روزنامه وال استریت ژورنال روز شنبه ۱۱ ژانویه (۲۲ دی) در گزارشی اختصاصی به نقل از منابع مطلع نوشت که ایران نزدیک به سه میلیون بشکه نفت بلاتکلیف خود را از یک سایت ذخیره‌سازی در چین بارگیری کرده است تا درآمد حاصل از فروش آن را برای حمایت از گروه‌های شبه نظامی متحد خود در خاورمیانه استفاده کند.این افراد گفته‌اند که این حجم نفت بخشی از ذخایر دست‌کم ۲۵ میلیون بشکه‌ای است که ایران در اواخر سال ۲۰۱۸ به چین فرستاد، زیرا می‌ترسید اعمال تحریم‌های جدید توسط دولت اول ترامپ مانع از صادرات نفت شود.به گفته این منابع، چین ماه گذشته پس از مذاکرات نوامبر و دسامبر ۲۰۲۴ با مقامات ایرانی، موافقت خود را برای خروج محموله‌ها اعلام کرد. این اولین بار نیست که ایران به دنبال فروش این ذخیره نفتی بوده است، اما پکن قبلاً چراغ سبز نشان نداده بود.
یک سخنگوی وزارت خارجه چین به وال استریت ژورنال گفت که آنها از این موضوع اطلاعی ندارند اما پکن با همه کشورها از جمله ایران در چارچوب قوانین بین‌المللی همکاری می‌کند. به گفته او چین با “سوء استفاده آمریکا از تحریم های یکجانبه غیرقانونی و غیرمنطقی” مخالف است.
نمایندگی ایران در سازمان ملل در نیویورک از اظهار نظر در مورد این خبر خودداری کرده است. وزارت امور خارجه ایالات متحده نیز به درخواست برای اظهار نظر پاسخی نداده است.
گزارش رویترز پیش از گزارش وال استریت ژورنال
پیش‌از این خبرگزاری رویترز روز چهارشنبه ۸ ژانویه (۱۹ دی‌ماه) با انتشار گزارشی به نقل از سه مقام ایرانی و یک منبع چینی که نامشان فاش نشده، نوشته بود که ایران در حال تلاش برای بازگرداندن ۲۵ میلیون بشکه نفت از چین است که در پی تحریم‌های اعمال‌شده از سوی دولت دونالد ترامپ، از شش سال پیش تا کنون در بنادر چین سرگردان مانده‌اند.
به گزارش دویچه وله، خبرگزاری رویترز روز چهارشنبه ۸ ژانویه (۱۹ دی‌ماه) با انتشار گزارشی به نقل از سه مقام ایرانی و یک منبع چینی که نامشان فاش نشده، نوشت که ایران در حال تلاش برای بازگرداندن ۲۵ میلیون بشکه نفت از چین است که در پی تحریم‌های اعمال‌شده از سوی دولت دونالد ترامپ، از شش سال پیش تا کنون در بنادر چین سرگردان مانده‌اند.
ترامپ از ۲۰ ژانویه به کاخ سفید بازمی‌گردد و برخی ناظران و تحلیلگران می‌گویند که او احتمالا تحریم‌های جدیدی را علیه صادرات نفت ایران وضع خواهد کرد تا درآمدهای نفتی تهران را کاهش دهد؛ مشابه با اقدامی، که او در دوره پیشین ریاست جمهوری‌اش در آمریکا انجام داده بود. تحریم‌های اعمال‌شده علیه جمهوری اسلامی در دور قبلی ریاست جمهوری دونالد ترامپ باعث شد تا صادرات روزانه نفت جمهوری اسلامی از ۲.۵ میلیون بشکه به کمتر از ۳۵۰ هزار بشکه کاهش یابد.
