“فرانسوا نیکولو” سفیر سابق فرانسه در تهران می گوید انتخابات های اسفند در گسترش میدان مانور دولت روحانی در حل بحران سوریه تاثیر مهمی دارد. وی نه تنها به انتخابات مجلس شورای اسلامی اشاره کرده بلکه بر اهمیت انتخابات مجلس خبرگان نیز تاکید کرده است.
وضعیت سوریه از سویی بحرانی است و از سویی امیدها برای حل و فصل دیپلماتیک این زخم عمیق خاورمیانه افزایش یافته است . روس ها حملات خود را در سوریه آغاز کرده ند. ناوهای جنگی روس در سواحل سوریه پهلو گرفته و هواپیماهای روس بمباران خود را در روزهای اخیر شدت بخشیده اند. رویترز مدعی شده ایران به سوریه نیروی نظامی فرستاده است. فرانسه و انگلیس هم حملات هوایی خود را علیه مواضع داعش آغاز کرده اند. مقامات غربی به خصوص آمریکایی ها از روس ها خواسته اند اپوزیسیون سوریه را بمباران نکند و بر حمله به مواضع داعش متمرکز شود.
این همان درخواستی است که لوران فابیوس در مصاحبه با لوموند طرح کرده است. او نیز مانند باراک اوباما که در سخنرانی خود در صحن سازمان ملل متحد تاکید 
کرد به دوره قبل از اعتراضات مردم سوریه بازنخواهد گشت اتحاد با اسد برای مبارزه با داعش را غیر ممکن دانسته است. فابیوس گفته است این اتحاد عملی نیست. این در حالی است که هم پوتین و هم روحانی روسای جمهور روسیه و ایران در مواضعی جداگانه تاکید کرده اند هدف نخست، حفظ دولت مرکزی برای مقابله با تروریست هاست. با این وجود روحانی بیشتر از همتای روس اش بر اصلاحات سیاسی در روسیه اصرار دارد. او در سخنانش هر چند مدعی شد که اسد بمب های خود را بر مردم سوریه نمی ریزد اما تاکید کرد اگر تروریست ها از خاک سوریه رانده شوند تهران حاضر به اجرای برنامه ای برای آغاز اصلاحات سیاسی در سوریه است. ادعای عدم بمباران مردم سوریه از سوی اسد در حالی مطرح شده که او از متهمان اصلی کشتار مردم سوریه است . کشتاری که بعد از جنگ داخلی و ایجاد فضای حیاتی برای تروریست ها چند برابر شد و نه تنها دولت مرکزی بلکه بسیاری از گروه های مخالف نیز صحنه را جنگی دیدند و غیر نظامیان را از دم گلوله گذراندند. با این وجود همچنان آینده اسد محل چالش جدی بین متحدان دولت سوریه با غربی هاست. به ویژه روس ها اسد را مهره کارآمدی برای مبارزه با داعش می دانند و ایران نیز بر حفظ دولت مرکزی تاکید کرده است. اما در ادبیات روحانی نسبت به همتای روسی اش پوتین بیشتر از هر چیز تاکید بر اصلاحات سیاسی و گذر مسالمت آمیز قدرت به گوش می رسد هر چند که آینده اسد در مواضع دولت ایران مشخص نیست. آیا اسد در طرح پیشنهادی ایران قرار است بر اریکه قدرت باقی بماند یا ایران حاضر است از خیر اسد برای حل این بحران بگذرد؟ این چالش مهم بیشتر از هر چیز به وضعیت سیاست داخلی در ایران بر می گردد جایی که مراکز تصمیم گیری برای تعیین راهبرد سیاست خارجی نه تنها فراتر از دولت است بلکه به توازن قوا نیز بستگی دارد.
نشانه های گرایش به غرب در سیاست خارجی دولت
در حالی که رهبر جمهوری اسلامی و فرماندهان سپاه و روحانیون محافظه کار مداوم تاکید می کنند دشمنی با آمریکا ادامه دارد و توافق هسته ای نشانه ای از آغاز گشایش روابط نیست دولت روحانی، بروکرات ها و اعتدال گرایانی که هم اینک در ساختار قدرت بعد از انتخابات ریاست جمهوری 92 جایی برای خود یافته اند نشانه های مثبتی به طرف مقابل برای حل این مسئله می فرستند و تاکید روحانی در صحن سازمان ملل بر کمک به دموکراسی در یمن و سوریه و احترام به رای اکثریت در این کشورها تنها نشانه موجود نیست بلکه ایران در مقام یک بازیگر پراگماتیست توانست در منطقه جنگی “زبادانی” با “احرارالشام” و “جیش الفتح” آتش بس برقرار کند و این مهم نشان می دهد که حتی در فضای جنگ و آتش سوریه نیز می توان از فن دیپلماسی بهره برد.
