توضیح: این گزارش در ویژه نامه “ابراهیم یزدی در مسیر بازرگان” در تاریخ دی ماه ۱۳۹۳ تهیه شده بود که به مناسبت درگذشت ایشان از سوی سایت ملی مذهبی بازنشر می شود.
عبدالرضاتاجیک: سال ۱۳۸۱ در زندگی سیاسی دکتر ابراهیم یزدی، دبیر کل نهضت آزادی ایران سال مهمی است؛ او باید در این سال برای بازگشت به ایران تصمیم می‌گرفت. دکتر یزدی که در سال ۱۳۸۰ برای درمان بیماری‌اش در امریکا به سر می‌برد در حالی برای بازگشت به ایران تصمیم گرفت که با صدور حکم بازداشتش مواجه بود.
در ابتدای سال ۱۳۸۰ و زمانی که دبیر کل نهضت آزادی ایران دوران درمان پزشکی‌اش را طی می‌کرد، اعضای شورای مرکزی نهضت آزادی ایران و دفترهای سیاسی و اجرایی و شاخه شهرستان‌های این تشکل سیاسی بازداشت شدند. این بازداشت‌ها در پی بازداشت جمعی از اعضای شورای فعالان ملی- مذهبی انجام‌شده بود.
دکتر یزدی در حالی برای بازگشت به ایران تصمیم گرفت که برخی او را از انجام این تصمیم نهی می‌کردند اما در نهایت او بر اساس توصیه اعضای شورای مرکزی نهضت آزادی که در پی برگزاری جلسه غیررسمی اتخاذشده بود- جلسه‌ای که بعد از آزادی آنان از زندان تشکیل‌شده بود- و همچنین اجتهاد سیاسی‌اش به ایران بازگشت.
دکتر یزدی از تعهداتش در قبال مبارزات درون کشور به‌عنوان یکی از دلایل مهم اتخاذ تصمیم برای بازگشت به ایران یاد می‌کند. او در این خصوص می‌گوید: «من نمی‌توانستم با ماندن در خارج از کشور به این تعهدات پشت پا بزنم. برخی از دوستان استدلال می‌کردند که اگر بمانم شاید بتوان از خارج از کشور به مبارزات داخل کشور کمک‌های مؤثری کرد. اما این استدلال‌ها برای من قانع‌کننده و جاذب و جالب نبودند. فضای سیاسی ایرانیان خارج از کشور را مناسب نمی‌دیدم. علاوه بر این تجربه ۱۸ سال تبعید اجباری قبل از انقلاب، نشان داده بود که مبارزات داخل ایران تأثیرگذار اصلی است. فعالیت ایرانیان خارج از کشور هنگامی می‌تواند مفید و مؤثر باشد که مبارزه مردمی در داخل کشور زنده و فعال باشد.»
دکتر یزدی که تصمیم برای بازگشت به ایران را در بیانیه‌ای با عنوان «بازگشت به میهن» علنی کرده بود، همزمان با دو حادثه مواجه میشود: اول درگذشت دکتر سحابی، عضو مؤسس نهضت آزادی ایران و دوم رأی‌گیری درباره قطعنامه علیه ایران در اجلاس عمومی کمیسیون حقوق بشر در ژنو.
بر اساس برنامه پرواز، دبیر کل نهضت آزادی ایران در روز شنبه ۳۱ فروردین ماه ۱۳۸۱ به فرودگاه مهرآباد تهران وارد میشود. با ورود دکتر یزدی به فرودگاه مهرآباد، دو نفر با این عنوان که از طرف شورای عالی امنیت ملی مأمور هستند، دکتر یزدی را تا منزل همراهی می‌کنند. بااین‌حال مراسم استقبال از دکتر یزدی توسط دوستان و همفکرانش در فرودگاه مهرآباد انجام شد.
با بازگشت دکتر یزدی به ایران و چرایی بازداشت نشدن او در فرودگاه باوجود حکم بازداشت، او به صحبت‌هایی که باشخصیت‌هایی که به دیدنش رفته بودند اشاره می‌کند. او در این خصوص می‌گوید: «روزهای بعد از ورودم به ایران شخصیت‌های مختلف به دیدنم آمدند، از خلال صحبت‌ها معلوم شد که بعد از بیانیه بازگشت به میهن و انعکاس گسترده آن در رسانه‌های جهانی، نماینده قوه قضاییه ایران در کنفرانس حقوق بشر ژنو، آقای دکتر میرمحمد صادقی، با دادستان وقت (آقای علیزاده) تهران تماس می‌گیرد و از او سؤال می‌کند که تصمیم دادستانی در مورد فلانی چیست؟ دادستان جواب می‌دهد که دستور بازداشت وی بلافاصله بعد از پیاده شدن از هواپیما در فرودگاه مهرآباد توسط سپاه پاسداران صادرشده است. آقای دکتر میرمحمد صادقی جواب می‌دهد که اگر این کار را بکنید، قطعنامه علیه ایران تصویب میشود و تمام زحمات هیئت اعزامی از بین می‌رود. دادستان تهران، نظر دکتر میرمحمد صادقی را با رئیس قوه قضاییه و دادستان کل مطرح می‌سازد. آن‌ها اگرچه نظر دکتر میرمحمد صادقی را تأیید کردند اما نمی‌خواستند خودشان به‌تنهایی تصمیم‌گیرنده باشند. لذا موضوع را به شورای عالی امنیت ملی ارجاع دادند و شورا رأی به عدم اجرای حکم بازداشت داد که به مقامات امنیتی برای اجرا ابلاغ گردید.»
