تهران یکی از آلوده ترین تابستان ها را در سال 1400 می گذراند

طرح‌های مقابله با آلودگی هوا در 2 شهر مکزیکوسیتی و تهران مقایسه شد

ملی مذهبی

نفس کشیدن در پایتخت ایران حالا و برای نخستین بار حتی در تابستان نیز سخت شده است. آلودگی هوا و ویروس کرونا در ترکیب با یکدیگر به یک کشتار کامل بی صدا دست زده اند. به نظر می رسد بار دیگر هم چون زاییز و زمستان سال 99 ، برای تامین برق دولت در حال استفغاده از مازوت است و این بار بدون این که به شهروندان اطلاع دهد مازوت می سوزاند. وضعیت هوای تهران در حالی اکنون و در تیرماه به سطح «هشدار» رسیده است که از یاد نبریم در پاییز سال قبل نیز مقامات دولتی و حتی شرکت پخش فرآورده‌های نفتی نیز استفاده از مازوت در نیروگاه‌ها را تایید کرده‌ بودند.

مرکز پایش آلودگی هوای محیط زیست استان تهران در روز 21 تیرماه با صدور اطلاعیه‌ای ضمن اشاره به قرارگیری کیفیت هوای پایتخت در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس خواستار اجتناب سالمندان، کودکان و مبتلایان به بیماری‌های ریوی ازانجام هرگونه فعالیت خارج از منزل شد. روابط عمومی حفاظت محیط زیست استان تهران، بر اساس اطلاعات دریافت شده از ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوای شهر تهران، متوسط شاخص کیفیت هوای تهران در ۲۴ ساعت گذشته منتهی به ساعت ۱۱روز دوشنبه (۲۱ تیرماه) ۱۴۴ و آلاینده ثانویه ازن بوده و در شرایط ناسالم برای گروه های حساس قرار داشته است.
بنا بر اعلام مرکز پایش آلودگی هوای تهران توصیه می‌شود کودکان، سالمندان، افراد دارای فعالیت زیاد در محیط بیرون و مبتلایان به بیماری‌های ریوی از هرگونه فعالیت خارج از منزل اجتناب کنند.

*کیفیت هوای تهران نامناسب است
در حال حاضر کیفیت هوای شهر تهران با شاخص 136 در وضعیت ناسالم برای گروه های حساس جامعه قرار دارد؛ در این شرایط افراد مبتلا به بیماری قلبی یا ریوی ، سالمندان و کودکان باید فعالیت های طولانی یا سنگین خارج از منزل را کاهش دهند.
روز یکشنبه هفته جاری نیز تهرانی ها نخستین هوای آلوده برای همه گروه های جامعه را با شاخص 162 در سال جاری تجربه کردند و طبق پیش بینی شرکت کنترل کیفیت هوا، روز آینده نیز هوای تهران در محدوده قابل قبول و ناسالم برای گروه های حساس جامعه است.
این روزها و با شدید شدن گرمای هوای آلاینده ازن موجب آلودگی هوای تهران شده است و با تدوام گرما احتمال افزایش روزهای ناسالم نیز قابل پیش بینی است.

اّزن یک آلاینده ثانویه است؛ در اثر احتراق و قرار گرفتن در مجاورت گرما و نور خورشید واکنش شیمیایی رخ می‌دهد و ازن تولید می‌شود. با کاهش وزش باد و افزایش تابش خورشید غلظت این آلاینده بیشتر می شود بنابراین در ادامه فصل تابستان باز هم شاهد افزایش تعداد روزهای آلوده هوا خواهیم بود.

در حال حاضر دمای هوای تهران 34 درجه سانتیگراد است و طبق اعلام شرکت کنترل کیفیت هوا، کمینه دما در روزهای آینده و تا آخر تیر ماه  26 درجه و بیشینه دما 36 درجه خواهد بود.

