گفتمان افزایش قیمت حامل‌های انرژی با تاکید بر موراد زیر دوباره فعال شده است:
پیش‌گیری از قاچاق
تامین عدالت اجتماعی
بهینه سازی مصرف
اصلاح نظام انگیزشی در طرف تولید و کاهش شدت انرژی بری
بهبود فناوری تولید
گفتمان مذکور به دلیل بی‌توجهی به ریشه‌‌های ساختاری موارد مذکور، هر از چندگاه یک بار مطرح می‌شود. داستان از این قرار است: تعدیل قیمت‌ها موجب بروز فشارهای تورمی می‌شود. بعد از مدتی، قیمت‌های نسبی (نسبت قیمت حامل‌های انرژی به قیمت‌های دیگر) سر جای خود باز می‌گردد. بنابراین، افزایش قیمتی دیگر، ضروری می‌شود. در عین حال، تورم موجب افزایش نرخ ارز می‌شود. در نرخ ارز جدید، بحث استلال یارانه‌ی پنهان و ضرورت افزایش قیمت ها دوباره پیش می‌آید.
داستانی مکرر. چرا که، اصل، مساله، یعنی ناتوانی جدی در پیشبرد فرایند انباشت سرمایه، سر جای خود باقی است. همین‌طور، نبود نظام مالیاتی پیشرفته تصاعدی معطوف به تامین عدالت اجتماعی.
در مقام تمثیل، انباشت سرمایه مانند موتور اتومبیل است. این موتور دچار اشکال ساختاری به نام سوخته شدن واشر سرسیلندر شده است. در نتیجه، آب و روغن قاطی می‌شود و موتور سریع جوش می‌آورد. بدون تعمیر اساسی موتور، راه‌کار موجود، عبارت است از هواگیری کردن و پر کردن آب رادیاتور. اما، این راه‌کار، برای چند کیلومتر بیش تر پاسخ نمی‌دهد. دوباره، آمپر بالا می‌رود و دوباره هواگیری و پر کردن آب رادیاتور. تا زمانی که موتور تعمیر نشود، این داستان ادامه می‌یابد.
تعمیر موتور، یعنی اقدام ساختاری و اساسی. معادل آن در این بحث، یعنی، کارآمدسازی فرایند انباشت سرمایه از طریق دموکراتیزه کردن ساخت قدرت. یعنی، پیش‌گیری از اتلاف شدید منابع در پروژه‌های سرمایه‌گذاری ناتمام و تمام شده‌ی با بهره‌وری بسیار پایین. در عین حال، یعنی، وجود سازوکار دموکراتیک معطوف به اجتماعی کردن انباشت و توزیع عادلانه‌ی آنچه خلق و تولید می‌شود.
در مناظره‌ای که اواخر سال ۱۳۸۹ با دکتر پژویان، رئیس وقت شورای رقابت و مجری طرح هدفمندسازی یارانه‌ها، در موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، داشتم، گفتمان مذکور را به چالش کشیدم. این گفتمان و نقد آن، در فایل پیوست موجود است. اکنون، بعد از حدود ۱۰ سال، می‌توان قدرت توضیح‌دهی و تبیینی گفتمان اقتصاد متعارف و گفتمان اقتصاد دگراندیش را بر مبنای چنین اسنادی ارزیابی کرد.
علی دینی ترکمانی
۲۹ خرداد ۱۳۹۸