بااین‌حال دو هفته بعد از ورود دکتر یزدی به ایران، او نامه‌ای از شعبه ۶ (۲۱ سابق) دادگاه انقلاب برای حضور در دادگاه دریافت می‌کند. البته این احضاریه روی فرم‌های معمولی و رایج قوه قضاییه نبوده بلکه به‌صورت یک نامه رسمی اداری بوده است. از همین رو دکتر یزدی روز شنبه ۱۴اردیبهشت ۱۳۸۱ همراه با دو نفر از وکلایش، دکتر سید احمد صدر حاج سید جوادی و محمدعلی دادخواه به دادگاه انقلاب می‌رود اما دادگاه از قبول وکالت آقای صدر به این دلیل که او خود از زمره مته‌مان پرونده نهضت آزادی ایران است، امتناع می‌کند و چون رسیدگی به اتهامات در مرحله بازجویی بوده نیز به آقای دادخواه اجازه حضور در جلسات بازجویی را نمی‌دهد. به‌این‌ترتیب اولین جلسه بازجویی دکتر یزدی برگزار میشود. این بازجویی‌ها ابتدا هفته‌ای سه روز و هر جلسه بین ۴ تا ۶ ساعت و سپس هفته‌ای دو روز و بعدها هفته‌ای یک روز بوده است. بازجویی از دکتر یزدی جمعاً ۵۲ جلسه به طول انجامیده است. چند جلسه اول بازجویی را رئیس شعبه شش، قاضی بابایی انجام داده است اما جلسات بعد توسط بازجویی به نام «حسینی» (اسم مستعار) که مأموری از سپاه بوده، صورت گرفته است. البته در بعضی از جلسات بازجویی، قاضی بابایی نیز حضور پیدا می‌کرده است.
دکتر یزدی در جلسه‌های بازجویی‌گاه با سؤال‌های شفاهی بازجو پیرامون مطالب سیاسی که ربطی هم به اتهاماتش نداشته نیز مواجه شده است. البته او جواب‌ها و تحلیل‌هایش را ارائه داده است.دکتر یزدی برای آنکه بداند در جلسه‌های بازجویی چه پرسیده شده و چه جواب داده است در هر جلسه بعد از نوشتن پاسخ سؤالات بازجو در فرصتی که او به خواندن جواب‌هایش می‌پرداخته است، سؤال‌ها- کتبی و شفاهی- و پاسخ‌هایش را می‌نوشته است. اقدامی که با اعتراض قاضی بابایی مواجه میشود اما بازهم دکتر یزدی کار خود را انجام می‌دهد. از آن تاریخ تا به امروز سال‌ها می‌گذرد اما دکتر یزدی تاکنون مشروح چگونگی تصمیم‌گیری برای بازگشت به ایران در فروردین ۱۳۸۱ و همچنین احضار به دادگاه انقلاب و متن کامل ۵۲جلسه بازجویی‌اش را منتشر نکرده بود.
اما مدتی پیش آقای درودیان از اعضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران مطالبی را در خصوص مصاحبه دکتر یزدی و نهضت آزادی ایران بیان کرده بود که با واکنش دبیر کل نهضت آزادی ایران مواجه شد. او در جواب آقای درودیان نوشت که برای اطلاع علاقه‌مندان به حقایق رویدادهای تاریخی و تذکری به او یادآور میشود که در اردیبهشت سال ۱۳۸۱ که بعد از پایان یافتن درمان بیماری سرطانش در آمریکا به ایران بازگشت به دادگاه انقلاب احضار شد.
اینک شرح کامل روند بازگشت دکتر یزدی به ایران در فروردین ۱۳۸۱ و همچنین احضار به دادگاه انقلاب و متن کامل ۵۲ جلسه بازجویی‌اش به همراه اسناد مربوط به این اتفاق منتشرشده است که در پی می‌آید.
برای خواندن این متن کامل این گزارش به این لینک مراجعه کنید
لینک فیلم استقبال از دکتر یزدی در فرودگاه مهرآباد
منبع: میزان