اما این شرایط در حالی است که در سال های اخیر شهروندان تهرانی و البته در سه سال اخیر شهروندان شهرهایی چون مشهد، اصفهان ، شیراز، اهواز، کرمانشاه ، اراک و سنندج و …. شاهد آلودگی هوا بیشتر در فصل های پاییز و زمستان و همراه با وارونگی و ایستایی هوا در این فصل ها باشند. اما حالا دست آوردی تازه از راه رسیده است و به نظر می رسد با استفاده نا به جا از سوخت های فصیلی آلودگی هوا فعلا به فصل تابستان نیز سرایت کرده و باید دید آیا رکورد آلودگی را مسولان جمهوری اسلامی در بهار نیز می توانند به نام خود ثبت کنند یا خیر!

این شرایط در حالی است که در سال های اخیر بارها وعده های عدیده از سوی مسولان دولتی و اعضای شورای شهر تهران برای بهبود وضعیت داده شده بود. اما فعلا که وضعیت نه تنها بهتر نشده بلکه در سراشیب سقوط بیشتر و وضعیتی اسفبارتر نیز قرار گرفته است.
از جمله وعده های داده شده از سوی شهرداری تهران یکی حل مشکل بود که حتی منجر به ادعاهایی از سوی حناچی ، شهردار وقت درباره اینکه آماده هستند به سایر کشورها برای حل بحران کمک کنند نیز بود.
پیروز حناچی در 9 آذر سال 1398 اما حرف دیگری زده بود و در حاشیه امضای تفاهم‌نامه همکاری مشترک شهرداری تهران با معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری در جمع خبرنگاران گفته بود که:«اگر بخواهیم با تعیین درصد در مورد نقش شهرداری در کاهش آلودگی هوا صحبت کنیم باید گفت که ما بین ۱۰ تا ۱۵ درصد نقش داریم.»
جدیدترین پژوهش گروهی از دانشمندان سوئد، امریکا، ژاپن و نروژ اما نشان می‌دهد شهر تهران با جمعیت نزدیک به 11 میلیون نفر چهاردهمین شهر آلوده دنیا از نظر تولید گازهای کربنی است.
ایران از نظر تولید گازهای گلخانه‌ای نیز بین 10کشور نخست جای گرفته است. این زنگ خطر جدی برای بحران آسیب‌های غیرقابل جبران به محیط زیست است.

اما دیگر کشورهای جهان برای حل مشکل خود چه کرده اند؟ سوالی که نخستین بار در شورای شهر اصولگرایان مطرح شد و حتی گفته شد به قالیباف پیشنهاد شده است از تجربه دیگر کشورها استفاده کند. در همان زمان نیز برخی از مطبوعات داخلی نوشتند در این استفاده از تجربه از مدل تجربه چینی ها بگذرید چرا که پکن همچنان یکی از آلوده ترین شهرهای جهان است. یکی از شهرهایی که رکورد دار آلودگی هوا و مرگ و میر شهروندان بر اثر این مشکل بود اما شهر مکزیکوسیتی بود. شهری که در نهایت با مدیریت شهری مناسب و ظرف یک دهه موفق شد این مشکل را حل کند.
* آلوده ترین شهر جهان چطور از بحران رها شد؟
سال 1992 شهر مکزیکوسیتی در مکزیک ازسوی سازمان‌ ملل به‌عنوان آلوده‌ترین شهر جهان معرفی شد؛ چرا که مردم این شهر شلوغ یک روز هوای سالم را تجربه نکرده بودند. برهمین اساس مدیران شهری این شهر برای کاهش این میزان از آلودگی دست به‌کار شده و با کمک دولتمردان این کشور با ایجاد پالایشگاه‌هایی به ارزش 4 میلیارد دلار برای تولید سوخت مناسب با میزان گوگرد پایین پیشگام شدند.
چند سالی طول نکشید که میزان آلودگی هوا به‌طرز قابل توجهی کاهش یافت. به اعتقاد کارشناسان، اصلاح کیفیت بنزین مهم‌ترین سیاست دولت مکزیک درمهارآلودگی هوای مکزیکوسیتی بود.

