فاطمه گوارایی
@iranfardamag
! از همون بدو انقلاب مسئله بود مسئله ای که تا به امروز داستان آن ادامه دارد
بعد از چهاردهه با تغییر باورهای جامعه، زنان و دختران ، نسبت به حجاب که حکومت از آن به مثابه سنگر ایدئولوژیک نظام بهره برده است، مطالبهی آزادی پوشش در برابر اجبار به داشتن حجاب آن را به یک مسئلهی اجتماعی و ملی تبدیل کرده است . مسئلهای که اگر در دههی اول انقلاب مسئلهی اقلیتی از زنان متجدد شهرهای بزرگ و فعالان جنبش زنان بشمار می رفت، از دههی سوم و سپس چهارم انقلاب به یک مطالبه اجتماعی در سطح وسیعی از زنان جامعه و عمدتاً نسلهای جوانتر تبدیل شده است.
حاکمیت بالاخص بخش تندروی آن هرگز دغدغه اصلی خود یعنی مقابله با بیحجابی را رها نکرده و برای تامین دیدگاه خود هر راهی نظیر گشت ارشاد ، گشت امنیت حجاب، حجاب بانان ، سفیران نور و … را امتحان کرده است. و البته در هر بار نیز با نتایجی شگفت انگیز از مخالفت و مقاومت جامعه و به طور اخص زنان مواجه شده است . تا جایی که بعد از جنبش زن، زندگی، آزادی به نظر می رسید سعی میکند از کنار مسئله عبور کرده و این تمرد و مقاومت را نادیده بگیرد . اما به یکباره قانونی با این سطح از اهمیت که سالها میان ارگانها و نهادهای مختلف حکومت در رفت و آمد بوده، در دستور کار – نه صحن علنی مجلسِ منتخب. ! اقلیت جامعه که در کمیسیونی از آن- قرار گرفته و به سرعت تصویب شده و می رود که مثلا از ۲۳ آذرماه اجرا شود .
1️⃣ چرا لایحه حجاب و عفاف در شرایط کنونی تصویب شد؟
بازگشت کنترل اجتماعی
▪️پس از اعتراضات گسترده سال ۱۴۰۱ ، بهویژه جنبش “زن، زندگی، آزادی”، حکومت با چالشی جدی در حفظ نظم اجتماعی مواجه شد. لایحه “حجاب و عفاف” بخشی از تلاش برای بازگشت نظم و کنترل است، بهویژه با تاکید بر حذف برخوردهای مستقیم مانند گشت ارشاد و جایگزینی آن با ابزارهای نرمتر مانند پیامک و جریمه نقدی.
پس از اعتراضات گسترده جنبش “زن، زندگی، آزادی”، حکومت تلاش دارد با تصویب این لایحه نظم اجتماعی مدنظر خود را بازسازی کند. این اقدام پاسخی به تغییرات فرهنگی و مقاومت مدنی زنان محسوب میشود.
تقویت انسجام داخلی حاکمیت
لایحه بهعنوان ابزاری برای تقویت پایگاه محافظهکاران تندرو و نمایش انسجام ایدئولوژیک میان ارکان حکومت و نیز تسویه حسابهای باندی مورد استفاده قرار گرفته است. قطعاً در دستور کار گذاشتن این اقدام در این شرایط، ناشی از اقدامات عناصر افراطیتر حکومت است و در عین حال، اختلافات میان مجلس و دولت در اجرای این قانون نمایانگر تشدید شکافهای درونی است.
منحرف کردن افکار عمومی
▪️تصویب این لایحه در شرایطی که ایران با بحرانهای اقتصادی عمیقی مانند تورم، بیکاری ، کاهش ارزش پول ملی، فساد سیستماتیک از سویی و انزوا ، محدودیت و تحریم از سوی دیگر روبرو است، میتواند ابزاری برای منحرف کردن افکار عمومی از مشکلات اقتصادی و وضعیت خطیر منطقه ای هم باشد.
پاسخ به فشارهای داخلی و خارجی
لایحه بهعنوان پیامی از سوی حکومت به مخالفان داخلی و بازیگران خارجی است تا نشان دهد همچنان پایبند به ارزشهای ایدئولوژیک خود هست و حاضر به هیچ گونه عقب نشینی ایی نیست، اما غافل از آن که یکی از تبعات مهم آن در این وضعیت وخیم بین المللی و منطقه ای، این است که احتمال دارد که این مصوبه از سوی نهادهای بینالمللی به عنوان مصداقی از آزار و اذیت و تبعیض جنسیتی شناخته و در دستور رسیدگی قرار گیرد.
نقدهای وارده به لایحه 2️⃣
▪️لایحه با نقدهای بسیار متنوعی از سوی کارشناسان حقوقی و امر قضا و امور شرع مواجه شده است .برخی آن را از اساس فاقد قابلیت اجرا دانستهاند .برخی دیگر معتقدند اجرای حتی بخشی از آن میتواند به بحرانهای عمیق ملی منجر شود. ابعاد عجیب و غریب مجازاتها، صاحب نظران ، افکار عمومی ، حقوقدانان و جامعهی زنان را برانگیخته است و عملا نوعی تحقیر ملی را رقم زده است .مشخص است لایحه اساساً قابلیت پیادهسازی ندارد ، فقط شأنیت قانون را بیاعتبار میسازد، نارضایتی را افزایش میدهد، شکاف اجتماعی را بیشتر میکند ، مشکلات بسیاری برای مردم به وجود میآورد و بر فاصله ، بحران و نارضایتی میافزاید.
