کمیته نوبل در نروژ امروز جمعه، ۱۴ شهریور، در بیانیه‌ای نرگس محمدی را به دلیل “مبارزه علیه سرکوب زنان و تلاش برای تقویت و تحکیم حقوق بشر و آزادی برای همگان” شایسته دریافت این جایزه اعلام کرد.
کمیته نوبل نروژ روز جمعه ۶ اکتبر (۱۴ مهر) اعلام کرد جایزه سال ۲۰۲۳ خود را به نرگس محمدی، فعال حقوق بشر زندانی ایرانی، اهدا می‌کند. «بریت رایس اندرسون» دبیر این کمیته که سخنان خود را به زبان فارسی و با عبارت «زن، زندگی، آزادی»، شعار نمادین اعتراضات ۱۴۰۱ ایران، شروع کرده بود گفت این جایزه به پاس مبارزه نرگس محمدی علیه «سرکوب زنان در ایران» و تلاش او در راستای «ارتقای حقوق بشر و آزادی برای همگان» داده می‌شود.وی گفت: «در سپتامبر ۲۰۲۲ مهسا (ژینا) امینی در بازداشت پلیس امنیت اخلاقی ایران کشته شد و تظاهرات سیاسی علیه رژیم ایران به راه انداخت. شعار تظاهرکنندگان «زن، زندگی، آزادی» به درستی بیانگر فداکاری و کار نرگس محمدی است:
زن؛ او برای زنان و علیه تبعیض و سرکوب سیستماتیک مبارزه می‌کند.
زندگی؛ او از مبارزه زنان برای حق داشتن زندگی کامل و شرافتمندانه حمایت می‌کند. این مبارزه در سراسر ایران با آزار و اذیت، زندان، شکنجه و حتی مرگ مواجه شده است.
آزادی؛ او برای آزادی بیان و حق استقلال، و علیه قوانینی که زنان را ملزم می‌کند دور از نظرها بمانند و بدن خود را بپوشانند، مبارزه می‌کند. خواسته‌هایی که برای آزادی توسط تظاهرکنندگان بیان شده، نه تنها به زنان بلکه به کل جمعیت [ایران] مربوط می‌شود.»
در بیانیه هیات داوران همچنین با اشاره به اعتراضات گسترده سال گذشته در ایران آمده است: «جایزه صلح نوبل امسال همچنین ادای احترامی است برای صدها هزار نفر که علیه سیاست‌های تبعیض‌آمیز و سرکوب‌گرایانه رژیم مذهبی علیه زنان تظاهرات کردند.»
پیش از اعلام برنده جایزه امسال علاوه بر نرگس محمدی، از ولودیمیر زلنسکی رئیس‌جمهوری اوکراین، الکسی ناوالنی چهره سرشناس اپوزسیون روسیه که در زندان به سر می‌برد و دیوان بین‌المللی دادگستری به عنوان نامزد‌های احتمالی نام برده می‌شد. انتخاب برنده جایزه صلح نوبل، که بنابر وصیت آلفرد نوبل بنیانگذار این جایزه در کشور همسایه سوئد یعنی نروژ اهدا می‌شود، بر عهده هیئتی پنج نفره دانشگاهیان و سیاستمداران سابق مستقل است که توسط پارلمان این کشور منصوب می‌شوند.
علاوه بر مدال طلا و دیپلم افتخار، برنده صلح نوبل یک جایزه نقدی به ارزش ۱۱ میلیون کرون (معادل ۹۸۶ هزار دلار) نیز دریافت خواهد کرد. این پول از محل وصیتی است که مبتکر جایزه، آلفرد نوبل مخترع سوئدی، از خود به جا گذاشته است. جایزه امسال به دلیل کاهش ارزش پول سوئد، ۱ میلیون کرون نسبت به سال گذشته افزایش یافته است.
جایزه صلح نوبل در مراسمی رسمی در ۱۰ دسامبر، سالمرگ آلفرد نوبل، در اسلو پایتخت نروژ به نرگس محمدی اهدا خواهد شد. کمیته نوبل ابراز امیدواری کرده است که نرگس محمدی با آزادی از زندان بتواند در این مراسم حضور پیدا کند.با اعلام برنده جایزه صلح نوبل سال ۲۰۲۳، فصل اعطای جوایز این نهاد رفته رفته به پایان می‌رسد. از این مجموعه جوایز تنها جایزه نوبل اقتصاد باقی مانده است که روز دوشنبه (۱۷ مهر) برنده یا برندگان خود را خواهد شناخت.
شعار زن زندگی آزادی در کمیته نوبل
بریت ریس- اندرسون رییس کمیته نوبل در بیانات خود گفت که شعار “زن زندگی آزادی” معترضان به‌درستی بیانگر فداکاری و کار نرگس محمدی است.
