جدال بر سر تولید یا خرید واکسن کرونا و حضور شرکت های خصوصی در این مجادله همچنان ادامه دارد / در حالی که وزارت بهداشت بر واکسیناسیون عمومی و رایگان تاکید می کند ، خبرهایی نیز از تهیه واکسن های پولی می رسد
واکسن کرونا ، خرید یا تولید آن حالا برای روزهاست که به بحثی مداوم و فرسایشی در کشور تبدیل شده است.
از جدال های اولیه بر سر عدم استفاده از واکسن های تولید شده جهانی که منجر به از دست رفتن زمان طلایی خرید واکسن شد تا سخنانی که اخیرا حسن روحانی ، رییس جمهور ایران درباره خرید فوری واکسن گفته است ، همگی نشان از آشفتگی و چند دستگی مدیران وقت جمهوری اسلامی برای تهیه سریع تر واکسن دارد.
در این میان سفیر ایران در روسیه هفته گذشته خبر داد که قرار است قرارداد خرید ۶۰ میلیون دوز واکسن «اسپوتنیک وی» را نهایی کند.کاظم جلالی در توئیتر با انتشار این خبر گفته طبق زمان بندی توافق شده با روسیه، واکسن‌ها از خرداد تا آذرماه ۱۴۰۰ به ایران ارسال می‌شود.براساس توافق قبلی با روسیه برای خرید دو میلیون دوز واکسن روسی کرونا، تاکنون ۵۲۰ هزار دوز در پنج محموله وارد ایران شد. طرف روس متعهد شده مابقی این قرارداد را به‌زودی به ایران ارسال کند و اولین محموله وارداتی واکسن کرونا روز پنجشنبه ۱۶ بهمن‌ماه تحویل وزارت بهداشت شد.
اما بر اساس ادعای تازه کاظم جلالی ، سفیر ایران در روسیه ، در این مرحله 60 میلیون دوز واکسن کرونا از روسیه تهیه و به کشور ارسال خواهد شد.
* واکسن های وارد شده کجا هستند؟
البته که با بالا گرفتن شمار افراد مبتلا به ویروس کرونا و مرگ بیماران در ایران، انتقاد از عملکرد دولت در خرید واکسن دوباره بالا گرفته‌است و عجیب نیست از رییس دولت تا وزیر بهداشت و حتی سفیر ایران در روسیه سعی کنند به شهروندان وعده تهیه واکسن کرونا را بدهند. این شرایط در حالی است که بنا به آمار تا کنون ۱٫۸۹۵٫۰۰۰ دوز واکسن به کشور وارد شده که فقط ۴۸۴ هزار دوز آن را بر اساس برنامه تزریق شده اند؛ و یک سوال جدی در این میان این است که بقیه این واکسن‌ها دقیقا کجا هستند؟ و به چه کسانی تزریق شده اند؟
اما در این میان، تزریق غیرشفاف و البته تاخیر در تزریق واکسن های وارد شده به کشور نیز موضوع و سوالی است که چند روزی است به محلی برای بحث تبدیل شده است. به طوری که از زمان شروع واکسیناسیون سراسری در ایران یعنی در ۲۱ بهمن ماه ۹۹ و تا ۲۵ فروردین ماه و از مجموع ۸۹۵هزار دُز واکسن توزیع شده، میزان واکسنهای تزریق شده ۴۶۲هزار و ۶۴۲ دُز بوده که این رقم در ۲۶ فروردین ماه با افزایش حدود ۵۲۰۰تایی به ۴۶۷هزار و۸۷۱ دُز رسیده است که از این میزان تا کنون ۳۶۱ هزار و ۹۵۱ نفر دُز اول واکسن کرونا و ۱۰۰ هزار و ۶۹۱ نفر نیز دُز دوم را تزریق کرده اند.
روند کند واکسیناسیون با واکسنهای موجود در کشور در حالی است که پیش از این دکتر علیرضا رییسی – معاون وزیر بهداشت، تاکید کرده بود که “شبکه بهداشت کشور توانایی واکسیناسیون ۲۰ میلیون نفر در ماه را دارد. ”
*وعده روسی واکسن
از سوی دیگر کریل دیمیتروف رییس «صندوق سرمایه‌گذاری مستقیم روسیه» نیز اخیرا خبر داده است که «تولید واکسن ضدکرونا «اسپوتنیک وی» روسی به زودی در ایران آغاز می‌شود.»
بر اساس مطالعات انجام شده در روسیه و چند نهاد علمی خارجی، میزان اثربخشی واکسن اسپوتنیک بالای ۹۰ درصد است و بسیاری امیدوار هستند که با توجه به عدم امکان دسترسی به واکسن های فایزر ، واکسن های روسی حداقل سریع تر به ایرانیان برسد.