چین که می‌گوید تحریم‌های یکجانبه علیه ایران را به رسمیت نمی‌شناسد، در سال‌های اخیر حدود ۹۰ درصد از صادرات نفت ایران را با تخفیف‌های ویژه‌ای خریداری کرده است و به این ترتیب، پالایشگاه‌های چین از این طریق میلیاردها دلار سود برده‌اند. رویترز در ادامه ارزش نفت سرگردان ایران در بنادر چین را ۱.۷ میلیارد دلار اعلام کرده و افزوده است که این موضوع نشان‌دهنده چالش‌های تهران برای فروش نفت خود حتی در چین است. مقام‌های ایرانی به درخواست رویترز برای ارائه توضیح در این زمینه پاسخ ندادند. در سوی دیگر اما وزارت امور خارجه چین درباره نفت سرگردان ایران در بنادر این کشور تنها به گفتن این موضوع بسنده کرد که همکاری میان تهران و پکن، مشروع است.
بر پایه این گزارش، به رغم تحریم‌های گسترده جهانی علیه ایران اما جمهوری اسلامی با تکیه بر نفکتش‌های موسوم به “ناوگان سایه” (یا “ناوگان شبح”)، تجارت جهانی گسترده‌ای را در زمینه صادرت نفت ایجاد کرده است. در این بین، عمده نفت صادراتی ایران به چین، به عنوان نفتکش‌ها و محصولاتی غیرایرانی در بنادر چین به ثبت می‌رسند. دو منبع آشنا به این محموله‌ها به رویترز گفته‌اند که شرکت ملی نفت ایران این محموله‌ها را در زمان معافیت‌های اعطاشده توسط ترامپ به بنادر چین تحویل داد و از این رو، محموله‌های مزبور “به نام ایران به ثبت رسیدند.”
به گفته این منابع که نامشان فاش نشده، شرکت ملی نفت ایران این محموله‌ها را در مخازنی اجاره‌ای در بنادر دالیان و ژوشان در شرق چین انبار کرد. اجاره این مخازن به شرکت ملی نفت ایران با هدف فروش نفت در چین یا ارسال آن به سایر خریداران در منطقه، امکان‌پذیر بوده است.
اما به گفته سه نفر از چهار منبع رویترز، ترامپ در اوایل سال ۲۰۱۹ معافیت‌ها را لغو کرد و در نتیجه آن، نفت ایران هرگز موفق نشد خریداری پیدا کند و به این ترتیب، نفت ایران در این مخازن سرگردان باقی مانده‌اند.
قبض “۴۵۰ میلیون دلاری” بابت ذخیره‌کردن نفت‌ها در مخازن
به گفته یکی از این سه منبع ایرانی، مخازن نفت در دالیان توسط شرکت PDA Energy نگهداری می‌شود و این شرکت از ایران خواسته “بیش از ۴۵۰ میلیون دلار” هزینه ذخیره‌سازی نفت از سال ۲۰۱۸ تا کنون را بپردازد. در ژوشان، مخازن توسط اپراتور ذخیره‌سازی خصوصی به نام CGPC اداره و نگهداری می‌شود.
یکی از منابع ایرانی مطلع می‌گوید که در هفته‌های اخیر مذاکرات بین مقامات ایرانی و اپراتورهای ذخیره‌سازی چینی در مورد پرداخت هزینه‌های ذخیره‌سازی و همچنین شرایط لازم برای آزادسازی نفت با جدیت بیشتری در جریان است چرا که جمهوری اسلامی در آستانه بازگشت ترامپ به کاخ سفید، از احتمال تشدید تحریم‌ها توسط دولت جدید آمریکا به شدت نگران است. طبق گفته این منبع ایرانی، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران در ماه دسامبر به پکن سفر کرد و در مذاکراتش با طرف‌های چینی، “پیشرفت‌هایی” در مورد نفت سرگردان ایران داشته است. این منبع، از ارائه جزئیات بیشتر در این خصوص خودداری کرد.
تحریم‌های نفتی علیه جمهوری اسلامی
پس از پایان ریاست جمهوری دونالد ترامپ در سال ۲۰۲۱ و در پی روی کارآمدن جو بایدن در این کشور، جمهوری اسلامی رفته‌رفته توانست بر میزان صادرات نفت خود بیافزاید؛ طبق آمارها ایران سال گذشته روزانه به طور متوسط یک و نیم میلیون بشکه نفت صادر کرد. در یکی از جدیدترین تحولات در خصوص نفتکش‌های ناوگان سایه ایران، وزارت خزانه‌داری روز ۳۰آذرماه ۱۲ فرد و نهاد، از جمله رئیس بانک مرکزی یمن در صنعا را تحریم کرد. مقامات آمریکایی گفته‌اند که تحریم‌شدگان در قاچاق سلاح، پول‌شویی، انتقال غیرقانونی نفت و صنایع پتروشیمی ایران به نفع حوثی‌ها نقش داشته‌اند.