سفیر سابق فرانسه در تهران می گوید در حال حاضر این سپاه پاسداران است که بر پرونده سوریه تسلط دارد نه دولت روحانی. به همین خاطر پیشنهاد دعوت ایران به روند گفت و گوها را مطرح می کند و می گوید:” گنجاندن دولت روحانی در میز مذاکرات سوریه می تواند به تقویت موضع دولت و جناح میانه رو منجر شود.” مشابه این اعتقاد را “تییری کووی” پژوهشگر موسسه روابط بین الملل و استراتژیک دارد. وی معتقد است توافق هسته ای میان ایران و گروه 5+1 معادلات را تغییر داده و برجام پیروزی نمادین روحانی بر سپاه پاسداران محسوب می شود. نیکولو همچنین می گوید ایرانی ها با حفظ اسد به این شکل موافق نیستند و با تشکیل دولت جدید یا حضور سایر فرقه های سوری در ساختار قدرت مخالفتی ندارند. اما آنها قبل از آن یک سکانس دیگر را پیشنهاد می دهند:” شما به ما در نابودی دولت اسلامی کمک کنید بعد در مورد قانون اساسی آینده مذاکره می کنیم.”
دست دادن ظریف با اوباما یکی دیگر از نشانه های نمادین است که صدای محافظه کارانی که از گشایش روابط با آمریکا هراس دارند را در آورد. هر چند مقامات ایران تاکید کرده اند این دست دادن اتفاقی است اما می تواند نشانه ای هم باشد از تمایل شدید دولت روحانی برای مصالحه با غرب و به خصوص آمریکا. این نشانه ها به توافق هسته ای و دست دادن ظریف و اوباما محددود نمی شود روزنامه الشرق الاوسط در گزارشی که ماه پیش منتشر کرده بود نشانه های دیگری را از این روند ذکر کرده بود. از جمله اینکه ایران مواضع خود را در برابر گروه های تروریستی و به طور کلی گروه های افراطی به روشنی اتخاذ کرده و مرزبندی های خود را مشخص کرده است، و یا این ادعا که ایران خود را از دست گروه های سنی مثل حماس و جهاد اسلامی نیز رها کرده و دیگر از گروه هایی که شرق الاوسط آنها را شیعی افراطی در عربستان و بحرین و کویت و یمن خوانده نیز حمایت نمی کند. الشرق الاوسط مدعی شده که ایران تصمیم دارد ارتباط خود را با هر کسی که به نوعی دستش به خون امریکایی ها آلوده است، رها کند و در این مورد به آزادی چند تن از اعضای القاعده اشاره می کند که در بمبگذاری علیه نیروهای آمریکایی در سال های گذشته دست داشتند. شاید در مورد ادعاهای مطرح شده در این مقاله بتوان شبهه های جدی وارد کرد اما اینکه دولت روحانی قصد داشته باشد از پرونده های مهم خاورمیانه به عنوان ابزار افزایش جایگاه منطقه ای ایران در روابط با غرب استفاده کند کمتر شکی وجود دارد. به این خاطر است که دولت روحانی بارها بر دوران جدیدی از روابط منطقه ای و بین المللی بعد از برجام تاکید کرده است. نکته ای که در سخنرانی اخیر وی در سازمان ملل هم مورد تاکید قرار گرفت.
دیدگاه تعامل گرا در برابر دیدگاه تقابل گرا
دولت روحانی نماینده بخشی از ساختار قدرت در جمهوری اسلامی است که افزایش نفوذ منطقه ای ایران را در تعامل با غرب می بیند و از بحران های منطقه برای 
تثبیت و تحقق این دیدگاه استفاده می کند و این دیدگاه در برابر دیدگاه به غایت محافظه کارانه رهبر جمهوری اسلامی قرار می گیرد که نفوذ منطقه ای و افزایش قدرت ایران را در چارچوب تقابل با غرب در منطقه تا حد امکان و یارگیری از افکار عمومی منطقه با گفتمانی ضد آمریکایی اسرائیلی پیگیری می کند، دیدگاهی که بیشتر تمایل دارد از راه تقابل با غرب و متحدانش، ایران را به عنوان قدرت منطقه ای به غربی ها بقبولاند. اما اینکه کدام دیدگاه در سیاست خارجی دستاوردهای بیشتری را داشته اند را با باید با نتایج آن سنجید ولی مشکل واقعی کجاست؟ مشکل اصلی اینجاست که دیدگاه تعامل گرا از وزن کمی در سیاست خارجی ایران برخوردار است و در شرایطی محدودتر توان دارد حاکمیت را به ضرورت تعامل در پرونده های مهم قانع کند که آخرین مورد هم پرونده هسته ای ایران بود که خود نتیجه عوامل مختلفی از جمله فشار تحریم ها، انعطاف پذیری دموکرات ها در آمریکا ظهور داعش و جریان های تندرو در منطقه و انتخابات 92 و “آری” جامعه مدنی به سیاست خارجی تنش زدا بود.
