مقاله غریب جواد طباطبایی درباره مرحوم سید جمال الدین اسدآبادی
مدخل سید جمال را در دائره المعارف متأسفانه آقای دکتر جواد طباطبایی نوشته است، آدمی که هیچ علقه ای به سید جمال ندارد، سهل است در نوشته هایش و از جمله در همین مقاله او را تحقیر می کند.
اما فراتر از بحث صلاحیت و یا عدم صلاحیت آقای طباطبایی در تألیف این مقاله خوشمزه اینجاست که در این مقاله جز یکی دو اثر سید جمال به بسیاری از نوشته های دیگر او توجهی نشده و اصلا در منابع مقاله هم از آنها ذکری نرفته است. در حالی دانش فلسفی و کلامی سید جمال در این نوشته ناجوانمردانه مورد تحقیر قرار گرفته و ناچیز دانسته شده که می دانیم آثار فلسفی مهم و ارزشمند محمد عبده تحت تأثیر درس های سید جمال بوده است.
اهمیت آثار فلسفی محمد عبده را به تازگی رابرت ویسنوفسکی مورد مطالعه قرار داده است. آقای دکتر طباطبایی در این نوشته تقریبا هیچ اعتباری برای سید جمال قائل نیست. سهم او را در مشروطه منکر است، سهم او را در اصلاح دینی به سخره می گیرد، میزان شناخت سید از غرب و تمدن غربی را دستمایه تحقیر او قرار می دهد و شناخت امروزین ما و معرفت و تجربه پسینی ما نسبت به تحولات دویست سال گذشته را دستمایه انتقاد از سید جمال و میزان آگاهی و دانش او کرده است. طباطبایی حق بود که سید جمال را در ظرف زمان خودش می دید و تحلیل می کرد. در این مقاله نظرات خاص و البته قابل مناقشه آقای طباطبایی درباره اصلاح دینی و مشروطیت و سنت و تجدد پایه ای شده است برای داوری درباره تحلیل زندگی و آراء و کنش های سیاسی و اجتماعی سید. خوشمزه اینجاست که بیشتر مقاله به شرح زندگی سید اختصاص یافته و نه آثار و افکار او و غالبا به مهمترین منابع زندگی وی و تحقیقات مختلف و پر شمار به زبان های عربی و اروپایی درباره او جز چند نوشته درجه چندم مراجعه نشده است. این مقاله باید از نو تحریر شود…
