احتمال بازگشت آمریکا به برجام در چهارمین سال خروج از آن، از همیشه کم تر شده است
ادامه تلاش اتحادیه اروپا برای جلوگیری از فروپاشی برجام
روزهای اخیر و مجموع اظهارنظر‌های سخنگویان دستگاه سیاست خارجی هر دو طرف اصلی مذاکرات وین یعنی ایران و آمریکا نشان می‌دهد با تداوم توقف در مذاکرات وین عملا لحظه به لحظه مذاکرات به شکست نزدیک می‌شود.
حالا و حدود دو ماه پس از توقف مذاکرات احیای برجام به نظر می‌رسد امیدواری به رسیدن به توافق در آمریکا رو به کاهش است. قرار است هماهنگ‌کننده مذاکرات وین در سفر به تهران برای رفع اختلاف‌های اصلی میان ایران و آمریکا تلاش کند.
چهار سال پیش در روز 18 اردیبهشت ۱۳۹۷ دونالد ترامپ، رئیس جمهوری پیشین ایالات متحده فرمان خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را امضاء کرد.
مذاکرات احیای برجام از فروردین سال پیش در وین آغاز و بیستم اسفند متوقف شد. نمایندگان آمریکا برای نخستین بار پس از خروج این کشور از توافق هسته‌ای به طور غیرمستقیم در مذاکرات احیای برجام مشارکت دارند.
جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده ارشد مذاکرات احیای برجام پس از توقف گفت‌وگوها اعلام کرد متن نهایی توافق آماده و روی میز است اما هنوز بر سر چند مسئله بین ایران و آمریکا اختلاف وجود دارد.
در روزهای اخیر نیز رویترز در گزارشی نوشت « درحالی که غربی‌ها هنوز امید خود را از دست نداده و به طور کامل دست از برجام نشسته‌اند، اما این گمانه به سرعت در حال انتشار است که ممکن است احیای برجام به شکست بیانجامد.»
یکی از منابع، که مانند سایر منابع نقل قول شده به دلیل حساسیت موضوع نخواست نامش فاش شود، گفت: آنها شلنگ خون را از بازوی بیمار بیرون نمی‌کشند، اما انتظار کمی دارم که راه مثبتی وجود داشته باشد. چهار دیپلمات غربی نیز این عقیده را تکرار کردند که توافقی که ایران با بریتانیا، چین، فرانسه، آلمان، روسیه و ایالات متحده در سال ۲۰۱۵ منعقد کرده بود، در حال زوال است.
گفتگو‌ها تا ماه مارس خوب پیش می‌رفت، اما اختلافات بر سر خروج نام سپاه از لیست گروه‌های تروریستی آمریکا (FTO) به مشکل برخورد. درخواست تهران برای خروج نام سپاه از این لیست با مخالفت بیشتر نمایندگان کنگره آمریکا مواجه شده است و این موضوع بایدن را نیز در شرایط دشواری قرار داده است، زیرا انتخابات میان‌دوره‌ای ۸ نوامبر کنگره ایالات متحده باعث می‌شود جو بایدن، با مخالفان خود مجبور به مدارا شود.
یک مقام ارشد آمریکایی در این باره گفت: اگر آنها آماده کنار گذاشتن خواسته‌های فرابرجامی خود نیستند و به اصرار بر لغو FTO ادامه می‌دهند و از رسیدگی به نگرانی‌های ما که فراتر از برجام است خودداری می‌کنند، بله، ما به بن‌بستی می‌رسیم که احتمالاً به نتیجه نخواهد رسید.
معضل خارج کردن سپاه از فهرست تروریستی
مهم‌ترین موضوع مورد اختلاف میان دو کشور درخواست و پافشاری جمهوری اسلامی برای خارج کردن سپاه پاسداران از فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی ایالات متحده است.
با این حال ایران بر موضع خود مبنی بر خروج سپاه از این لیست اصرار دارد و به نظر می‌رسد قصد کوتاه آمدن در این مورد را نداشته باشد.
به هرحال و با توجه به جنگ اوکراین و تحریم غرب علیه روسیه، ایران امیدوار است به صادرات نفت خود ادامه دهد و درآمد‌های خارجی خود را افزایش دهد.بااینکه آمریکا به شدت نگران رسیدن چند ماهه ایران به قابلیت تولید سلاح اتمی است، اما در صورت اعلام شکست کامل مذاکرات برجام، راه‌حل‌های جایگزین بسیار کمی برای آمریکا در رابطه با ایران وجود دارد.به جز اقدام نظامی ایالات متحده یا اسرائیل برای نابودی سایت‌های هسته‌ای ایران، اهرم اصلی قدرت‌های بزرگ کاهش صادرات نفت ایران است. اما در حالی که واشنگتن حمایت ضمنی مسکو و پکن را برای محدود کردن صادرات ایران از طریق تحریم‌ها در سال‌های قبل از توافق ۲۰۱۵ به دست آورد، در حال حاضر چنین اتفاق نظری در میان قدرت‌های بزرگ وجود ندارد.
دولت جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا برای خارج کردن سپاه پاسداران از فهرست سازمان‌های تروریستی شرط‌هایی تعیین کرده که جمهوری اسلامی ظاهرا تا کنون حاضر به پذیرش آنها نشده است.
در همین حال فشارهای داخلی بر دولت بایدن برای عدم حذف سپاه از فهرست تروریستی مدام افزایش می‌یابد. در اردوگاه حزب دموکرات نیز مخالفت‌ها با تصمیم احتمالی بایدن درباره سپاه بالا گرفته است.
