا نشان داده که بیکار بودن فارغ‌التحصیلان مقاطع عالی دانشگاهی،نتیجه‌ای غیر از گسترش بزهکاری اجتماعی و بروز ناهنجاری‌های در تضاد با ارزش‌های اخلاقی جامعه ندارد.
