دوستی که دشمنی نیست

توضیح: توضیح: : متن سخنرانی دکتر علیرضا رجایی که هفته پیش منتشر شده به اشتباه در مراسم سحابی ها عنوان شده بود. این در حالی است که این سخنرانی دو سال پیش در مراسم افطاری ایراد شده است. ضمن عذرخواهی از مخاطبان محترم، توضیح کانال تلگرامی دکتر کاشی در مورد تاریخ این سخنرانی اضافه می شود:
*********
چند سال پیش، در مراسم افطار یکی از دوستان عزیز – مهندس احراری – کنار علی‌رضا رجایی نشسته بودم. او و همه از خبر بیماری‌اش تازه مطلع شده بودیم. بعد از صرف افطار، یکی از حضار، آیاتی از سوره زخرف را تلاوت کرد و در آن میان آیه 67 این سوره را. الْأَخِلَّاءُ يَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلَّا الْمُتَّقِينَ. دوستان در آن روز، دشمنانند، مگر متقیان. پس از پایان قرائت، از علی رضا خواسته شد، چند کلمه‌ای حرف بزند. من هم ناخودآگاه ضبط گوشی‌ام را روشن کردم و صدایش را ضبط کردم. او در باره دوستی‌های آسان سخن گفت که همان دشمنی است، و دوستی هایی که دشوار است و آن دوستی کسی چون امام علی است. فایل صوتی و متن سخنان آن شب علی رضا را تقدیم کرده‌ام. بشنوید، باور کردنی نیست هنوز هم ممکن است کسی از امام علی سخن بگوید و تار و پود آدمی را به لرزه درآورد. سال‌هاست، سال‌هاست، سال‌هاست که همه جا نام علی هست اما دیگر دلی را نمی‌برد. وجدانی را بر نمی‌انگیزد. باور کردنی نیست که کسی هنوز هم می‌تواند به این نام کلیشه شده، هیبت آغازینش را باز پس دهد.
…… آیاتی که خوانده شد به اندازه کافی گویا بود. لحظاتی اتفاق می افتد که دوستان دیگر دوست نیستند. یکی از آن لحظات پیچیده لحظه قیامت است که روز برملا شدن رازهاست. در همین دنیا هم لحظاتی اتفاق می افتد که کسانی که به ظاهر دوست هستند، در چنین روزی به دشمنی می افتند چون زمینه دوستی و محبت از بین رفته است. وقتی روابط بر اساس ظلم باشد، به ظاهر برادرانه است اما در باطن رشته پیوندها بر اساس ظلم و اجحاف است. از همین جاست که ما به امام علی تشبه می کنیم که البته کار دشواری است.
امام علی می فرماید که: «لو احبنی جبل لتهافت». این چه دوستی است که اگر کسی به آن تشبه کند وجودش متلاطم می شود؟ تشبه به علی در این روزگار البته به چند جهت سخت‌تر است: یکی کسانی که مدعی ولایت امام علی هستند در واقع بر اساس همان چیزی عمل می کنند که در روز «یوم تبلی السرائر» دوستی‌هایشان به دشمنی تبدیل می‌شود و علی از آن‌ها برائت دارد. دوستی بر اساس تشبه به امام علی، پایدار است. دوستی‌ای ست که در زمانی که اسرار برملا می‌شود، پایدار می‌ماند. دوستی‌هایی که بر اساس گونه‌ای از مقاومت در برابر وضع موجود شکل گرفته است. ولایتی که گفته می‌شود، در مورد امام علی -اصولا اگر مفهوم ولایت در اینجا قابل تعمیم باشد- متفاوت است. اگر آن خطبه‌ای که امام وقتی مردم برای پذیرفتن خلافت به او هجوم آوردند درست در خاطرم مانده باشد که میفرمایند : «لَوْلاَ حُضُورُ الْحَاضِرِ، وَقِيَامُ الْحُجَّةِ بِوُجُودِ النَّاصِر، وَمَا أَخَذَ اللهُ عَلَى الْعُلَمَاءِ أَلاَّ يُقَارُّوا عَلَى كِظَّةِ ظَالِم، وَلاَ سَغَبِ مَظْلُوم، لألْقَيْتُ حَبْلَهَا عَلَى غَارِبِهَا، وَلَسَقَيْتُ آخِرَهَا بِكَأْسِ أَوَّلِها». امام علی میگویند که اگر مردم به سراغ من نمی‌آمدند و حجت خدا بر من تمام نمی‌شد و خداوند از کسانی که می‌فهمند تعهد نگرفته بود ( پس این یعنی نوعی از دانش وجود دارد که تعهد و مسئولیت می‌آورد نه اینکه دانش بی‌طرف باشد) من بر همان روال سابق عمل می‌کردم. ریسمان شتر خلافت را به همان شیوه گذشته بر گردنش می‌انداختم و به همان شیوه گذشته عمل میکردم و خلافت را نمیپذیرفتم. پس یک طرف قیام مردم حجت را تمام می‌کند و یک طرف علم مسئولیت‌آور و تعهدآور است که تبدیل به عنصر مقاومت در مقابل ظلم می‌شود و کسانی که موفق می‌شوند در مقابل هر شکلی از ظلم با همه ابعاد سیاسی و اجتماعی و اخلاقی مقاومت کنند، آن‌هایی هستند که دوستی‌ها و برادری‌های پایدار خواهند داشت. بقیه، برادری‌ها و دوستی‌های شکننده است که زمانی که عنصر منفعت و قدرت می‌پاشد آن هم از هم می‌پاشد و آن‌ها بر علیه هم می‌شوند.
این است که تشبه به امام علی همانطور که عرض کردم از چند جهت سخت است: یکی اینکه خود دوستی امام علی با آن الگوی اخلاقی پیچیده و بلند دشوار است و برای همین هم میگوید: «لو احبنی جبل لتهافت»، یعنی کوه از هم متلاشی می‌شود. برای همین است که کسانی که واقعا پیرو امام علی هستند روزگار متلاطمی دارند، درون آشفته‌ای دارند. از طرفی به دلیل تجربه‌ای که از حکومت به نام دین در این سال ها دیدیم و مسائلی که به نام دین در کشورهای دیگر اسلامی رخ میدهد، امروز چنان حملاتی به بزرگان دین می شود که تشبه به علی و دینداری دشوارتر از همیشه است. دراینجا چندان بی ربط نیست که اشاره ای به مرحوم شهید دکتر شریعتی بکنیم که حتی در آن زمان که اطلاعات انقدر نبود میگفت چقدر دشوار است پیروی از امام علی و تشبه به او کردن.
بیشتر از این وقت شما را نمیگیرم فقط با این آیاتی که خوانده شد ابتدا به ساکن این بحث ها به ذهنم رسید، ذهن من را هوشیار کرد که توجه کنم به عنصری که یک طرف آن دوستی های پایدار است و طرف دیگر آن مقاومت برای نهایتا همان دوستی و محبت و اخلاقی که امام علی با دشواری در روزگار خودش آن را حفظ کرد و سرانجام به خاطر آن به شهادت رسید./ برگرفته از کانال تلگرامی دکتر جواد کاشی