حسن روحانی رئیس جمهور اسلامی ایران در سخنان خود در همایشی که با موضوع فساد اداری روز دوشنبه برگزار شد ضمن انتقاد از ریخته شدن قبح فساد تاکید کرد تجمیع قدرت باعث می شود فساد گسترده شده و فقدان نظارت بر نهادها فساد را اجتناب ناپذیر می کند. رئیس جمهور ایران در سخنان خود بدون اینکه نامی از سپاه پاسداران ببرد انتقادات خود را متوجه این نهاد نظامی کرد و در یکی از صریح ترین سخنان خود تاکید کرد : وقتی پول ، اسلحه و رسانه در جایی جمع شود ابوذر و سلمان هم باشی فاسد می شوی. » این انتقادات صریح در حالی بیان می شود که تقابل دولت با مخالفان محافظه کارش همچنان ادامه دارد. تقابلی که نه تنها در عرصه سیاست خارجی و داخلی بلکه نشانه هایش درفرهنگ ، اقتصاد کشور و مسائل اجتماعی نیز قابل مشاهده است. از احمد سلامتیان تحلیل گر مسائل ایران در مورد انگیزه رئیس جمهور در طرح بیان این انتقادات صریح پرسیدیم و اینکه آیا روحانی فاز تازه ای از تقابل با محافظه کاران و نهادهای نظامی مخالفش را آغاز کرده است؟
نماینده سابق مجلس شورای اسلامی در مورد تاثیر سخنان روحانی بر افکار عمومی نسبت به “گفتمان درمانی” یا “حرف درمانی” هشدار می دهد و می گوید تاثیر “گفتمان درمانی” محدود است و در یکمدت محدود می تواند افکار عمومی را قانع کند و در ادامه مسیر افکار عمومی خواهان اتخاذ اقدامات مشخص و قاطع است. برای افکار عمومی مهم است وقتی آستان قدس رضوی مالیات باید بدهد چرا صدا و سیما مالیات ندهد؟ چرا درمورد اموال ستاد فرمان امام و بنیاد مستضعفان این درخواست مطرح نمی شود؟ در نتیجه دولت باید تکلیفش را مشخص کند. مثلا آیا وزارت ارشاد حاضر است بودجه رسانه ای ارگان های خارج از نظارت خود را که به نوعی خود را رقیب دولت هم می دانند قطع کند؟ جالب است فردای روزی که روحانی این سخنان را بیان کرد یکی از رسانه های وابسته به این نهادهای غیر نظارتی تاکید کرده همین تجمیع قدرت می تواند در مورد دولت روحانی و رئیس جمهور نیز کاربرد داشته باشد. یعنی اینها خود را رقیب دولت می دانند. یکی از اقدامات مشخص دولت درمورد دادن بودجه به رسانه های تحت امر این نهادهاست .
سلامتیان در پاسخ به این پرسش سایت ملی-مذهبی با اشاره به اینکه برای اولین بار نیست که روحانی سپاه پاسداران و نهادهای غیر انتخابی را مورد انتقاد قرار می دهد انتقادات اخیر را صریح تر، مشخص تر و هدفدارتر می داند و معتقد است:” روحانی نسبت به عملکرد ارگان های خارج از نظارت مجلس و سازمان های بازرسی معترض است. او در نخستین روزهای بعد از انتخابش بر وقوع فساد در جایی که نظارتی نباشد تاکید کرد و اعتقاد دارد علت انباشته شدن فساد فقدان کنترل و عدم نظارت بر نهادهایی است که خارج از حیطه دولت کار می کنند. روحانی بنا بر تفسیر خود از مبارزه با فساد معتقد است باید به مُرِ قانون اساسی عمل کرد و نهادهای انتصابی را تحت نظارت در آورد. اما در مجموع سخنان او جدید نیست اما شدیدتر، دقیق تر و مشخص تر آدرس می دهد.” سلامتیان در ادامه می گوید:” روحانی خودش مشکل اصلی اش را می داند. در نظر رئیس جمهور عمده ترین مشکل همین نهادهاو ارگانهائی هستند که خارج از هر نوع نظارت قانونی بوده دولت و مجلس و دیوان اداری و دیوان محاسبات عمل میکنندو از سوی دفتر رهبری هدایت می شوند . گرچه عده ای مدعی اند بازرسی از آنها از جانب خود دفتر عملی میگردد اما این بازرسی پشت در های بسته راهروهای ارگانی انجام میشود که جز محارم هسته اصلی قذرت مطلقه را به آن راهی نیست . اصولا معضل اصلی اقتصادی کشور بیش از آنکه تحریم ها و شرایط ویژه اقتصادیداخلی و جهانی باشند این نهادهای نظارت ناپذیر هستند.زیرا در گسترش فساد همین نکته کافی است که هزینه را دولت می دهد اما در آمد را ارگان هایی دارند که هیچ گونه مالیاتی را پرداخت نمی کنند. تحت نظارت مجلس و مطبوعات نیستند اما دارای روابط عمومی هستند و در رسانه های مختلف خود را تبلیغ می کنند و انحصار اسلحه، اقتصاد و امور مالی را بر عهده دارند. قبلا نیز روحانی گفته بود آنها از اتاق فکر به اتاق عمل وارد شده اند.آنها از رسانه های قدرتمندی نیز برخوردار هستند. در نتیجه در نظر روحانی ریشه فساد همان تجمیع قدرت است . روحانی خود منبری و مسلط بر علوم حوزوی است می داند در قرآن هم تاکید شده هر گاه انسان خود را بی نیاز وفارغ از هر نوع نظارت ببیند طغیان می کند. این قاعده کلی انسان شناسانه نیز هست.”سلامتیان تاکید می کند برای نخستین بارمهدی کروبی رئیس وقت مجلس ششم شورای اسلامی بود که از اسکله های غیر قانونی تحت کنترل سپاه اشاره کرد. احمدی نژاد واژه برادارن قاچاقچی را به کار برد. روحانی نیز دنبال کلید برای گشودن قفل باب اصلاح اداری است و اکنون کوبه به در ی می کوبد که که فساد در آن موج می زند.
