مراسم بزرگداشت تولد حضرت فاطمه در پاریس از سوی جمعی از مسلمانان فارسی زبان ( انجمن رحمان ) برگزار شد. در این مراسم که به ابتکار و مدیریت جمعی از دختران و زنان این انجمن برگزار می شد رضا علیجانی نواندیش دینی و پژوهشگر حوزه زنان تحت عنوان «فاطمه نماد تفرقه ، نماد وحدت » به سخنرانی پرداخت.
وی گفت خاطرات و محفوظاتی که ما از خانواده و جامعه سنتی شیعی مان در ذهن مان از فاطمه داریم این است که او دختر پیامبر و همسر علی است اما همه عناصر تاریخی بازمانده از ایشان در ذهن ما ضد اهل تسنن است (مسئله فدک – ماجرای مجعول محسن – زدن در خانه به پهلوی او – دفن شبانه بخاطر اینکه برخی از صحابه در مراسم تشییع شرکت نکنند – رفتن به در خانه اصحاب رسول الله برای بازخواست آن ها جهت حق فروخورده حضرت علی و …) .
نویسنده مجموعه کتابهای «زن در متون مقدس» در ادامه گفت اما زنان می توانند با بازخوانی «زنانه» فاطمه و با ایجاد وحدت در این رویکرد با دیگر مسلمانان ( یعنی اهل تسنن که از قضا آن ها درمیان مسلمانان اکثریت اند و شیعیان در اقلیت ) فاطمه را به نماد وحدت تبدیل کنند.
علیحانی طی بحث تفصیلی تری افزود حرکت اسلام و آموزه های قران و پیامبر طی بیست و سه سال رسالتش حرکتی رهایی بخش و رو به جلو و به نفع زنان بوده است. وی گفت این امر را نه تنها ما مسلمانان و نو اندیشان دینی ادعا میکنیم بلکه بسیاری از نویسندگان و پژوهشگرانی که به تحقیق تاریخی پرداخته و جدا از حب به دین یا بغض نسبت به آن فقط رویکرد پژوهشی داشته اند تایید می کنند. وی از افرادی چون علی دشتی ( در کتاب بیست و سه سال که از قضا در نقد پیامبر و اسلام نوشته شده ) ، احسان طبری ، پطروشفسکی ، ژرمن تیلیون و .. نام برد که همگی همین قضاوت را دارند.
هم چنین در همان زمان برخی مردان ضد زن میگفتند وقتی در مکه بودیم ما بر زنان مان حاکم بودیم و حالا در مدینه آنها بر ما حاکم شده اند! همچنین بعد از فوت محمد رسول برخی از همین مردان ضد زن گفتند راحت شدیم ! حالا میتوانیم راحت با زنان مان برخورد کنیم و آن ها نمی توانند مرتب شکایت ما را پیش او ببرند!
این نو اندیش دینی در ادامه به نظریه خود در مورد «دو صدایی بودن» ادیان در حوزه زنان ( مانند دیگر حوزه هایی همچون دموکراسی ، حقوق بشر، عدالت و …) اشاره کرد و گفت امروزه از متون دینی همه ادیان در این رابطه دو صدا به گوش می رسد یک صدا به نفع زنان و یک صدا به ضرر زنان. وی مهم ترین وظیفه کنونی نواندیشان دینی را تبیین رابطه این دو صدا دانست.
علیجانی ضمن نقد رویکردی که میخواهد صرفا با تغییر معنای واژگان به توجیه متکلفانه صداهایی که به ضررزنان است ، بپردازد به توضیح رویکرد خود که آن را رویکرد «تاریخی – الهامی» می نامد ، پرداخت . وی افزود حتی صدایی که امروزه به ضرر زنان ( و یا دموکراسی و حقوق بشر و عدالت و …) تلقی میشود در بستر تاریخی خود شدیدا به نفع زنان بوده است. وی در این رابطه به احکام مربوط به ارث زنان پرداخت و با توضیح شرایط تاریخی صدر اسلام گفت این حکم «تاسیسی» اسلام بوده ودر زمان خود به شدت به نفع زنان و حتی میتوان گفت بسیار پیشتازانه و فوق تحمل زمانه وفرهنگ و مناسبات مرد سالار آن بوده است . به همین خاطر با مقاومت شدید مردان برای جلوگیری از اجرای آن مواجه شده است. اما تاکید و سماجت اسلام و پیامبر باعث جا افتادن آن شده است.