این وضعیت در شرایطی است که گزارش هایی از برخی کادرهای درمان نیز وضعیت عجیبی را نشان می دهد. برخی از اعضای کادر درمان مدعی شده اند که یک دوز واکسن روسی را دریافت کرده اند اما برای دوز دوم و در زمان تعیین شده به آنان گفته شده است که باید منتظر بمانند چرا که واکسنی نیست و ممکن است در دوز دوم به آنان حتی واکسن های هندی تزریق شود.
چنان چه این گزارش ها صحیح باشد ، حتی اثر بخشی دوز اول تزریقی واکسن را نیز از بین می برد و عملا واکسن های تزریقی بدون تزریق دوز دوم بی فایده هستند.
* واکسن بخرید یا واکسن بخرید ؟!
حال در این شرایط سخنان اخیر «علیرضا رییسی»، سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا با واکنش های بسیاری مواجه شد. علیرضا رییسی در روز 29 فروردین سال جاری و در جمع خبرنگاران و در واکنش به زمزمه‌هایی پیرامون پولی شدن واکسیناسیون کرونا، با بیان این که در این خصوص دو مساله مطرح است که باید از یکدیگر تفکیک شود، گفته است که: «در برنامه ملی واکسیناسیون گروه‌های هدف در کشور تعیین شدند و در این برنامه واکسیناسیون چه با واکسن خارجی چه ایرانی رایگان خواهد بود.»
معاون وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در ادامه نیز با بیان این که برخی عجله دارند و صبر نمی‌کنند تا طبق سند ملی واکسیناسیون واکسن را دریافت کنند، گفت که: «این افراد برای دریافت واکسن کرونا به خارج از کشور مراجعه می‌کنند که ممکن است از آن ها کلاهبرداری شود و یا اصلا واکسن تقلبی به آن ها تزریق شود، بر همین اساس، ستاد ملی مقابله با کرونا مجوز داده تا افراد و یا شرکت‌ها با ارز نیمایی، واکسن وارد کنند تا افرادی که نمی‌توانند طبق سند ملی واکسیناسیون، منتظر دریافت واکسن باشند از واکسن های وارد شده توسط این افراد استفاده کنند و پول آن را نیز پرداخت کنند.»
سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا هم چنین اضافه کرد: «بعید می‌دانم که مردم از این موضوع استقبال کنند و این موضوع حتما باید از سیاست‌های وزارت بهداشت جدا شود چرا که طبق سیاست‌های اعلام شده، همه مردم تا پایان سال رایگان واکسینه خواهند شد اما اگر نوبت فردی برای دریافت واکسن در سند ملی واکسیناسیون به عنوان نمونه آذرماه است، می‌تواند با پرداخت هزینه زودتر این واکسن را دریافت کند.»
این سخنان رییسی با واکنش بسیاری در جامعه و شبکه های اجتماعی مواجه شد. در حالی که بارها پیش از این گفته شده بود که مجوز صادر شده برای شرکت خصوصی تنها در این راستا است که به کمک دولت بیایند و واکسن های وارداتی شرکت های خصوصی توسط دولت خریداری می شود اما گفته های امروز علیرضا رییسی نشان داد که به نظر می رسد برنامه های دیگری برای اجرا وجود دارد که ممکن است اعتراضات اولیه به اعظای مجوز دادن به شرکت های خصوصی چندان نیز بی راه نبوده باشد.
* تکذیب شتابزده یا برنامه ای هدفمند و بلند مدت برای واکسن خصوصی
در شرایطی که تنها ساعتی پس از سخنان علیرضا رییسی اعتراضات آغاز شده بود ، کیانوش جهانپور، رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت اما بار دیگر ادعای قبلی را طرح کرد و گفت که واکسیناسیون کرونا در ایران رایگان است.او هم چنین گفت تا رسیدن به نقطه هدف یعنی ایمنی جمعی، واکسیناسیون کرونا در چهارچوب سند ملی واکسیناسیون علیه کووید ۱۹ به صورت رایگان انجام می‌شود.او در ادامه نیز گفت «هر واکسن مجاز کرونا از هر جا که وارد یا تولید شود، توسط وزارت بهداشت خریداری شده و در چهارچوب برنامه واکسیناسیون ملی علیه کووید ۱۹ و به صورت رایگان توزیع و تلقیح خواهد شد».
به نظر می رسد این تلاش جهانپور برای آرام کردن فضا ، بیشتر به خاطر بی اثر کردن سخنان علیرضا رییسی بوده است، اما هم چنان سوال به جای خود باقی است که چرا و چگونه قرار است واکسن های وارد شده به کشور ردیابی شوند و چطور ممکن است کنترل شرکت های خصوصی انجام پذیر باشد؟ از سوی دیگر این تناقض گویی بین مسولان نشان می دهد که آن چنان که به نظر می رسد یکپارچگی در تصمیم گیری وجود ندارد و مسولان مربوطه در حال پنهان کاری هستند.
