صدها عمامهُ دینی دو باره در هفته گذشته وارد منطقه سبز بغداد شده اند این منطقه شامل نهادهای دولتی، نمایندگی های دیپلماتیک و محل کار مقامات است که در آنجا قرار دارند.
آنها پس از ناتوانی کامل در تشکیل دولت در بعد از 9 ماه از زمان برگزاری انتخابات پارلمانی، با سر دادن شعارهایی علیه ایران، و رد نامزد نخست وزیری مورد حمایت بلوک احزاب و شبه نظامیان وابسته به سپاه پاسداران ، وارد ساختمان مجلس شدند!
در اکتبر 2021 رهبر تظاهرکنندگان، روحانی مقتدی صدر، با روند نامزدی و همچنین با نامزد رقیب شیعی مخالفت کرد. در آن سوی صحنه نیز مخالفان صدر و شرکای وی در بیت شیعه، پیروان خود را به اعتراضات متقابل فراخواندند۰ در حالی که هر دو این جریانها تمایل داشتند زبان گفت‌وگو با مردم را در اولویت اقرار دهند تا از جنگ شیعه با شیعه خودداری نمایند. اما این سوال همچنان بی پاسخ است که چه کسی درگیری بین عمامه و تفنگ را که از سال 2005 تا امروز ادامه دارد، حل خواهد کرد؟
واضح به نظر می رسد که صحنه سیاسی عراق تغییری نکرده است، چون هنوز همه نمی دانند که “سیاست یک عمل اجتماعی است” که متولیان آن به دنبال خدمت به کشور و شهروندان هستند. بلکه چون این حرکت جنبه شخصی به خود می گیرد ، به عنوان یک استحقاق و افتخار به آن نگاه می کنند. و دقیقا بر همین اساس است که رهبری جنبش صدر بدون در نظر گرفتن بقیه عوامل ، این باور را شکل داده که تنها نماینده قانونی عراقی ها در داخل می باشد . زیرا سایر جریان های شیعی نیروهایی هستند که در خارج از کشور شکل گرفته اند.
و باز بر همین اساس برای خود تمایزاتی قائل شده که امتیازات مادی و معنوی بیشتری را نسبت به دیگران برای او فراهم می‌کند.
با وجود سوق دادن احساسات مذهبی جامعه‌ی شیعی به سمت میراث مذهبی خاندان صدر، از آنجایی که سازمان فعلی مقتدی صدر از ساختار سیاسی مستحکمی برخوردادر نیست و پیروانش نیز افراد بسیار ساده‌ای هستند ، نتوانست به همراه با دیگر احزاب سیاسی شیعه به همان گونه که از سال 2003 – زمانی که از مزیت مجدد اشغالگران بهره برداری کردند و به تأسیس وزارتخانه‌ها، مؤسسات دولتی، ارتش و دستگاه‌های امنیتی و قرار دادن شخصیت‌ها، دستیاران و حامیان آنها به‌عنوان کادرهای درجه اول و دوم پرداخته و در نتیجه بر عناصر قدرت مادی و مالی تسلط کامل یافتند – را تداوم دهند . در سال‌های اخیر، جنبش صدر تلاش بسیاری کرد عناصر و پیروان خود را وادار به کنترل برخی از مراکز دولت کند، و در این امر هم موفق شد، اما خیابان همچنان هر زمان که نیاز باشد تا او قهرمانی خود را نشان می‌دهد عرصه جولان اوست . قدرت او در تسخیر خیابان عامل مهمی بوده و هست که قدرت او در مقایسه با دیگران سنجیده شود نیرویی که به وسیله آن می تواند در جامعه عراق و مشخصا سایر جریانات شیعه رعب و وحشت ایجاد نماید.
آیا در این راه توانستند موفق عمل کنند؟ به نظر می رسد مقتدی صدر با بسیج صدها هزار از یاران و هواداران خود توانسته در این امر موفق شده و در انتخابات پارلمانی اکتبر 2021، 9 ماه، 73 کرسی را به دست آورد.
البته در این مسیر از شکستهایی نیز نصیب برد، زیرا سایراحزاب شیعه برعلیه او در پارلمان تجمع کردند. شاید توصیفی که نوری مالکی رهبر این بلوک در افشاگری های منتسب به او از صدر به عنوان «جاهل و کسی که چیزی از سیاست نمی فهمد» به او داده است، این تصور واضح را به وجود می آورد که آنها اجازه نخواهند داد تصور مقتدی صدر تحقق یابد .
رهبری سیاسی جنبش صدر با دریافت اینکه اراده ای وجود دارد که می خواهد او را در هم بشکند چاره ای جز رها کردن بازوی پارلمانی خود نیافت و شرط سیاسی خود را به اپوزیسیون مردمی منتقل کرد. در همین روند به 73 نماینده خود دستور داد تا از سمت نمایندگی مجلس استعفا دهند.در آن زمان سؤالات زیادی در مورد اینکه این اپوزیسیون مردمی تا چه حد می‌تواند در مجلس به این وضعیت ادامه داده و موفق شود. اما سؤال‌کنندگان از این واقعیت غافل بودند که مقتدی صدر در ابتدا تصمیم جدی برای خروج نمایندگانش از پارلمان نداشت. او آن را به عنوان یک اقدام تاکتیکی برای شرمنده کردن دیگران طراحی کرده بود زیرا فکر می کرد که آنها در بعد از این تهدید برای رسیدن به توافقی به سوی او می شتابند تا از طریق آن خواسته های وی را تضمین نمایند.