دو رویکرد اصلی مسولان شهر مکزیکوسیتی برای مهار آلودگی هوا:

* طرح های موفق آن ها و ناموفق ما
طرح‌های دیگری که در این زمینه صورت گرفت، نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی و استفاده از اتوبوس‌های تندرو بود. همچنین مقرر شد از 5میلیون خودرویی که در مکزیکوسیتی تردد می‌کردند هرهفته یک روز بیشتر، خودروها اجازه تردد نداشته باشند.
شباهت‌های زیادی بین تهران و مکزیکوسیتی وجود دارد که اعلام خواهرخواندگی کنند، ولی تاکنون چنین اتفاقی نیفتاده است. مکزیکوسیتی تقریباً جمعیتی برابر تهران دارد، از شمال و شرق در محاصره کوه‌‌هاست و تعداد وسایط نقلیه شخصی همچون ماشین و موتور در یک حد است.
مکزیکوسیتی توانست طی چند سال پوست‌اندازی کندو وضعیت خود را به نحوه شگفت‌انگیزی تغییر دهد. آن ها موفق شدند؛ ولی تهران با اجرای طرح زوج و فرد و طرح ترافیک و طرح‌های موقت هنوز نتوانسته به موفقیت دست پیدا کند.

* تهرانی ها چقدر دود می خورند؟
تهرانی‌ها بیش از سایر شهروندان کلان شهرهای دیگر دود می‌خورند. ناقابل است؛ به‌طور متوسط روزی ۱۱۴ گرم!
پایتخت‌نشینان رکورد دار تولید آلودگی صوتی و هوا هستند.آن ها با موتورها و ماشین‌های خود روزانه هزار و ۳۷۰تن آلودگی تولید می‌کنند و درچرخه‌ای برابر آن را به درون ریه می‌کشند.
اگرچه بیش از 8هزار واحد صنعتی مستقر در تهران سهم بزرگی در آلودگی این شهر دارند، ولی ۸۸ درصد آلودگی این شهر ناشی از آلایندگی وسایل نقلیه‌ای است که حتی برای چند روز هم راضی نمی‌شویم کاری به کارشان نداشته باشیم.
مصرف سوخت خودروهای فرسوده ۳برابرخودروهای جدیدومیزان آلایندگی‌شان نیز چندین برابر آنهاست. از سوی دیگر برخی از خودروهای تولید داخلی با اینکه نو هستند، اما هنوز از استانداردهای لازم و به روز برخوردار نیستند. بیشترین آلاینده‌ها در کلانشهری مثل تهران مربوط به اکسیدهای گوگرد با انتشار ۶۹۵ تن در روز است که بعد از آن به ترتیب اکسیدهای نیتروژن، منوکسیدکربن و هیدروکربن‌های سوخته نشده عمده آلاینده‌های هوای تهران محسوب می‌شوند.
برای مبارزه با آلودگی هوا چندین سازمان و نهاد دخیل هستند ولی به‌ گفته کارشناسان کم‌توجهی برخی ارگان‌ها موجب شده تا طرح مهار آلودگی کلانشهرهای بزرگ کشور از جمله تهران تا حدودی با موفقیت پیش نرود.
البته در این میان شهرداری و شورای شهر تهران برای افزایش کیفیت هوای تهران طرح‌هایی را تصویب و به اجرا گذاشته‌اند که با اقبال عمومی نیز روبه‌رو بوده است. محدود کردن تردد خودروها در محدوده طرح ترافیک و محدوده زوج و فرد که هر فصل 20روز است وتبلیغ پویش سه‌شنبه‌های بدون خودرو و استفاده از دوچرخه‌های نارنجی و تقویت ناوگان عمومی گام جدیدی برای پیشگیری از آلودگی جدی هواست.
در این میان هنوز عزم جدی برای کاهش آلودگی هوا در بین برخی مسئولان و متولیان این امر صورت نگرفته و گاهی شاهد هستیم در مقابل سیاست‌های شهرداری تهران در مقابله با آلودگی هوا انتقاداتی مطرح می‌شود.

