مخرج مشترک گرفتن میان درخواست های غرب و امتیاز های درخواستی ایران دشوار است. حتی اگر مخرج مشترک هم گرفته شود پاسداری از این توافق با توجه به مولفه‌های داخلی و خارجی هم در ایران و هم در آمریکا بسیار سخت خواهد بود.
چکیده: در آستانه مذاکرات بغداد نشانه هایی از تحرک مخالفان و موافقان توافق هسته ای ایران و گروه 1+5 مشاهده می شود.
جمهوریخواهان مجلس نمایندگان آمریکا و دولت افراطی بنیامین نتانیاهودر اسرائیل در انتظار شکست مذاکرت بغداد هستند . در ایران روزنامه کیهان در دو یادداشت این هفته خود از بی نتیجه بودن مذاکرات نوشته است و برخی از گروه های دانشجویی وابسته به حاکمیت از امتیازدهی احتمالی ایران انتقاد کرده اند و پیش از این روزنامه ایران از توافق احتمالی ایران و غرب تحت تاثیر ابتکارهای حسن روحانی و هاشمی رفسنجانی انتقاد کرده بود.
مواضع بیت رهبری همچنان مبهم است و سخنان روز شنبه علی اکبر ولایتی مشاور مقام رهبری هم نتوانست از این روند ابهام زدایی کند.
از سوی دیگر دولت اوباما نشان می دهد امیدوار به حل پرونده است. در خواست‌های سنگین آمریکا و متحدانش از ایران و امتیازهای درخواستی ایران در ازای دست کشیدن از غنی سازی اورانیوم احتمال توافق را کاهش داده است. گرفتن مخرج مشترک از این درخواست و این امتیاز مشکل است. حتی اگر توافقی هم صورت بگیرد باید در انتظار تحرکات مخالفان این توافق نشست. به خصوص این تحرکات می تواند از سوی اسرائیل و جمهوریخواهان آمریکایی سازماندهی شود.
در این شرایط می توان گفت امید به توافق در مذاکرات بغداد اندک است و امتیازهای درخواستی ایران مورد موافقت آمریکا و متحدانش قرار نخواهد گرفت.
درحالی که سفر غیر منتظره یوکیا آمانو قرار است امروز برگزار شود اخبار ضد و نقیضی حول محور موفقیت یا ناکامی مذاکرات بغداد شکل گرفته است.
برخی اعتقاد دارند آمانو کمتر سفر می کند و سفر به ایران و مذاکره با مقامات ایرانی می تواند نشانه هایی از گشایش در پرونده هسته ای ایران باشد. درست در مقابل نظر کسانی که اعتقاد دارند این سفر می تواند فصلی در واگرایی و تلاشی از سوی آمانو برای شکستن فضایی باشد که بوی توافق هسته ای از آن به مشام می رسد.
روند حوادث پرونده هسته ای ایران در چند هفته اخیر نشان می دهد صف بندی موافقان و مخالفان توافق هسته ای در ایران در حال آشکار شدن است. راست های تندرو در کنار یکدیگرایستاده اند و بر طبل مخالفت می کوبند و میانه روهای هر دو طرف نیز از حل و فصل این پرونده دفاع می کنند. برای این مذاکرات همه نوع نشانه ای وجود دارد. نشانه های متناقضی که می تواند گاهی تحلیلگران را به موفقیت و گاهی به شکست مذکرات متقاعد کند.
جمهوریخواهان آمریکایی و دولت نتانیاهو، اصلی ترین مخالفان توافق
نشانه‌های مخالفت با توافق هسته ای در اردوگاه راست های آمریکا و اسرائیل مشهودتر است. راست های آمریکا و اسرائیل از هر گونه توافق احتمالی ایران و آمریکا ابراز نارضایتی خواهند کرد. زمزمه های مخالفت از سوی جمهوریخواهان بلند تر خواهد شد و دولت اسرائیل نیز دست به تحرکاتی خواهد زد. جمهوریخواهان در کنگره آمریکا در تازه ترین اقدام خود قانونی را تصویب کردند که بر مبنای آن در صورتی که آمريکا يا متحدان اين کشور از سوی ايران مورد تهديد هسته ای قرار گيرند، ايالات متحده می تواند از گزينه نظامی در قبال جمهوری اسلامی استفاده کند.