او به معاونانش دستور می دهد تا استعفای خود را بنویسند و نزد او به امانت گذارند و از آنها نخواست فورا تسلیم شوند و چون این اتفاق نیفتاد، خیابان تنها راه برای به چالش کشیدن مخالفانش شد، شعار او این بود: «اگر نمی خواهید من حکومت کنم. من هم نمی گذارم تو حکومت کنی.» طرف مقابل هم این پیام را خیلی واضح درک کرد و علناً گفتند که اعتراض صدر علیه نامزد نیست، بلکه اعتراضی گسترده به هر نامزد دیگری است که بخواهد جایگزین شود.
او بر این باور است که پایان دادن به اتحاد مخالفان شیعه او از طریق اعتراض به همه نامزدهای انجام می شود، پس آنها را در برابر یک عمل انجام شده قرار داده تا آنها را مجبور به انحلال پارلمان، برگزاری انتخابات زودهنگام و رسیدن به یک بلوک بزرگ که نماینده اکثریت سیاسی مورد نظر او باشد، نماید.
براستی آیا این مرد که در راس مخالفان قرار دارد همچنان به کارشکنی سیاسی در بیت شیعی ادامه خواهد داد؟
به نظر می رسد که این مرد در خواسته های خود تا حد غیرواقعی بودن افراط کرده است.
موضع امروزی او این است : انقلاب مردمی که منطقه سبز را آزاد کرد باید تا تغییر کل نظام سیاسی، قانون اساسی و انتخابات ادامه یابد: اما او خود جایگزینی برای این تغییری که خواستارش هست، ارائه نمی کند. این خواسته او نیاز دارد تا موجودیت سیاسی اش را که از سال 2003 تا به امروز وجود دارد، نابود کند.
اگر این دو سازوکار را برای به نتیجه رسیدن خواسته های صدر درنظر بگیریم متوجه می شویم تحقق هیچ‌کدام از انها به این سادگی میسر نخواهند بود ، زیرا مشکلات قانونی بسیاری وجود دارد که اجازه تغییر این دیدگاه را به این راحتی نخواهد داد. براستی انقلابی که که صدر از آن صحبت می کند، کجاست ؟ مردم امروز در منطقه سبز با یک توئیت بیرون آمدند. اگر توییتی از همان منبع منتشر شود و از آنها بخواهند به جایی که آمده اند بازگردند، آنها بازخواهند گشت. در حالی که انقلاب کاملا برعکس این است.
بنابراین، مهم ترین موضوعی روی داده در منطقه سبز تلاش و کشمکش بین مقتدی صدر از یک سو و سایر ارکان شیعه ( مالکی ،عامری ، قیس خزعلی و …) از سوی دیگر برای به دست آوردن هژمونی تصمیم شیعه و لاجرم تصمیم سیاسی متاثر از آن در عراق است.
اتحاد شیعی به صدر اجازه نمی دهد تا کنترل امور را به دست گیرد و صدرنیز اجازه تشکیل دولت توسط ائتلاف شیعی را نخواهد داد.. اکنون سوال اینجاست که آیا این تعارض قابل حل است؟
به سادگی می توان گفت که در شرایط کنونی، به دلیل نداشتن چشم انداز برای رفع بحران از سوی دو طرف و همچنین عدم وجود همین موضوع برای سایر شرکاء ( سنی ها و کردها) این مسئله قابل حل نیست. درست است که در ظاهر فراخوان های این احزاب برای آرامش است اما نقشه راه واقعی و روشنی برای این راه حل وجود ندارد، بنابراین نمی توان نه آنگونه که رقبای صدر می خواهند دولت تشکیل دهند دولت تشکیل شود و نه امکان تشکیل مجلس نمایندگان وجود دارد. در اینجا، تنها راه حل توافق بر سر یک دولت انتقالی یک ساله، در اینجا، تنها راه حل ظاهر می شود و آن توافق بر سر یک دولت انتقالی یک ساله ، قوای مقننه و اجرایی رابه او بدهند در ضمن تصویب قانون جدید و کمیسیون انتخابات نیزدر این راستا قرارگیرد. درست است که صدر عمامه مذهبی و خیابان را دارد، اما مخالفان شیعی او نیز قدرت سخت و نرم دولت را در دست دارند. در این میان آیا ایران مناقشه بین آنها را حل خواهد کرد؟ در اآن صورت ین ساختار به چه شکلی در خواهد آمد؟
——————-
*نویسنده عراقی و استاد روابط بین الملل
منبع: القدس العربی