این در حالی است که حسن روحانی رییس جمهوری ایران اخیرا اعلام کرد بخش خصوصی اجازه دارد با استفاده از ارز نیمایی، واکسن وارد کند.در روزهای گذشته نیز متخصصان بهداشت و درمان هشدار داده‌اند که فرایند واکسیناسیون عمومی به هیچ وجه نباید با فرایند واردات واکسن از سوی شرکت‌های خصوصی یکی شود.
از سوی دیگر نیز اعداد و ارقام اعلامی از سوی مسوولان، حاکی از آن است که میزان خریدهای صورت گرفته از سوی ایران قابل توجه است اما میان این اعداد ادعا شده با ارقامی تحویلی به کشور، فاصله بسیار زیادی است. موضوعی که مسوولان بخشی از این تاخیرها را به کُندی روند تولید بسیاری از واکسن‌ها، مشکلات ناشی از کمبود مواد اولیه در دنیا، تهیه بیش از نیاز برخی از کشورها و موضوع تولید واکسن داخلی و البته تحریم ها، مربوط می دانند.
با این حال و در حالی که مدام از واکسن های داخلی سخن گفته می شد ناگهان حسن روحانی ، رییس دولت وقت اظهار نظر دیگری را مطرح کرد. او اخیرا گفته است که: «خوشبختانه روند تولید واکسن کاملا امیدوارکننده است، اما با همه تلاش‌های انجام شده قاعدتا تا پیش از تابستان واکسن ایرانی به دست ما نخواهد رسید و لذا تامین واکسن با مساعدت بخش خصوصی در دستور کار دولت و در اولویت نخست قرار گرفته است. هر شرکتی که برای ورود واکسن کوچک ترین مشکلی دارد، به دفتر رییس جمهور نامه بنویسد. من مستقیم مسأله را دنبال می کنم زیرا در هفته های آینده به راحتی می توانیم میلیون ها دوز واکسن وارد کنیم. واکسن می تواند مردم را از مرگ، بخوبی مراقبت کند.»
به نظر می رسد به طور جدی دولت و حکومت ایران با تاخیری 4 ماهه متوجه شد که هر چند به خاطر تزریق مداوم و سالانه واکسن کرونا ، تولید داخلی آن لازم است ؛ اما زمان در حال از دست رفتن است و جان های بسیاری در حال تلف شدن هستند و باید به سرعت راهکاری بیابند. اما سوال این است زمان طلایی 4 ماهی که برای سفارش دادن واکسن از دست رفته است را چه کسی پاسخگو خواهد بود ؟
* ایمنی جامعه به 150 میلیون دوز واکسن نیاز دارد
در حالی که اکنون متخصصان معتقدند تا زمانی که ۷۰ درصد از جمعیت ایمن نشوند، کرونا وجود دارد بنابراین؛ اهمیت تسریع روند واکسیناسیون کرونا به روشنی مشخص است. با این حال از ۲۱ بهمن ماه که واکسیناسیون در ایران آغاز شد، تا روز گذشته هنوز میزان دُزهای تزریقی واکسن به ۵۰۰هزار دز هم نرسیده و این در شرایطی است که با افزایش چشمگیر موارد ابتلا، بستری و فوتی ناشی از کرونا در کشور روبرو هستیم و تقاضای افکار عمومی برای گسترش پوشش واکسیناسیون، تقاضایی به حق است و تاخیر در این روند توجیه ای ندارد.
خطر اتلاف زمان در تزریق سریع تر واکسن کرونا یعنی از دست رفتن جان های بسیار ، ازهم گسیختگی روان شهروندان، فروپاشی اقتصادی بر اثر بحران موج های اقتصادی که می رسند و نتیجه همه آنان می تواند کشور را به ورطه آسیب جدی برساند.
با توجه به اعلام سازمان بهداشت جهانی و هم چنین شرکت های تولید کننده واکسن، هم چون فایزر ، که لازم است واکسن به صورت سالانه تزریق شود و شرایطی هم چون واکسن آنفولانزا دارد؛ مشخص است که ایران باید در طولانی مدت بتواند به تولید واکسن دست یابد. اما حقیقت این است که به نظر نمی رسد این دست یابی به سرعت و طی ماه های آتی باشد و با این شرایط باید دولت هر چه سریع تر برای حفظ جان شهروندان برای خرید واکسن و ایمن سازی جامعه اقدام کند.
در شرایط فعلی هر روزی که می گذرد یعنی از دست رفتن جان مردمی که حالا پس از تنگناهای مختلف اقتصادی و امنیتی در ورطه بحران بزرگ کرونا نیز گرفتار شده اند.