درحالی مصوبه روزجمعه مجلس نمايندگان تصويب شد که ۴۰۱ نماينده این مجلس روز پنجشنبه نیز با تصويب قطعنامه ای ضمن هشدار در خصوص خطر دستيابی ايران به سلاح هسته ای از باراک اوباما، رييس جمهوری اين کشور خواستند تا فشارهای اقتصادی و ديپلماتيک عليه ايران را افزايش دهد. جمهوری خواهان همیشه اوباما رابه اهمال کاری در برنامه هسته ای ایران متهم کرده و خواستار قاطعیب بیشتری در برخورد با ایران هستند.
از طرف دیگر در اسرائیل نتانیاهو و ایهود باراک در مخالفت با برنامه هسته ای ایران توافق کامل دارند. دولت افراطی اسرائیل در کمین شکست مذاکرات است تا سخن خود را مبنی بر عدم حسن نیت ایران در برنامه هسته ایش به اثبات برساند. نتانیاهو و باراک در موارد متعددی ضمن ابراز ناامیدی از مذاکرات بغداد بر عدم حذف گزینه نظامی علیه ایران تاکید کرده اند.
در روزهای اخیر علاوه بر این ابراز ناامیدی از سوی مقامات سیاسی، مقامات نظامی-اطلاعاتی اسرائیل نیز از آمادگی کامل نیروهای هوایی و نظامی برای حمله به تاسیسات اتمی ایران خبر داده اند. فرمانده نیروی هوایی اسرائیل که به تازگی منصوب شده از آمادگی کامل خلبان های تحت فرمانش برای حمله به ایران خبر داده است. سایر مقامات نظامی اسرائیل نیزاعلام کرده اند در صورتی که مقامات سیاسی مجوز حمله به تاسیسات اتمی ایران را صادر کنند لحظه ای برای این اقدام درنگ نخواهند کرد. سفیر آمریکا در اسرائیل هم اعلام کرد طرح های آمریکا برای حمله به ایران آماده است.
در هفته اخیر یک نظرسنجی مهم دیگر نیز منتشر شد. بر اساس نتایج جدید نظر سنجی موسسه «پیو» حمایت از حمله نظامی به ایران در کشورهای غربی افزایش یافته است.
در این نظرسنجی بیش از 26 هزار و 210 نفر از شهروندان 21 کشور دنیا مورد مطالعه قرار گرفته اند که بر مبنای آن 50 درصد از جمعیت 7 کشور اروپایی انگلیس ، فرانسه ، آلمان، ایتالیا ، اسپانیا ، لهستان و جمهوری چک از حمله نظامی به ایران پشتیبانی کرده اند.نتایج این نظر سنجی نشان می دهد که تنها اکثریت مردم ترکیه و یونان از مجموعه کشورهای عضو ناتو از مداخله نظامی علیه ایران حمایت نمی کنند. هر چند که اکثریت مردم این دو کشور مخالف دست یابی ایران به سلاح هسته ای هستند.
بر اساس این نظر سنجی بیشترین حمایت از حمله نظامی به ایران در آمریکا ست که طی آن 63 درصد از پرسش شوندگان از حمله نظامی به ایران پشتیبانی کرده اند و کمترین حمایت در روسیه است که تنها 24 درصد از مردم از حمله نظامی به ایران پشتیبانی می کنند.
نتایج این نظر سنجی همچنین نشان می دهد موقعیت ایران در بین کشورهای سنی منطقه کاهش یافته و در کشورهایی چون مصر و اردن حمایت از مداخله نظامی علیه ایران به 50 درصد رسیده است.