تورستن تایشمن، گزارشگر کانال یک تلویزیون آلمان در واشنگتن در تحلیلی که هشتم مه در وب‌سایت “تاگس‌شاو” منتشر شد نوشت امیدواری به احیای برجام در آمریکا روز به روز کاهش می‌یابد.
آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا به تازگی در یک نشست پرسش و پاسخ در مجلس سنا گفته است تنها امکان حذف سپاه از این فهرست به تصمیم‌گیری‌هایی در تهران وابسته است که این کار را توجیه کند. او درباره این تصمیم‌ها توضیح بیشتری نداد اما گفت ایران می‌داند چه کاری باید انجام دهد.
با طولانی شدن دوره توقف مذاکرات وین تردید درباره دست یافتن به یک توافق و بازگشت آمریکا به برجام افزایش یافته و شماری از مقام‌های آمریکایی به صراحت امکان شکست مذاکرات را منتفی نمی‌دانند.
اذعان به احتمال شکست مذاکرات وین
لیندا توماس گرینفیلد، سفیر آمریکا در سازمان ملل در نشست خبری سوم ماه مه گفت برای رسیدن به توافق هنوز کارهای زیادی باید انجام شود و این احتمال هم هست که اصلا به توافقی نرسیم.
بایدن از زمان مبارزات انتخابات ریاست جمهوری بازگشت به توافق هسته‌ای را یکی از برنامه‌های خود اعلام کرد زیرا معتقد است این توافق مانع دست‌یابی جمهوری اسلامی به بمب اتمی می‌شود.
بلینکن هم می‌گوید از نظر منابع آمریکا وجود یک توافق بهتر از عدم وجود آن است و این مسئله نه تنها در ارتباط با برنامه‌های هسته‌ای ایران بلکه از نظر نقش بی‌ثبات‌کننده این کشور در منطقه هم اهمیت دارد.
گزارشگر کانال یک تلویزیون آلمان از افزایش تردید در میان تحلیلگران آمریکایی در مورد از دست رفتن فرصت برای رسیدن به توافق و احیای برجام خبر می‌دهد.
بسیاری از مقام‌های آمریکایی و سه کشور اروپایی طرف توافق در ماه‌های گذشته بارها هشدار داده‌اند که با توجه به پیشرفت برنامه‌های اتمی ایران به تعویق افتادن احیای برجام آن را بی‌معنا می‌کند.
با بی‌نتیجه مانده مذاکرات وین، مخالفت با احیای برجام در کنگره آمریکا شدت گرفته است. روز چهارشنبه طرحی برای پابرجایی “تحریم‌های مرتبط با فعالیت‌های تروریستی جمهوری اسلامی” با رای اکثریت اعضای مجلس سنا به تصویب رسید.
نیمی از ۱۰۰ کرسی مجلس سنا در اختیار دموکرات‌ها قرار دارد و مطابق شواهد دست‌کم ۱۶ سناتور دموکرات به این طرح رای موافق داده‌اند.
جوزپ بورل در گفت‌وگویی با روزنامه فایننشال تایمز که هفتم ماه مه منتشر شد گفته تلاش می‌کند برای پایان دادن به بن‌بست مذاکرات وین “یک راه میانه” پیدا کند.
آخرین تیر ترکش، بورل برای نجات برجام
جوزپ بورل تلاش‌های خود را “آخرین تیر ترکش” توصیف کرده و می‌گوید خواستار سفر انریکه مورا، معاون خود و هماهنگ‌کننده مذاکرات وین به تهران برای گفت‌وگو با مسئولان جمهوری اسلامی برای حل اختلاف‌های باقی‌مانده با ایالات متحده است.
ظاهرا یکی از هدف‌های سفر انریکه مورا به تهران قانع کردن مقام‌های جمهوری اسلامی برای پذیرش توافق احیای برجام و موکول کردن مذاکره درباره مسائل باقی‌مانده به آینده است.
«نورنیوز» که پایگاه خبری نزدیک به شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی روز شنبه در یک خبر اختصاصی که منبع آن ذکر نشده اعلام کرد انریکه مورا، روز سه‌شنبه برای ادامه گفت‌وگو با مقام‌های ایرانی به تهران سفر می‌کند.
به نوشته فایننشال تایمز، یکی از راه‌حل‌هایی که جوزپ بورل در حال بررسی آن است حذف نام سپاه از فهرست سازمان‌های تروریستی با حفظ تحریم‌ها علیه بخش‌های مختلف آن است.
این روزنامه می‌گوید، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا این امکان را نیز بررسی می‌کند که سپاه از این فهرست خارج شود اما نیروی قدس، واحد برون مرزی آن در این فهرست بماند.ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز چهارشنبه در یک کنفرانس خبری اعلام کرد ایالات متحده از “نقش سازنده” انریکه مورا در انتقال پیام‌ها میان واشنگتن و تهران پشتیبانی می‌کند.او در عین حال با تاکید بر این که مذاکرات وین بیش از انتظار طولانی شده افزود، آمریکا برای شرایطی که مذاکرات احیای برجام به بن‌بست برسد و شکست بخورد آماده است.
این شرایط در حالی است که در روزهای اخیر و پس از تهاجم روسیه به اوکراین علیرغم هشدار‌های آمریکا و اروپا مشخص شده است که نمی‌توان رضایت مسکو را درباره برجام قطعی دانست. هم چنین چین هم خریدار اصلی نفت ایران است و بعید است به خواسته‌های آمریکا در این مورد تن در دهد.
با این حساب ایالات متحده باید یک تلاش برای کاهش صادرات نفت روسیه و دیگری برای کاهش صادرات ایران را مدیریت کند.