به هر حال روحانی تلاش می کند در نهایت دولت را فصل الخطاب در امور کند. او در صدد محدود کردن قدرت نهاهای نظامی است تا از فساد آنها جلوگیری کند. رئیس جمهور میل به شفافیت دارد. اومی خواهد به وعده ای که در انتخابات 92 داده عمل کند. او به خوبی می داند مردم در سال 92 با صندوق های رای آشتی کردند و شرایط به گونه ای پیش رفت که رهبری هم ازرای مردم به عنوان حق الناس سخن گفت. به رغم همه محدودیت ها در برگزاری یک انتخابات آزاد اما نباید شک کرد که روحانی برآمده از آرای عمومیرای دهندگان ایرانی است. روحانی هم میداند حفظ این آرای عمومی کار بسیار دشواری است. بدا به روزی که رئیس جمهور فقط وعده دهدو نتواند نتیجه عملی ملموس ارائه دهد زیرا افکار عمومی علیه او می شود. روحانی با توجه به حضورش در ساختار سیاست جمهوری اسلامی و با نگاه به تجربه های قبلی از خاتمی و احمدی نژاد، برای باز کردن قفل ها وارد راهبردی آمیخته به تعامل و کشمکش شده است. مهلت او برای راضی نگاه داشتن افکار عمومی کم است اما هنوز به پایان نرسیده است.
از احمد سامتیان می پرسیم در صحبت هایتان اشاره کردید که آقای روحانی مشکل اصلی خودش را می اند این مشکل در نظر شما چیست؟
این تحلیل گر مسائل ایران می گوید مشکل اصلی اینجاست که بخش عظیمی از ارگان های اداری , اجرائی , مالی , اقتصادی , تبلیغاتی , نظامی و امنیتی کشور تحت کنترل دولت و نظارت مجلس نیستند.این ارگان ها پاسخگو نیستند. اما این دولت است که باید پاسخگوی وضعیت امور کشور به مجلس و افکار عمومی و همگان باشد.
پهنه اختیارات ولات فقیه چنان گسترده است که هر جا که دولت پایش را بگذارد در دامن حیطه اختیارات ولایت فقیه گرفتار میشود. موضوعی که در مورد سپاه پاسداران، ستاد فرمان امام، کمیته امداد و سایر ارگان ها تصدیق می کند. حتی بیت رهبری با نظارت مجلس خبرگان بر رهبر و نهادهای تحت امرش نیز مخالف است وهیچ سیستم کنترلی را نمی پذیرد.مشکل اصلی اینجاست که اختیارات دولت بیشتر از 25 درصد هم نیست اماباید در برابر همه مسائل پاسخگو باشد. یعنی مسئولیت فراوان دارد اما در مقابلاختیاراتش اندک هستند.
نماینده سابق مجلس شورای اسلامی در مورد تاثیر سخنان روحانی بر افکار عمومی نسبت به “گفتمان درمانی” یا “حرف درمانی” هشدار می دهد و می گوید تاثیر “گفتمان درمانی” محدود است و در یکمدت محدود می تواند افکار عمومی را قانع کند و در ادامه مسیر افکار عمومی خواهان اتخاذ اقدامات مشخص و قاطع است. برای افکار عمومی مهم است وقتی آستان قدس رضوی مالیات باید بدهد چرا صدا و سیما مالیات ندهد؟ چرا درمورد اموال ستاد فرمان امام و بنیاد مستضعفان این درخواست مطرح نمی شود؟ در نتیجه دولت باید تکلیفش را مشخص کند. مثلا آیا وزارت ارشاد حاضر است بودجه رسانه ای ارگان های خارج از نظارت خود را که به نوعی خود را رقیب دولت هم می دانند قطع کند؟ جالب است فردای روزی که روحانی این سخنان را بیان کرد یکی از رسانه های وابسته به این نهادهای غیر نظارتی تاکید کرده همین تجمیع قدرت می تواند در مورد دولت روحانی و رئیس جمهور نیز کاربرد داشته باشد. یعنی اینها خود را رقیب دولت می دانند. یکی از اقدامات مشخص دولت درمورد دادن بودجه به رسانه های تحت امر این نهادهاست .