انتشار این گونه نظرسنجی ها در آستانه برگزاری مذاکرات می تواند در راستای اعمال فشار علیه ایران نیز تفسیر شود. قطعا دنیای سیاست پیچیده تر از آن است که این نظرسنجی را در این مقطع حساس بتوان یک نظرسنجی عادی نام نهاد.
زمزمه های آرام مخالفت با توافق هسته ای در ایران
اما از ایران نیز زمزمه های مخالفت هر چند آرام و پنهانی به گوش می رسد. بعد از اینکه روزنامه ایران ارگان رسمی دولت توافقات پشت پرده میان ایران و غرب را زیر سئوال برده و نسبت به سفر مخفیانه حسن روحانی به وین هشدار داده بود و از امتیازدهی قابل توجه ایران در مذاکرات آتی هسته ای خبر داده بود ؛ روزنامه کیهان نیز با توجه به نزدیک تر شدن به روز مذاکره مخالفت خود را نه در ادبیاتی آشکار اما پنهانی و معنادار ابراز می کند. البته بخشی از ادعاهای کیهان هم خالی از حقیقت نیست هر چند که همه حقیقت نیز نیست.
کیهان در طول دو هفته اخیر دو یادداشت منتشر کرد. در اولی خواستار شفاف شدن هدف از مذاکرات هسته ای شد.در نظر کیهان آمریکا و اسرائیل علاقه ای به حل و فصل این پرونده ندارند زیرا این پرونده برای آمریکایی ها ابزاری برای تغییر رژیم در ایران است و برای اسرائیل پرونده ای برای بحران سازی و سرپوش گذاشتن بر مشکلات داخلی اش. کیهان در یادداشت دیگری که این هفته منتشر شد به اهداف پشت پرده سفر آمانو پرداخته و معتقد است مدیر کل آژانس قصد دارد با این سفر زمینه را برای شکست مذاکرات فراهم کند. بنا بر ادعای کیهان در دیدار هیئت مذاکره کننده ایران با آژانس این نهاد بین المللی حاضر به ارائه مدارک اتهامی علیه ایران نشده و از این موضوع طفره رفته است. در نظر کیهان لغو یکجانبه نشست ایران و آژانس که نخستین جلسه آن هفته پیش برگزار شد و قرار بود هفته آینده نیز ادامه داشته باشد نقشه آمانوست تا دستان خالی از مدرکش برای ایران رو نشود و به بهانه جویی ها و اتهام پراکنی های خود ادامه دهد.
علاوه بر کیهان، گروه های داشجویی وابسته به حاکمیت از جمله دانشجویان عدالتخواه نیز با صدور اطلاعیه ای نسبت به امتیازدهی ایران در مذاکرات هسته ای هشدار داده اند. عدم شفافیت مسئولان ایرانی در مذاکرات استانبول وخبرهای نگران کننده از احتمال امتیازدهی ایران به خاطر سنگین بودن تحریم های اقتصادی از جمله دلایل این انتقاد مطرح شده اند.
پیش از این سعید جلیلی نیز در همایشی به نام «اقتصاد مقاومتی » حاضر شده بود. نامی که از آن بوی تحمل تحریم های سنگین و پذیرش فشارهای خرد کننده خارجی می آید. جلیلی در این همایش از برخی اظهارات مقامات غربی انتقاد کرد و آنها را غیر سازنده خواند.
اما همه نگاه ها در ایران به بیت رهبری است، جایی که آقای خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی تصمیم نهایی را خواهد گرفت. آیا رهبر جمهوری اسلامی تصمیم نهایی خود برای توافق با غرب را گرفته است؟ این پرسشی است که خیلی از بازیگران و تحلیلگران علاقه‌مند به یافتن پاسخ آن هستند.
