حجاب اجباری و برداشتن اجباری حجاب؛ دو روی سکه یک سیاست

???? فاطمه گوارایی، فعال ملی-مذهبی، در یادداشتی برای “راهبرد” نوشت:

✍️ مساله حجاب و پوشش زنان در ایران همواره یکی از مباحث حساس و مناقشه برانگیز بوده و هست.

✍️ تلاش برای کنترل رسمی بر نوع پوشش و رفتار زنان از همان فردای انقلاب۵۷ آغاز شد؛ تا جایی که برخلاف روح انقلاب و قانون اساسی اولیه به اجباری کردن حجاب منجر شد وحجاب از مظاهر و نمادهای اصلی انقلاب و اسلام دانسته شد.

✍️ ضرورت وجودی آن به مفاهیم ایدئولوژیک پیوند زده شد و هر شکل دیگری غیر از شکل رسمی آن، متاثر از فرهنگ غرب و یا نفوذ آن دانسته شد.

✍️ خواسته‌های زنان در پروسه‌های اجتماعی و سیاسی به حاشیه رانده شد، اعمال خشونت علیه زنان با به تعویق انداختن بسیاری از حقوق اولیه انها رویه ای عادی و جاری شد. نابرابری جنسیتی مشروعیت بخشیده شد و مطالبات زنان به خصوص عدالت جنسیتی و مطالبات اولیه آنان نادیده گرفته شد.

✍️ اینها همه در شرایطی بود که جامعه دستخوش دگرگونی های بسیار بود. زنان با افزایش تحصیلات و حضور هجوم وار به عرصه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و… تاثیر جدی در این دگرگونی ها داشتند.

✍️ تلاش برای کسب هویت و حقوق جنسی زنان به صورت نیمه پنهان در زیر پوست جامعه در جریان بود. قاعدتا نقش وسایل ارتباط جمعی و شبکه‌های اجتماعی را در تاثیر پذیرفتن بخش خودجوش و عمومی زنان نباید نادیده گرفت.

✍️ سلسله اقدامات اعتراضی سمبلیک تعدادی از زنان در به چالش کشیدن مقوله حجاب، اولین و آخرین نمونه از اقداماتی اعتراضی زنان ایران نسبت به این مساله در طی چهار دهه بعد انقلاب 57 نبوده و نیست.

✍️ اما نکته قابل تامل آن است که این بار این اقدام نه از سوی فعالان شناخته شده حقوق زنان بلکه توسط اقشار عمومی زنان همین جامعه صورت پذیرفته و در مدنی ترین صورت ممکن در حال گسترش به اقصاء نقاط ایران است.

✍️ انجام این اقدام در روزهایی که ۱۷دی و برداشتن اجباری حجاب رضاشاه را از سویی و بزرگداشت رسمی انقلاب۵۷ را از سوی دیگر در کرونولوژی وقایع ایران داریم، اهمیت بیشتری می یابد.

✍️ انتساب این کنش اعتراضی به بیرون از مرزها نیز خلاص کردن خود از هرگونه اندیشیدن و پاسخگویی به ریشه‌های رویداد چنین اعتراضات مردمی و مدنی و پاک کردن صورت قضیه است.

✍️ تلاش برای توجه به حق انتخاب آزاد پوشش توسط خود زنان، بیانگر شکست سیاست‌های رسمی فرهنگی و هزینه کردن میلیارها تومان پول مردم این سرزمین در اقداماتی (توبخوان ضدفرهنگی رسمی ای) است که در در طول این چهار دهه به کار گرفته شده و نتیجه آن جز تحمیل یکسویه و اجباری دیدگاه های ایدئولوژیک بنیادگرایانه نیست.

✍️ حمایت مردان و زنان در گروه های سنی مختلف از اقدام فرزندان خود از موارد قابل توجه است. قابل توجه ترین آنها اقدام مادر و زنی سالخورده است که روسری اش را بر روی چوبی به نشانه اعتراض برافراشته است و تحسین برانگیز ترین آن اقدام زنی است که خود حجاب کامل داشته: ولی به رویکرد اعتراضی علیه اعمال حجاب اجباری بر بخش بزرگی از زنان کشور که آن را نپذیرفته، در شهر مشهد پیوسته است.

✍️ انقلاب۵۷ نه برای رسمی کردن حجاب که برای نفی وابستگی، ریشه‌کن کردن فساد و کسب آزادی از هر انقیاد سلطه گرایانه صورت گرفت.

✍️ یادآوری نگاه روشنفکری دینی به مقوله آزادی و اختیار انسان از همان بدو انقلاب ضروری است. در این رویکرد انسان محور، مذهب وسیله ای برای نیل انسان به اهداف تکاملی است که باید به جوهره، روح و مبانی آن توجه شود.

✍️ در این نگاه از مطلق کردن اشکال و محصور کردن پیام در فرمی خاص، خودداری می شود. در دوره معاصر نواندیشی دینی بر آن بوده تا به طور عملی نشان دهد که در فهم مذهب باید عامل زمان را در نظر گرفت و با عوامل، بینش ها و روش هایی که مذهب را به عدم تحرك و جمود و ثبوت می کشاند، به مقابله پرداخت.

✍️ از جمله آن می توان به مخالفت آیت‌الله طالقانی در ماه های نخست انقلاب با طرح مسئله اجباری کردن حجاب و نیز اعلام اجباری نبودن حجاب از سوی حسن یوسفی اشکوری در دو دهه قبل نام برد که تا اعلام ارتداد و سپس خلع لباس وی نیز پیش رفت.

✍️ علی طهماسبی و دکتر حبیب‌الله پیمان نیز از جمله افرادی هستند که در بعد از انقلاب نسبت به این مساله به صوت مبسوط اعلام موضع داشته‌اند.

✍️ بسیاری از فقهای آزاداندیش نیز اصل حجاب و نه شکل آن را از ضروریات دين دانسته اند که در عین حال، این ضروریات می تواند جزو اصول اعتقادی دین هم نباشد.

✍️ تجربه‌های تاریخی نشان داده نه اجبار به کشف و برداشتن حجاب و نه اجبار به پوشش های متعدد از سوی حکومت ها نتوانسته مردان و زنان شایسته را از راه رشد و تعالی بازدارد و یا در مسیر پیشرفت و رشد جامعه نقش اصلی را داشته باشد.
✍️ اقدام نمادین و سمبلیک زنان معترض به حجاب اجباری، بیانگر آن است که جستجوی ریشه بسیاری از بحران‌های فزاینده اجتماعی این سرزمین در چگونگی حجاب زنان و مردان این سرزمین به جای توجه به فساد، فقر، تورم لجام گسیخته، فقدان مدیریت کارآمد و… چیزی جز ساده و یا پاک کردن صورت مساله نبوده و نیست و در هر بار سرکوب با امواج سهمگین تری بر نادیده گرفته‌گان آن فرود خواهد آمد.

✍️ اقدامات اعتراضی دی ماه۹۶ در ایران و نیز اعتراضات دختران خیابان انقلاب ضرورت بازاندیشی در سیاست‌های نظام را در چهار دهه بعد از انقلاب بیش از پیش مطرح می سازد.

✍️ اقدامی که بسیاری از آنها حتی اگر همین امروز در دستور کار نظام و حکومت قرار گیرد، ممکن است بسیار دیر شده باشد.

منبع: کانال راهبرد