دو انگیزه اساسی نیز در ایجاد حرکت و تلاش این ملت مؤثر بوده است: انگیزه های مذهبی و ایدئولوژیک و انگیزه های ملی، میهنی و مردمی. هرچند که اسلام نگاهی مثبت به میهن دوستی داشته و آن را نشانه ایمان شمرده است(حب الوطن من الایمان) و این دو انگیزه اساسا” در تقابل با یکدیگرنیستند و همپوشانی دارند، اما در عرصه تاریخی گاه میان این دو جدایی و گاه الفت و اتحاد را شاهدیم.
از واقعه 30 تیر1331 شصت سال می گذرد. خاطره پیروزی این قیام که استبداد مطلقه شاه را برسرجایش نشاند هنوز برای کسانی که آن روزها را شاهد بودند نیروبخش است. پیروزی و قیامی که حاصل اتحاد قشرمذهبی به رهبری آیت اله کاشانی و نیروهای ملی و آزادیخواه به رهبری دکترمصدق بود. مردم ایران در این حرکت قدرتی را که خود را فوق قانون تعریف می کرد واداشتند مطابق قانون اساسی صرفا” سلطنت کند نه حکومت.
در حقیقت قیام سی تیر احیای اساس مشروطیت و درتداوم آن حرکت بود. اما نکته مهمی که می تواند برای ما در هر زمان مفید باشد رمز پیروزی آن است. نکته ای که شکست ها و ناکامی های ما را نیز تبیین خواهد کرد. نگاهی به تاریخ گذشته نشان می دهد ملت ما در راه پیشرفت خود همواره با دو خطر عمده روبرو بوده و هست: خطربیرونی تجاوز و سلطه بیگانه و مانع درونی استبداد و قدرت خودکامه. از سویی دیگر دو انگیزه اساسی نیز در ایجاد حرکت و تلاش این ملت مؤثر بوده است: انگیزه های مذهبی و ایدئولوژیک و انگیزه های ملی، میهنی و مردمی. هرچند که اسلام نگاهی مثبت به میهن دوستی داشته و آن را نشانه ایمان شمرده است(حب الوطن من الایمان) و این دو انگیزه اساسا” در تقابل با یکدیگرنیستند و همپوشانی دارند، اما در عرصه تاریخی گاه میان این دو جدایی و گاه الفت و اتحاد را شاهدیم. در انقلاب مشروطیت نیروهای آزادیخواه با روحانیت بیدار همراه شدند و قدرت خودکامه قاجار را واشتند به حکومت قانون تن دردهد. اما در تداوم حرکت شاهد تفرقه میان نیروها هستیم و نیروهای مترقی و مردمی به کشاکش با روحانیون کشیده می شوند. درحالی که محمدعلیشاه به کمک قزاق های روسی فراری و مشغول توطئه است، شیخ فضل الله نوری اعدام می شود. شکاف میان نیروها سرانجام به ترور آیت اله بهبهانی سردمدار مشروطه نیزمی انجامد. از جدایی و تقابل نیروهای مردمی و مشروطه طلب با جریان مذهبی است که کشور درآستانه هرج و مرج و متلاشی شدن قرارگرفته و رضاخان و سیدضیاء قدرت فائقه می شوند و مشروطه خواهی به محاق می رود. همین شکاف و جدایی است که در شهریور 1320 زمینه اشغال ایران توسط قوای بیگانه را فراهم کرده و ایران در وضعیت انحطاط قرارمی گیرد. دراین دوران حرکت های ملی گرایانه ای چون قیام کلنل پسیان و نهضت جنگل ناکام مانده و سرکوب می شوند. همچنان که اعتراضات شخصیتی مذهبی چون سیدحسن مدرس نیز در انزوا قرارگرفته و راه به جایی نمی برد.
بعد از شهریور 1320 به تدریج شاهد نزدیکی نیروهای ملی و آزادیخواه با جریان مذهبی هستیم که اوج آن در ملی کردن صنعت نفت و پیروزی بر شرکت نفت ایران و انگلیس دیده می شود. اما از زمانی که این اتحاد به شکاف و تفرقه رو می آورد باردیگر شاهد قدرت گرفتن استبداد و نفوذ انگلیس و امریکا هستیم که نهایتا” به کودتای ننگین 28 مرداد 1332 می انجامد. پیامد دردناک این کودتا ثمره تلخ جدایی این نیروها را به نمایش می گذارد. سپهبد آزموده دادستان می شود و همه نیروهای مذهبی و ملی را قلع و قمع می کند. درحالی که دکترمصدق در زندان و دکتر فاطمی اعدام می شود، آیت اله کاشانی منزوی گشته و دیگر توان بسیج مردم را ندارد، فدائیان اسلام نیز دستگیر شده و تیرباران می شوند. افسران حزب توده نیز به حبس های طویل المدت و اعدام محکوم می شوند. این وضعیت ادامه دارد تا سال های 1339 و 40 که باردیگر نیروهای ملی در پیوند با شخصیت های مذهبی چون آیت اله طالقانی، آیت اله زنجانی و… به میدان می آیند. نهضت روحانیت در سال 42 و 43 نیز در همین راستا شکل می گیرد. این بار با محکم شدن پایه های خودکامگی به پشتیبانی قدرت های بیگانه، هزینه زیادی بر گرده ملت تحمیل می شود تا بتوانند آزادی و استقلال را به کشور بازگردانند. باردیگر در آستانه سال 57 اتحاد نیروی مذهبی و نیروهای مردمی و ملی و پیامد آن پیروزی بهمن را شاهد هستیم. همچنان که در جنگ نیز در مرحله دفع تجاوز انگیزه های میهنی و اسلامی در یک راستا قرارگرفته و حماسه آفریدند. اما هرگاه نیروی ارتش و سپاه هماهنگی لازم را نداشتند ما قادر به پیشروی نبودیم. تاریخ ایران فراز و فرود بسیاری به خود دیده است. سرزمین کهن ایران بارها مورد تهاجم قرارگرفته است اما شیوه برخورد ایرانیان با این تهاجمات ظرافت هایی در خور تأمل دارد. ملت ایران از اعراب اسلام را به عنوان یک ارزش می گیرد اما با سلطه آنان قرن ها مبارزه می کند تا سرانجام استقلال و تمامیت ایران را تثبیت می کند. در انقلاب 57 باردیگر برای احیای ارزش های اسلامی قیام می کند اما بر آزادی و استقلال نیز به عنوان یک خواست ملی پای می فشرد. این واقعیت ها بیانگر همان دو انگیزه تاریخی این ملت است که در قیام سی تیر نیز وقتی کنار هم قرارگرفت حماسه آفرید. بی تردید منافع بیگانگان اقتضا می کند که به جای همراستا شدن این دو نیرو و دو محرکه، آنها در تقابل با یکدیگر به فرسایش و تخریب هم مشغول شوند.
به نقل ازشرق
سایت ملی – مذهبی محلی برای بیان دیدگاه‌های گوناگون است.