علی اکبر ولایتی مشاور اموربین الملل آقای خامنه ای روز شنبه در سخنانی نه چندان واضح اعلام کرد ایران تسلیم فشارها نخواهد شد. وی در سخنان مبهم خود در مورد احتمال موفقیت مذاکرات گفت:« در بخشی که با جمهوری اسلامی ایران است، ما تصمیم داریم در چارچوب مقررات بین المللی و حقوقی ایران گفتگوها انجام شود.» اما این سخنان چندان راهگشای یافتن پاسخ این پرسش نیست. پاسخ به این پرسش بسیار دشوار است. چرا که انواع و اقسام متغیرهای داخلی و خارجی در تصمیم بیت رهبری تاثیرگذار است. قطعا توافق هسته ای، مخالفانی در داخل خواهد داشت. این مخالفان می توانند از انواع گرایش های موجود باشند. از دولتی ها تا کیهانی ها تا دانشجویانی که داعیه آرمانخواهی وعدالت خواهی را در سر می پروانند . به همین دلیل تصمیم برای بیت رهبری سخت است. شاید هم ایران در نظر دارد روند مذاکرات را طولانی کند . در نتیجه باید بعد از بغداد نشست یا نشست های دیگری تدارک دیده شود. این سیاست در نظر منتقدان جمهوری اسلامی به سیاست بازی با زمان تعبیر شده است. سیاستی که بازی را آنقدر کش می دهد تا راه مفری بیابد. هر چند که فرار از انبوه تحریم های سنگین و روند رو به افزایش مخالفان جهانی ایران که نتیجه سیاست خارجی هدفمند و اصولی باراک اوباماست در این شرایط پیچیده داخلی ایران دشوار است.
اسرائیل شبح حمله به ایران را همچنان زنده نگاهداشته و آمریکایی ها نیز به رغم مخالفت خود با اقدام ناگهانی و غیر مترقبه اسرائیلی ها از این ابزار برای وادار کردن ایران به تسلیم در شرایط موجود استفاده می کنند.
از سوی دیگر نا کارآمدی دولت دهم شرایط اقتصادی کشور را پیچیده کرده است. روز به روز بر تعداد بیکاران افزوده می شود. کارخانه‌های بیشتری تعطیل می شوند و تورم در مسیر شتابناکی قرار گرفته است. اما آیا همه اینها دلایلی است تا آقای خامنه ای به توافق تن دهد؟
درخواست های سنگین و امتیازهای حداکثری
شاید تن دادن به خواسته های غرب نیز سخت باشد. زیرا خواسته های آمریکا و متحدانش نیز کم نیستند: خروج اورانیوم غنی شده با غنای 20 درصد ، تعطیلی سایت فردوی قم ، پذیرش پروتکل الحاقی که به معنای دسترسی آژانس به همه مراکز و تاسیسات مشکوک ایران و البته دانشمندان هسته ای و مسئولان کشور است به همراه بازدید از سایت نظامی پارچین که به عنوان یکی از اصلی ترین محل های اختلاف ایران و آژانس مطرح است. این ها پذیرش شرط های غرب را برای ایران سنگین کرده است، مگر آنکه تهران نیز خواسته های حداکثری مطرح کند . این خواسته‌ها می تواند از لغو کامل تحریم های غرب و سازمان ملل متحد تا خروج پرونده ایران از آژانس بین المللی انرژی اتمی متغیر باشد.
هم خواسته های غرب از ایران سنگین است و هم امتیازات درخواستی ایران از غرب . اینجا نبرد میان خواسته ها و امتیازات است. هر دو طرف می خواهند بازی خود را پیش ببرند ، به یکدیگر اطمینان ندارند و اراده طرفین برای حل مسئله به آن میزان نیست که شاهد حل و فصل نهایی این پرونده باشیم.