از این کارشناس مسائل ایران در مورد صحبت های روحانی درباره لزوم نظارت مطبوعات، نهادهای غیر دولتی و حضور مردم می پرسیم. سلامتیان تاکید می کند:” روحانی فن و فوت قدرت در جمهوری اسلامی را به خوبی بلد است. اومی داند “گفتمان درمانی” فقط تا زمانی محدود کاربرد دارد. در نتیجه باید تلاش کند زمینه نظارت را بر این نهادها فراهم کند. باید این نهادها در معرض قضاوت افکار عمومی قرار بگیرند. اما وقتی امنیت روزنامه نگاران مهیا نمی شود و بسیاری از آنها روانه زندان می شوند چگونه می توان این نقش نظارتی را ایفا کرد؟ وضعیت مطبوعات نسبت به یک سال و نیم پیش تغییرات فراوانی کرده اما کافی نیست زیرا تیراژ و گسترده مخاطبانشان محدود است.انحصار رادیو وتلویزیون هم دست صدا و سیمای جمهوری اسلامی است که خارج از نظارت دولت است و رئیس صدا و سیما خودش را مقابل دولت و مجلس پاسخگو نمی داند. برنامه های تلویزیونی و رادیو در راستای تخریب دولت است. در مقابل در خارج از مرزهای ایران به واسطه رشد ارتباطات ، شبکه های ماهواره ای و شبکه های اجتماعی باعث شده تا بسیاری از مسائل برای مردم شفاف شود. اگر صدا سیما به وظیفه خود عمل نکند این شبکه ها ی برون مرزی هستند که کنترل بخشی از افکار عمومی ایران را بر عهده می گیرند. در نتیجه روحانی باید صدا سیما و رسانه ها را قانع کند در باره افکار عمومی پاسخگو باشند. حل فساد بدون همکاری این نهاد عظیم الجثه و قدرتمند امکان پذیر نیست .”
این کارشناس مسائل ایران در مورد واکنش احتمالی مخالفان روحانی به مواضع اخیر وی ضمن ارزیابی از عملکرد یک سال و نیمه روحانی گفت: “به هر حال روحانی تلاش می کند در نهایت دولت را فصل الخطاب در امور کند. او در صدد محدود کردن قدرت نهاهای نظامی است تا از فساد آنها جلوگیری کند. رئیس جمهور میل به شفافیت دارد. اومی خواهد به وعده ای که در انتخابات 92 داده عمل کند. او به خوبی می داند مردم در سال 92 با صندوق های رای آشتی کردند و شرایط به گونه ای پیش رفت که رهبری هم ازرای مردم به عنوان حق الناس سخن گفت. به رغم همه محدودیت ها در برگزاری یک انتخابات آزاد اما نباید شک کرد که روحانی برآمده از آرای عمومی رای دهندگان ایرانی است. روحانی هم میداند حفظ این آرای عمومی کار بسیار دشواری است. بدا به روزی که رئیس جمهور فقط وعده دهد و نتواند نتیجه عملی ملموس ارائه دهد زیرا افکار عمومی علیه او می شود. روحانی با توجه به حضورش در ساختار سیاست جمهوری اسلامی و با نگاه به تجربه های قبلی از خاتمی و احمدی نژاد، برای باز کردن قفل ها وارد راهبردی آمیخته به تعامل و کشمکش شده است. مهلت او برای راضی نگاه داشتن افکار عمومی کم است اما هنوز به پایان نرسیده است. شما حضور روحانی در دانشگاه در روز 16 آذر را با حضور خاتمی در سال 83 در دانشگاه تهران مقایسه کنید. وقتی روحانی می گوید به وعده هایم پایبند هستم همه تشویق می کنند اما در برابر خاتمی دانشجویان فریاد کشیدند. این موضوع دو علت دارد. خاتمی سال آخر ریاست جمهوریش بود و روحانی در آغاز راه است.آن موقع ناامیدی حاکم شده بود اما اکنون هنوز امید وجود دارد. محک اصلی روحانی در ماه های آینده رقم خواهد خورد جایی که مشخص خواهد شد تا چه اندازه افکار عمومی همراه رئیس جمهور هستند. همه اینها بستگی دارد رئیس جمهور تا چه انداه تناسبی جدید از قوا به وجود بیاورد. در انتخابات آینده مجلس تاثیر ایجاد تناسب قوا مشخص خواهد شد. در مجموع افکار عمومی بادش بیشتر به بادبان آقای روحانی می وزد. اما این مسیر پر از سنگلاخ است و کشتی را کشتی بانی ماهر می طلبد. به قول شاعر شب تاریک و بیم موج و گردابی چنین هایل !!!ا