محمدی از سرشناس‌ترین چهره‌های فعال در زمینه حقوق بشر به شمار می‌آید و هم اکنون به دلیل همین مبارزاتش در زندان است. او ظرف یک سال گذشته از پیگیرترین مدافعان جنبش “زن، زندگی، آزادی” بوده است.
در پنج دهه‌ای که از زندگی محمدی می‌گذرد تجربه زندان و روایت شجاعت و جسارت او پیوسته نام این فعال حقوق بشر را در سطح رسانه‌ها و محافل اجتماعی و سیاسی مطرح کرده است.
محمدی گرچه از دوران دانشجویی در دهه هفتاد و نیز در چارچوب همکاری با گروه‌های ملی-مذهبی تجربه بازداشت و زندان را داشت ولی با بازداشت و حبس او در سال ۱۳۸۹ در مقام نایب‌رئیسی و سخنگویی کانون مدافعان حقوق بشر نامش بیش از پیش به عنوان فعال حقوق بشر تثبیت شد.
ریاست هیات اجرایی شورای ملی صلح و فعالیت محوری در کارزار برای “لغو گام به گام اعدام” از دیگر فعالیت‌های برجسته محمدی بوده است.
اظهارات و رویکردهای صریح و شفاف محمدی در عرصه سیاسی سبب شده که او صرفا به عنوان یک فعال حقوق بشر شناخته نشود و در عرصه سیاسی نیز مواضعش اعتنا برانگیزد. او تحقق حقوق بشر و زمینه‌های مساعدتر برای پایان سرکوب زنان را به لزوم گذار از حکومت دینی جمهوری اسلامی پیوند زده است و در این سال‌ها رهایی از ساختار حاکم کنونی را با لزوم تحریم انتخابات و منزوی‌سازی هر چه بیشتر حکومت پیوند زده است.
محمدی با تأکید بر اصلاح‌ناپذیری حکومت ایران از جمله کسانی است که بر لزوم برگزاری همه‌پرسی تحت نظارت سازمان ملل متحد برای گذار از این حکومت تاکید و تصریح دارد.
نرگس محمدی همسر تقی رحمانی، از فعالان ملی- مذهبی است که چندین سال را در زندان جمهوری اسلامی گذارنده است.
آنها صاحب دو فرزند هستند که در پی خروج تقی رحمانی از کشور به پدر پیوستند. رنج و فشاری که سرکوب‌ها و بازداشت‌ها و تبعید در مورد محمدی و رحمانی برای این دو فرزند دوقلو داشته نیز به بخشی از بیوگرافی سیاسی و حقوق بشری این خانواده بدل شده است.
ممانعت مقام‌های امنیتی جمهوری اسلامی از تماس ساده و عادی فرزندان نرگس محمدی با او نیز کم و بیش جنبه رسانه‌ای پیدا کرده و بخشی از فشارهای حکومت برای بازداشتن این تلاشگر حقوق بشر از ادامه فعالیت‌هایش بوده است.
دیداری که نرگس محمدی در سال ۱۳۹۳ در تهران با کاترین اشتون، هماهنگ‌کننده وقت سیاست خارجی اتحادیه اروپا داشت بازداشت او را در پی آورد و دادگاهی که قاضی صلواتی ریاست آن را به عهده داشت برایش ۱۶ سال زندان برید که دست کم ده سال آن قابل اجرا بود.
همبستگی محمدی در زندان با خانواده‌های کشته‌شدگان آبان ۱۳۹۸ سبب شد که او را به زندان زنجان تبعید کنند، انتقالی که با ضرب و شتم همراه بود و خانم محمدی روایتی جسورانه از آن به بیرون درز داد.
محمدی گرچه در مهر ۱۳۹۹ مشمول قانون کاهش مجازات شد و رهایی خود را بازیافت، ولی تداوم فعالیت‌های او در زندان سبب شد که قوه قضائیه جمهوری اسلامی دوباره او را در خرداد ۱۴۰۰ با اتهاماتی مانند “تبلیغ علیه نظام”، “افترا” و “تحصن در دفتر زندان” به ۳۰ ماه حبس تعزیری و پرداخت جزای نقدی و ۸۰ ضربه شلاق محکوم کند.
او از آن زمان تا کنون در زندان جمهوری اسلامی است. با این همه، از درون زندان نیز فعالیت خود را چه با شرح و روایت‌هایی از رنجی که بر زندانیان می‌رود و چه در همبستگی با مبارزات مردم کشور و فعالان سیاسی و حقوق بشری ادامه داده است.
این دومین بار است که جایزه صلح نوبل به یک فعال حقوق بشری در ایران تعلق می‌گیرد. سال ۱۳۸۲، بیست سال پیش، این جایزه به شیرین عبادی تعلق گرفت.
