اشاره: کتاب “بضاعت فقه” نوشته دکتر صدیقه وسمقی بصورت آنلاین منتشر شده است. برای دریافت این کتاب میتوانید به اینجا رجوع کنید. آنچه در پی خواهد آمد مقدمه کوتاهی است که نویسنده برای انتشار اینترنتی کتاب نوشته است.
مقدمه‌ای بر انتشار در اینترنت
شریعت موضوع مهمی درزندگی مسلمانان است. بسیاری از قوانین و مقررات حاکم بر زندگی روزمره آنان به ویژه در حوزه خانواده، به طور سنتی تحت تاثیر مفهومی به نام شریعت قرار دارد. مفهومی که در تاریخ اسلام، فقه وفقها به تبیین آن پرداخته اند. پوشش زن مسلمان، ممنوعیت او از تصدی برخی مشاغل مانند قضاوت، تقسیم ارث، ولایت پدر بر فرزند، چند همسری و موضوعاتی از این دست، همه به شریعت انتساب می یابد. در برخی کشورها مانند ایران، اهمیت شریعت بیش از آن است که بیان شد. در جمهوری اسلامی ایران، قوانین مدنی و جزائی بر اساس شریعت تدوین می شود واین امر برعهده فقهای حاکم نهاده شده است. به عبارت دیگر فقها دریافت خویش از شریعت را، معیاری برای سنجش مشروعیت وعدم مشروعیت قوانین و مقررات ساخته اند.
اهمیت شریعت در میان برخی گروه ها درجهان اسلام، تا بدان حد است که اجرای آن را آرزوی خویش می دانند وبرای تحقق این آرزو می جنگند، می کشند و کشته می شوند. بسیاری از مسلمانان تحت تاثیر آموزه ها وباورهای تاریخی، اجرای قوانین شریعت را موجب رستگاری می دانند، چرا که آن قوانین را احکام خداوند می شناسند. مسلمانان سنتی ومومن اگر اجرای برخی قوانین شریعت مانند چند همسری، سنگسار، قطع دست، چگونگی تقسیم ارث را رضایت بخش ندانسته ویا عملا آن را عادلانه نیابند، ازاظهار مخالفت با آنها می هراسند وگاه احساس نارضایتی خودرا ناشی از ضعف ایمان خویش می دانند، چرا که از دیرباز مخالفت با قوانین شریعت مخالفت با خداوند معرفی شده است.
به این نکات از آن رو اشاره شد که معلوم گردد جایگاه شریعت در زندگی وباور مسلمانان چیست. شناخت اهمیت این جایگاه ومیزان تاثیر آن برزندگی مسلمانان، برما معلوم می سازد که نقد وبررسی شریعت از چه اهمیتی برخوردار است. واقعیت این است که شریعت به عنوان مجموعه ای از احکام شرعی، یک مجموعه مدون و آماده نبوده که توسط پیامبر اسلام به مسلمانان عرضه شده باشد، بلکه این مجموعه پس از پیامبر ودرطول تاریخ، توسط فقها خلق و تدوین شده است. آنان شریعت را با بهره گیری از پاره ای فرضیات کلامی وبکارگیری متد وروشی خاص که نزد همگان نیز یکسان نیست، معمولا با استناد به روایات و ندرتا آیات، ساخته اند.
نگارنده معتقد است مبانی نظری شریعت، مستندات شریعت ومتدی که مورد استفاده فقها در استنباط احکام شرعی است، تماما قابل نقد ومناقشه بوده، لذا کلیت شریعت واجزای آن نیز می تواند مورد مداقه، نقد وتجدیدنظر قرار گیرد. برای مردمانی همچون ایرانیان که در طول حیات جمهوری اسلامی این فرصت را یافته اند که اجرای قوانین شریعت را بویژه در حوزه های اجتماعی وسیاسی عملا تجربه کنند، این نقد وبررسی اهمیت بیشتری می یابد. درکتاب حاضر پاره ای از مبانی که فقه برآن استوار گشته مورد مناقشه قرار گرفته است. چرا که فقه بیان کننده قوانین شریعت می باشد.
درسال 88 به دعوت انجمن اسلامی مهندسان ودرمحل آن انجمن، قرار شد مباحث کتاب حاضر را طی هشت جلسه برای حاضران مطرح کنم. در سه جلسه نخست، تنها مقدمات وزیر ساخت های بحث را عنوان نموده بودم که وزارت اطلاعات از ادامه جلسات ممانعت نمود.
انتشارات صمدیه کتاب حاضررا جهت اخذ مجوز نشر به وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی ارائه کرد. پس از ماه های مدید پیگیری، بخش مربوطه اظهار کرد که کتاب گم شده است! اگرچه می دانستم این سخن دروغی بیش نیست، با این حال حاضر بودم نسخه ونسخه های دیگری ازکتاب را به آنان بدهم. اما آنان حتی از دریافت نسخه دیگرنیز خودداری کردند. شاید ترسیدند آن را نیز گم کنند، همچنانکه مروت وراستی وشجاعت و بسیاری چیزهای دیگر را گم کرده اند.
با توجه به پیگیری علاقمندان فراوان، نسخه های زیادی ازمتن کتاب حاضر تکثیرودراختیار دوستان گذاشته شد. همچنین علیرغم فضای بسیار محدود وامنیتی، مباحث کتاب درجلسات خصوصی باحضور دوستان عزیز وصاحب نظران گرانقدر مورد بحث قرار گرفت که نتایج آن برای نگارنده بسیار ارزشمند بوده است، هرچند که از ادامه برگزاری این جلسات نیز ممانعت به عمل آمد.
مایه بسی تاسف است که علیرغم نیاز روزافزون جامعه ایران به نقد وبررسی موضوعات دینی وفقهی، هر روز عرصه بر عرضه این مباحث به هر نحو ممکن در ایران عزیز تنگ تر ودر عوض دکان خرافه و یاوه فراخ تر می گردد.
چنانکه اشارت رفت، درکتاب حاضر فقط پاره ای مناقشات از منظرنگارنده بیان شده وکوشش می شود که ادامه آن در کتابی دیگر تقدیم خوانندگان گرامی گردد. در اینجا لازم می دانم از مرحوم مهندس عزت الله سحابی یاد کنم که با بزرگواری وعلاقه فراوان این بحث ها را دنبال و نگارنده را تشویق به ادامه کار می نمود. یادش گرامی باد!
اکنون پس از گذشت چند سال از نگارش این کتاب ، تصمیم گرفتم آنرا در فضای مجازی منتشر سازم . امیدوارم مطالب کتاب مورد توجه خواننده گرامی قرار گیرد.
صدیقه وسمقی
اسفند1392
اوپسالا – سوئد