این وزارتخانه توضیح داده که هدف از این تحریم‌ها “اعمال فشار بر ناوگان دریایی پنهان” ایران است که از روش‌های مختلفی برای پنهان کردن تجارت نفت خود استفاده می‌کنند. وزارت خزانه‌داری آمریکا در بیانیه خود یادآور شده است که شرکت‌ها و نفتکش‌های موجود در دور زدن تحریم‌های غیرقانونی و فروش نفت خام و دیگر محصولات پتروشیمی ایران کمک کرده‌اند. یک روز پیش از تحریم‌های تازه آمریکا خبرگزاری رویترز در گزارشی به نقل از ۱۲ منبع غربی، امنیتی و داخلی ایران فاش ساخت که سپاه با ایجاد شرکت‌های پوششی، معاملات نفتی با خریداران چینی را تسهیل کرده است.
در همین حال آنطور که منابع وال استریت ژورنال می‌گویند، محموله نفت ایران در دو بندر دالیان در شرق پکن و جواشان در جنوب شانگهای گیر افتاده بود و به تازگی دو نفتکش “مید استار” و “سی‌اچ بیلیون” برای بارگیری بخشی از آن عازم بندر دالیان شدند. نفتکش “مید استار” در اوایل ژانویه با دو میلیون بشکه نفت بندر دالیان را ترک کرد و گمان می‌رود که “سی‌اچ بیلیون” که هنوز در این بندر لنگر انداخته، قرار است ۷۰۰ هزار بشکه نفت بارگیری کند.
به گفته آنان “مید استار” در آب‌های نزدیک بندر دالیان برای سه روز سیگنال بین‌المللی خود را خاموش کرده بود و پس از بارگیری به سمت آب‌های کره جنوبی حرکت کرد تا محموله نفت را به کشتی دیگری منتقل کند. “سی‌اچ بیلیون” نیز فقط برای یک دوره زمانی کوتاه در روز ۶ ژانویه اطلاعات مکانی خود را مخابره کرده بود.
گزارش همچنین می‌گوید که نفت بلاتکلیف ایران در چین در حال حاضر بیش از دو میلیارد دلار ارزش دارد اما ایران حدود یک میلیارد دلار بابت اجاره مخازن به دو بندر چینی بدهکار است. به نوشته وال استریت ژورنال، تصمیم چین برای اجازه دادن به ایران برای خارج کردن نفت بلاتکلیف خود همزمان با شروع کار دولت ترامپ می‌تواند تنش‌ها را با واشنگتن تشدید کند. ترامپ در اولین دوره ریاست جمهوری خود به شدت برای کاهش فروش نفت ایران تلاش کرده بود.
این درآمد نفتی در حال حاضر برای حکومت ایران بسیار حیاتی است، زیرا تلاش می‌کند از شبه نظامیان متحد خود در منطقه مانند حماس و حزب‌الله که در تقابل با اسرائیل به شدت ضعیف شدده‌اند، حمایت کند. سقوط رژیم اسد نیز ضربه دیگری برای جمهوری اسلامی بود و مسیر زمینی را که ایران برای ارسال پول نقد و سلاح به حزب‌الله استفاده می‌کرد، از بین برد.
پس از پایان ریاست جمهوری دونالد ترامپ در سال ۲۰۲۱ و در پی روی کارآمدن جو بایدن در این کشور، جمهوری اسلامی رفته‌رفته توانست بر میزان صادرات نفت خود بیافزاید؛ طبق آمارها ایران سال گذشته روزانه به طور متوسط یک و نیم میلیون بشکه نفت صادر کرد. گفته می‌شود که ایران برایدور زدن تحریم‌ها اقدام به فروش نفت با پرچم کشورهای دیگر در قالب محموله‌های کوچک و متوسط و به مشتریانی از بخش غیردولتی که هویت آنها برای آمریکا قابل شناسایی نیست، روی آورده است.