* خواهر خوانده ناخوانده اما موفق
برگردیم به مکزیکوسیتی؛ چرا این شهر که از بیشتر نظرات شبیه به تهران است، توانست از پس غول آلودگی برآید ولی تهران در طول این چند دهه و اجرای طرح‌های مختلف همچنان با آلودگی هوا دست به گریبان است؟
پاسخ آن را می‌توان از تصمیم و راهکارهای کشور مکزیک پیدا کرد. آنها با یک ساختار مدون و اجرای برنامه‌های ششگانه همچون تشکیل کمیسیون محیطی کلانشهری متشکل از مقامات محیطی، دولتی و ناحیه فدرال مکزیکو، تقویت ناوگان حمل و نقل ریلی، استفاده از اتوبوس‌های تندرو و نوسازی تاکسی‌ها، استفاده از دوچرخه‌های اشتراکی، بیرون راندن کارخانه‌ها از داخل وحومه شهر و ممنوعیت استفاده از خودروهای با سن بالا موفق شدند در طول یک دهه مکزیکوسیتی را به شهری با آلودگی بسیار پایین‌تری تنزل دهند.

* طرح های کپی اما ناموفق
مهندس «علی کیایی»، کارشناس ارشد مدیریت شهری درباره موفقیت کمرنگ تهران در زمینه کاهش آلودگی هوا به روزنامه ایران گفته بود که: «مسولان وقت شهرداری یا مسئولان فعلی برای کاهش آلودگی هوا طرح‌هایی داده‌اند که می‌توان گفت برگرفته از تجربیات سایر کشورهاست. استفاده از اتوبوس‌های تندرو با خطوط ویژه، افزایش خطوط مترو، استفاده از دوچرخه‌های اشتراکی و محدود کردن تردد خودروها، طرح‌های پیشگیرانه‌ای هستند ولی به نظر می‌رسد برای رفع این موضوع باید یک کمیسیون ویژه شامل مسئولان شهری، دولتی و سازمان‌های متولی در این زمینه تشکیل شود تا این موضوع به‌طور جدی‌تری دنبال شود.برخی تخلفات همچون بلندمرتبه‌سازی در شمال و غرب تهران، عدم خروج برخی کارخانه‌های پرآسیب و آلوده وکمبود بودجه برای افزایش ناوگان حمل و نقل عمومی را می‌توان موانعی در این ارتباط دانست.»

بررسی کیفیت هوای تهران از ابتدای فروردین ماه تا روز 30 مهرماه سال 99 نشان می‌دهد پایتخت‌نشینان 25 روز هوای پاک، 163 روز هوای سالم، 27 روز هوای ناسالم و یک روز هوای خیلی ناسالم را تجربه کرده‌اند و این در حالی است که آمارهای همین مدت در سال گذشته کیفیت به نسبت پایین‌تری را نشان می‌دهد. در این مدت تهرانی‌ها 10 روز هوای پاک، 179 روز هوای سالم و 27 روز هوای ناسالم را به ریه‌های خود کشیده‌اند. تا اینجای کار آمار کیفیت هوای سال 98 مطلوب‌تر از سال‌های پیشین است. می‌توان این موفقیت را در سخاوت آسمان، مطلوب شدن کیفیت بنزین یا طرح‌های شهرداری تهران برای مقابله با آلودگی هوا عنوان کرد.
این آمار در حالی است که در پاییز و زمستان سال 1399 تهرانی ها یکی از بدترین سال های یک دهه اخیر خود از نظر آلودگی هوا را از سر گذراندند.
مساله بوی بد تهران که نخستین بار در زمستان سال 1396 و تنها برای یک روز تهرانی ها با آن رو به رو شده بودند در سال 1400 برای روزهای متوالی ادامه داشت. بوی بدی که همچنان پس از گذشته سه سال و اندی هیچ منشایی درباره آن گفته نشده است و کسی مسولیتش را نپذیرفته است.

این را باید در نظر گرفت که برای بیش از یک دهه دوران آلودگی هوای تهران در ماه آبان آغاز و در دی ماه به پایان می رسید اما سال گذشته در 26 اسفند ماه با شاخص 126 ، رنگ تهران از قرمز گذشت و به بنفش نزدیک شد و گفته شد تهران برای همه گروه های سنی نامناسب و خطرناک است.
این موارد به خوبی نشان می دهد که وضعیت در دو دهه اخیر در تهران به مرحله جدی بحران رسیده است و هم چنین تقریبا بیشتر شهرهای بزرگ ایران نیز در یک دهه اخیر بدون توجه مسولان و مدیران شهری به ورطه بحران جدی فرورفته اند. شرایطی که اگر فکری برای آن نشود هم چنان می تواند به کشتار خاموش شهروندان بیانجامد.