انتخابات های اسفند و توازن قوا در ایران
اینکه روحانی تا چه حد بتواند در حل بحران سوریه برای پایان دادن به جنگ موثر باشد مشخص نیست اما برخی از تحلیلگران بر نشانه هایی تاکید می کنند که از 
آینده امیدوارانه به حل بحران سوریه خبر می دهند. “فرانسوا نیکولو” سفیر سابق فرانسه در تهران به روزنامه “لوریان لوژور” لبنان می گوید انتخابات های اسفند در گسترش میدان مانور دولت روحانی تاثیر مهمی دارد. وی نه تنها به انتخابات مجلس شورای اسلامی اشاره کرده بلکه بر اهمیت انتخابات مجلس خبرگان نیز تاکید کرده است.
به اعتقاد نیکولو تغییر در موضع ایران کاملا ممکن است اما رئیس جمهور روحانی باید اختیار کافی برای ایفای نقش در سیاست خارجی داشته باشد .او نه تنها انتخابات مجلس در اسفند ماه بلکه انتخابات مجلس خبرگان رهبری که رهبر آینده ایران را انتخاب خواهند کرد تعیین کننده می داند. به گمان “نیکولو” رئیس جمهور روحانی در حال به چالش کشیدن کارآمدی سپاه پاسداران است. وی می گوید در حال حاضر این سپاه پاسداران است که بر پرونده سوریه تسلط دارد نه دولت روحانی. به همین خاطر پیشنهاد دعوت ایران به روند گفت و گوها را مطرح می کند و می گوید:” گنجاندن دولت روحانی در میز مذاکرات سوریه می تواند به تقویت موضع دولت و جناح میانه رو منجر شود.” مشابه این اعتقاد را “تییری کووی” پژوهشگر موسسه روابط بین الملل و استراتژیک دارد. وی معتقد است توافق هسته ای میان ایران و گروه 5+1 معادلات را تغییر داده و برجام پیروزی نمادین روحانی بر سپاه پاسداران محسوب می شود. نیکولو همچنین می گوید ایرانی ها با حفظ اسد به این شکل موافق نیستند و با تشکیل دولت جدید یا حضور سایر فرقه های سوری در ساختار قدرت مخالفتی ندارند. اما آنها قبل از آن یک سکانس دیگر را پیشنهاد می دهند:” شما به ما در نابودی دولت اسلامی کمک کنید بعد در مورد قانون اساسی آینده مذاکره می کنیم.”
تیری کویی هم معتقد است هیچ تضمینی برای اینکه مذاکره میان ایران و غرب به نتیجه برسد وجود ندارد اما “مذاکره” بهترین روش برای پایان این تنازع است. غربی ها هر چند بر نقش ایران تاکید می کنند اما با راهکار ایران یعنی حفظ اسد برای نابودی داعش و پس از آن مذاکره برای تشکیل دولت جدید موافق نیستند. حداقل تا لحظه فعلی با این ایده مخالفت کرده اند. آنها می گویند حفظ اسد گروه های تروریستی را تغذیه می کند. موضعی که معلوم نیست تا کی دوام بیاورد زیرا تحولات پرسرعت سوریه باعث شد آنها اولویت سرنگونی اسد را کنار بگذارند.
بدشانسی روحانی: حاکمیت تندروها بر سیاست خارجی عربستان
با فرض اینکه با پیروزی اعتدال گرایان در انتخابات اسفند ماه میدان مانور دولت روحانی در سیاست خارجی بیشتر شود که خود کاری نه غیر ممکن بلکه دشوار است اما باید دو نکته نیز بر تحلیل های موجود افزود. نکته اول اینکه ایران به هیچ وجه حاضر نیست محور “تهران ،دمشق و حزب الله” را از دست بدهد و هر گونه تغییری در سیاست خارجی ایران در چارچوب حفظ این محور است که به نوعی منافع راهبردی ایران در منطقه را نمایندگی می کند و همه هزینه های جمهوری اسلامی در سوریه از جمله کمک های مادی و ضررهای معنوی که در افکار عمومی به خاطر حمایت از اسد متحمل شد در راستای حفظ این محور است. از طرف دیگر یکی از بد شانسی های دولت روحانی ظهور پادشاه و دولت جدید در عربستان است که نه تنها سودای تعامل را ندارد بلکه سیاستی تهاجمی را در سوریه و یمن و سایر حوزه های مورد تنش آغاز کرده است. همین موضوع باعث شده که کار دولت روحانی برای حل این بحران سخت بشود زیرا از سویی باید محافظه کاران سرسحت داخلی که علاقه ای به بازیگری دیپلمات ها در بحران های منطقه ای ندارند را راضی کند و از سوی دیگر سیاست تند عربستان جناح محافظه کار ایران را تقویت می کند و میانه روها را تضعیف. حادثه اخیر منا نیز وضعیت را بدتر کرده است.
به همین دلیل است که می توان گفت بحران سوریه کلافی پیچیده است که از سوی همه اطراف نیازمند انعطاف پذیری است و نه سرنگونی نظام فعلی بلکه اصلاحات عمیق و معنادار در ساختار قدرت دمشق را می طلبد. اصلاحاتی که هم غربی ها را راضی کند هم ایران و روسیه را و هم بهانه را از دست عربستان و ترکیه برای شعله ور کردن آتش تنازع در سوریه بگیرد.