نقدهای شرعی
بسیاری از علما و منتقدان بر این باورند که اجبار حجاب با اصول شرعی، مانند آیه «لا إِکراهَ فِی الدّین» در تضاد است. در این دیدگاه، حجاب باید انتخابی آگاهانه باشد، نه اجباری. مراجع عالی رتبه ای در جهان تشیع و نیز در داخل خود ایران وجود دارند که داشتن حجاب را اجباری ندانسته و با اعمال زور برای آن مخالفت داشته و دارند.
نقدهای حقوقی
▪️لایحه با اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی، بهویژه اصل ۲۳ (منع تفتیش عقاید) و اصل ۲۲ (حفاظت از حقوق فردی)، تناقض دارد.
مجازاتهایی مانند جریمه نقدی یا محدودیت دسترسی به خدمات عمومی، مغایر با حقوق شهروندی و تعهدات بینالمللی ایران است.
نقدهای عرفی
جامعه ایران در سالهای اخیر شاهد تغییرات گسترده فرهنگی بوده و این را مدیون جنبشی است که در درون ساختارهای ذهنی و مادی موجود در جامعه در یک روند تدریجی در سه دهه اخیر روی داده و ما امروز آن را در سطح پدیدههای اجتماعی مشاهده میکنیم . در نتیجه تحمیل حجاب اجباری با تنوع فرهنگی و عرفهای محلی در تضاد است و به شکافهای اجتماعی دامن میزند.
نقدهای سیاسی
این لایحه نه تنها موجب کاهش اعتراضات نمیشود، بلکه میتواند به نافرمانی مدنی و افزایش شکاف میان مردم و حکومت منجر شود. همچنین، این اقدام موجب افزایش فشارهای بینالمللی علیه ایران خواهد شد .
پیامدهای اجتماعی و سیاسی 3️⃣
تأثیر بر جنبشهای زنان
زنان ایرانی در سالهای اخیر بهطور فزایندهای از حجاب اجباری سرپیچی کردهاند. این لایحه ممکن است به تقویت اعتراضات و مطالبات آزادیخواهانهی زنان منجر شود.
واکنش جامعهی مدنی
نافرمانی مدنی در مواجهه با قوانین سختگیرانه، از جمله کشف حجاب عمومی و حذف روسری، رو به گسترش است. مقاومت جامعهی . مدنی میتواند به تغییرات عمیقتری در آینده منجر شود
فشارهای بینالمللی
نهادهای حقوق بشری مانند عفو بینالملل و کارشناسان سازمان ملل، این قانون را تبعیضآمیز و ناقض حقوق زنان دانستهاند. این موضوع میتواند به انزوای بیشتر ایران در صحنه جهانی منجر شود.
نتیجهگیری 4️⃣
▪️لایحه عفاف و حجاب نه تنها تلاشی برای بازگرداندن کنترل اجتماعی و تقویت پایگاه ایدئولوژیک حکومت است، بلکه نمادی از شکاف عمیق میان حاکمیت و جامعه ایرانی است. با وجود ادعای کاهش تنش، این قانون میتواند به اعتراضات و نافرمانی مدنی گستردهتر منجر شود. در عین حال، تضادهای قانونی و حقوقی آن، اجرای پایدار آن را دشوار خواهد کرد.
لجبازی با مردم برای به کرسی نشاندن حرف خود، به تشدید تقابل و تشدید تنشهای اجتماعی و به مخاطره افکندن امنیت اجتماعی ، تشدید فاصله دولت – ملت ، کاهش رضایت عمومی ، کمرنگ شدن و سلب اعتماد عمومی که تنها اقلیتی آن را تصدیق میکنند، می انجامد.
باید به حکومتی که قانونی تا به این حد نابخردانه که روح زمانه و توافق اجتماعی مردم یک جامعه را نادیده بگیرد و به صورت اعلام جنگی تمام عیار با مردم به حساب آید را مصوب نموده و نیز چنین بی باکانه، زمینه های سقوط اخلاقی ، تشدید شکاف ملت – دولت ، تشدید بیاعتمادی و نفرت داخلی و رودررو قرار دادن مردم با یکدیگر را فراهم می اورد، آفرین و دست مریزاد گفت!
تحولات تاریخی و اجتماعی همه جوامع و نیز سرزمین خودمان ایران نشان داده قانونی که تنها اقلیتی آن را تصدیق میکنند حاکمیت برای اجرای آن راهی جز توسل به زور ندارد ،دیر یا زود با شکست مواجه خواهد
! شد
#حجاب
#ایران_فردا
#فاطمه_گوارایی
#نه_به_حجاب_اجباری
#آزادی_پوشش_مطالبهی_ملی