رویکرد آقای علی خامنه‌ای همچنان در ابهام قرار دارد و مشخص نیست او جانب طرفداران حل پرونده را بگیرد یا مدافعان اقتصاد مقاومتی و البته طیفی از طرفداران جنگ محدود. در آن سوی میدان بارک اوباما علاقه مند به حل و فصل پرونده اتمی است. با رفتن سارکوزی از الیزه و استقرار فرانسوا اولاند همراهی فرانسه با دولت آمریکا برای دستیابی به توافق بیشتر خواهد شد اما مشکلات اوباما غیر از برخی مخالفت های داخلی در حزبش از واشنگتن و تل آویو می گذرد. جایی که جمهوریخواهان تندرو در مجلس نمانیدگان با جدی تر شدن شایعاتی مبنی بر احتمال توافق میان ایران و آمریکا دست به هر گونه اقدامی برای شکست مذاکرات خواهند زد و البته در تل آویو هم نتانیاهو و ایهود باراک بی صبرانه در انتظار شکست مذاکرات هستند.
شک نباید کرد اگر مذاکرات بغداد رو به پیشرفت باشد راست های آمریکا و اسرائیل که مخالف اوباما هستند « موش خود را خواهند دواند» و زمینه را برای شکست مذاکرات فراهم خواهند کرد. پس مذاکرات بغداد در وهله نخست از دو مشکل برخوردار است:
اولی گرفتن مخرج مشترک میان خواسته های سنگین غرب و آمریکا و البته امتیازهای درخواستی از ایران است. تنها یک راه وجود دارد و اینکه طرفین از برخی خواسته ها ی خود کوتاه بیایند . این کار از غرب بعید است زیرا اوباما باید پاسخگوی منتقدانش باشد به خصوص اسرائیلی‌ها که او را همیشه به اهمال کاری متهم کرده اند و البته اینکه غرب خود را در موضع قدرت می بیند . اما ایران احتمال بیشتری دارد در نهایت از امتیازات درخواستی اش کوتاه بیاید و این نقیصه را با پروپاگاندای همیشگی خود رفع کند. ولی ایران نیز به رغم مشکلات سنگین هنوز این احساس را ندارد در لبه پرتگاه قرار گرفته است. ایران تنها زمانی از مطالبه امتیازات سنگین خود کوتاه خواهد آمد که احساس کند درست در لبه پرتگاه قرار دارد و اینجاست که حکم حکومتی و احکام ثانویه کارکرد خود را نشان می دهند.
مشکل دوم بر فرض دستیابی به توافق است. اگر این مذاکرات مثبت جلوه کند و طرفین رضایت خود را اعلام کنند دولت نتانیاهو از یک طرف و جمهوریخواهان آمریکا از طرف دیگر خود را برای اقدامات ضد توافق هسته‌ای با ایران آماده خواهند کرد.
شدیدترین شکل این اقدام می تواند تدارک یک حمله به تاسیسات اتمی باشد. یا در وهله دوم آماده سازی لابی یهودی برای تاثیرگذاری در انتخابات نوامبر و زمینه سازی برای شکست اوباما و پیروزی رقیب جمهوریخواهش.
در ایران نیز گروه های مخالف توافق به اعتراض های خود ادامه خواهند داد.اما ایران این شانس را دارد در صورت رضایت رهبری و سپاه ، توان ساکت کردن مخالفین که از دیگر جناح های حاکم هستند وجود دارد. ولی قطعا توجیه بدنه اصولگرا که تا کنون از مقاومت و باج ندادن به دشمن شنیده است ودر صورت توافق باید شاهد بازدیدهای سرزده ماموران آژانس از هر سایت و از هرمکان دلخواه غربیان و نظاره گر خروج اورانیوم غنی شده از ایران باشد و یا تعطیلی سایت فردوی قم را مشاهده کند ؛ چندان آسان نیست.
در نهایت می توان گفت مخرج مشترک گرفتن میان درخواست های غرب و امتیاز های درخواستی ایران دشوار است. حتی اگر مخرج مشترک هم گرفته شود پاسداری از این توافق با توجه به مولفه‌های داخلی و خارجی هم در ایران و هم در آمریکا بسیار سخت خواهد بود.