علیجانی در ادامه افزود حرکت رهایی بخش و آموزه های پیشرو اسلام و پیامبر در رابطه با زنان فقط در حوزه حرف و نظر باقی نمانده و تاثیرات فراوانی در جامعه داشته و زنان بسیار زیادی را تربیت کرده است. اما این زنان در پشت دیوار ستبر «تاریخ مذکر» ناشناخته مانده اند. به گفته علیجانی اگر فیلم محمد رسول الله بخواهد وقایع صدر اسلام را به درستی و به تمامی نمایش دهد باید حداقل 5- 6 سکانس طولانی درباره زنان و نقش تاریخ ساز و مهم شان در آن دوران به آن اضافه شود.
این پژوهشگر حوزه زنان در ادامه گفت زنان مسلمان ( اعم از شیعی و سنی ) می توانند با بازخوانی شخصیت زنان متعددی که با آموزه های رسول ، آگاه و آزاد و فعال شده بودند حرکت نویی را آغاز کنند و در این حرکت فاطمه نیز دیگر نماد تفرقه نیست بلکه نماد وحدت است. وی به طور نمونه به حساسیت حضرت فاطمه در رابطه با تقسیم کار درون خانه با همسرش و داوری پیامبر در این رابطه برای تقسیم کارهای خانه بین او و علی اشاره کرد که با تقسیم کار سنتی رایج ( کار خانه مال زن و کار بیرون مال مرد) متفاوت بوده است.
علیجانی درادامه گفت عایشه یکی دیگراز این زنان است . هر چند شیعیان به درستی به او در رابطه با جنگی که با حضرت علی کرد انتقاد دارند و ظاهرا خود وی نیز بعدا به خود دراین رابطه انتقاد میکند، اما شخصیت عایشه تنها نباید به این جنگ فرو کاسته شود. وی از زنان دیگری همچون ام سلمه ، صفیه ، سکینه دختر امام حسین ( که برخلاف تصور رایج سنتی که در عاشورا محو می شود ، عمری طولانی داشته و چند بار هم ازدواج میکند و همیشه یکی از شرایط ازدواج و به اصطلاح شروط ضمن عقدش حق طلاق بوده است . وی شاعر بزرگی بوده و به عنوان داور بین شعرا به داوری می نشسته است ) و … نام برد که می توانند در این بازخوانی زنانه بین زنان حق خواه (و با صطلاح فمینیست) شیعه و سنی مشترک باشند و صدای واحد و وحدت آمیز آنان را تقویت کنند.
علیجانی افزود در سالیان اخیر زنان حق خواه در جامعه ایران با حرکت مطالبه محور خود به رویکرد وحدت آمیز بین گرایشات مختلف سیاسی و فکری ( اعم از دینی و غیردینی ) پرداخته اند . وی به عنوان نمونه به جلسات و بیانیه های همگرایی زنان در آستانه انتخابات ریاست جمهوری 88 و نیز نشست و بیانیه مشترک زنان اصلاح طلب و اصول گرا در رابطه با حقوق زنان ( علیرغم اختلافات سیاسی شان ) ونیز برگزاری سمینار مشترک زنان کرد احزاب دموکرات و کومله و .. – علیرغم اختلافات سیاسی گروه های شان که گاه به سلاح کشیدن به روی هم نیز منجر شده بود و مطالبه حق بیشتر برای زنان در تشکل های سیاسی شان که آن ها را مرد سالار معرفی میکردند ! – اشاره کرد.
این سخنرانی با پرسش و پاسخ با این پژوهشگر دینی پایان یافت.
پایان بخش این جلسه نیز اجرای موسیقی همراه با دکلمه شعری در باره «مادر» توسط دو نفر از جوانان بود.
