حضرت علی ع در خطبه ۲۶ نقش پیامبر ص برای شکل گیری مدنیت در میان مسلمانان اولین را چنین توصیف کرده است: خداوند در شرایطی محمد ص را به عنوان هشدار دهنده بر جهانیان و امانتدار بر قران مبعوث کرد که شما مردم عرب در بدترین دین و در بدترین دنیا به سر می بردید. درمیان سنگ های سخت و مارهای ناشنوا زندگی می کردید. آبهای تیره می نوشیدید و غذاهای خشن می خوردید و خون های یکدیگر را می ریختید و با خویشاوندان خود قطع رابطه می کردید بت ها در میان شما برای پرستش نصب شده بود و گناهان و انحراف ها سخت به شما بسته بود. نهج البلاغه صبحی صالح (قم: هجرت، چ۱، ۱۴۱۴ق) ص۶۸
اولین و بزرگترین کار پیامبر اسلام ص بعد از ورود به مدینه، به اصطلاح امروز، اجرای آشتی ملی بود؛ چرا که بین همگان برادری برقرار کرد و از قبایلی بدوی که ده ها سال در جنگ خونین با همدیگر به سر می بردند، شهری مدنی استوار نمود. یثرب از هم پاشیده به مدینه تبدیل گشت و دولت شهر نبوی از صفر تا صد با مجموعه ای از قراردادها بنیان گرفت و انسجامی مثال زدنی یافت. این تحول بزرگ، بی تردید، در سایه تدبیر، عقلانیت، اخلاق، معنویت و رواداری بی نظیر پیامبر رحمت ص به دست آمد.
این قرآن کریم است که می فرماید: پس با رحمتی از جانب خدا نسبت به آنان (مردمان مدینه) نرم خو شدی؛ و اگر تند خو و سخت دل بودی از پیرامون تو پراکنده می شدند. پس، از آنان گذشت کن و برایشان آمرزش درخواست نما و با آنان در کارها به مشورت بپرداز و آنگاه که مصمم شدی بر خدا تکیه کن؛ خداوند اعتماد کنندگان را دوست دارد. آل عمران، ۱۵۹.
نتیجه: کوشش خدا، قرآن و محمد ص برای رحمت، مهر و عطوفت، چیزی کم نداشت؛ اما کشش جامعه خشن عربی آن روز البته محدود بود. نشان به آن نشان که پیامبر ص در ۱۳ سال مکه با مهر تمام ظاهر شد و رنج بی حد دید و صبوری پیشه کرد. اما پایان کار توطئه قتل بود و ناچاری از فرار. تنها در مدینه است که آنحضرت مجاز به جنگ دفاعی شد. نباید خشونت نهادینه جامعه خشن را به اشتباه به خدا، قرآن و محمد ص نسبت داد. بی شک، جامعه خشن، از بیرون، به ناچار، مهرورزی را محدود می سازد.
شفیعی ۱۴ دی۹۹
