دولت باید پیکر فرتوت مدیران خود را اصلاح کند
محسن رنانی تحلیل گر مسائل اقتصادی و عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان در نشستی تحت عنوان «مناقشه اتمی، بیانیه لوزان و آینده اقتصادی ایران» گفت:” باید به سرعت تصمیم بگیریم و از توافق هسته‌ای بگذریم و به فکر حل بحران‌های پس از تحریم باشیم. ”
وی هر چند تاکید کرد که حرمت تحریم‌ها از میان رفته و حتی بدون حضور امریکا دستیابی به توافق هسته‌ای امکان پذیر است، اما در خصوص وضعیت ایران پساتحریم نگرانی‌هایی را مطرح کرد و توضیحاتی ارایه داد.
به گزارش شرق دلواپسی‌های رنانی از نوع دیگری بود. او توضیح داد ممکن است فردای توافق، مخالفان توافق را تبدیل به چماقی برای کوبیدن دولت کنند و در انتخابات پیش رو از آب گل‌آلود ماهی بگیرند. وی گفت: من نگران روزی هستم که یک هفته از توافق گذشته باشد و مردم به هم پیامک بدهند چرا همه مشکلات حل نشد؟ نویسنده کتاب اقتصاد سیاسی مناقشه اتمی ایران با طرح این موضوع که بعد از توافق هسته‌ای چه بر سر اقتصاد ایران می‌آید، گفت: اینکه چه بر سر ما می‌آید نکته‌ای فرعی است. مساله اصلی این است که ما برای شرایط پساتحریم چه برنامه‌ای داریم. عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان با تاکید بر اینکه احتمال دستیابی به توافق هسته‌ای بسیار بالاست، گفت: این مساله حتی بدون حضور امریکا هم باید انجام شود چرا که در شرایط فعلی توافق به نفع همه طرفین از جمله باراک اوباماست. او در توضیح این مطلب افزود: در نتیجه دولت امریکا تمایل به انجام توافق دارد و از سوی دیگر ما هم به دلایل متعدد می‌خواهیم به یک توافق که البته حافظ منافع ملی باشد برسیم. در این میان اگر کنگره و سنای امریکا هم سنگ‌اندازی کرد، مذاکرات باید با طرف اروپایی و تا لغو کامل تحریم‌ها دنبال شود. امریکا هم به‌خوبی می‌داند اگر به دلایل واهی از مذاکرات کنار بکشد، نه تنها حرمت تحریم‌ها از بین رفته بلکه بدون آنها مذاکرات پیش می‌رود. وی با اشاره به موقعیت کنونی ایران افزود: کشور ما دیگر فرصتی ندارد که از نو شروع کند. ما ١٠سال پیش می‌توانستیم اما امروز دیگر این توان را نداریم زیرا بحران‌هایی برای اقتصاد ایران در راه است که باید برای مقابله با آن در شرایط پساتحریم برنامه‌ریزی دقیق و کاملی داشته باشیم. رنانی گفت: ما امروز در یک مسیر یک‌طرفه قرار داریم و فراموش نکنیم که موقعیت بد امروز نشأت گرفته از بازی بدی است که در ١٠ سال گذشته انجام شده است. عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان گفت: ما در مقابل طولانی‌ترین رکود تاریخ ایران هستیم.
وی با اشاره به موقعیت کنونی ایران افزود: کشور ما دیگر فرصتی ندارد که از نو شروع کند. ما ١٠سال پیش می‌توانستیم اما امروز دیگر این توان را نداریم زیرا بحران‌هایی برای اقتصاد ایران در راه است که باید برای مقابله با آن در شرایط پساتحریم برنامه‌ریزی دقیق و کاملی داشته باشیم.
رنانی گفت: ما امروز در یک مسیر یک‌طرفه قرار داریم و فراموش نکنیم که موقعیت بد امروز نشأت گرفته از بازی بدی است که در ١٠ سال گذشته انجام شده است.
عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان گفت: ما در مقابل طولانی‌ترین رکود تاریخ ایران هستیم. در این شرایط بسیاری از بنگاه‌های ما منتظر نتایج مذاکرات هستند و به همین خاطر اعلام ورشکستگی نکردند.
رنانی با اشاره به موقعیت فعلی گفت: دولت در این حوزه باید هوشیار باشد، برگ برنده دولت در مذاکرات هسته‌ای می‌تواند به برگ بازنده تبدیل شود چرا که بسیاری از مخالفان دولت روی این مساله مانور می‌دهند که در صورت حل مناقشه هسته‌ای تمام مشکلات حل خواهد شد. این در حالی است که تمام مشکلات نشات گرفته از مساله هسته‌ای نیست که با رفع آن موضوع حل شود.
رنانی توضیح داد: حل مشکل و توافق تنها می‌تواند شرط لازم توسعه و رونق اقتصاد ایران باشد، اما شرط کافی نیست. باید واقع‌بین بود و قبول کرد که حل مساله اتمی تنها ١٠ تا ٢٠ درصد مشکلات کنونی اقتصاد را حل کند. در نتیجه این برگ برنده امروز و فردا تبدیل به برگ فشار می‌شود.
این اقتصاددان در بخش دیگری از سخنانش به انتخابات اشاره کرد و گفت: نتیجه انتخابات ٩٢ توافق بین جامعه و سیاستمداران برای بازگشت فرآیندها به مسیر عقلانی بود. باید توجه کرد که از انتخابات ریاست‌جمهوری سال ٧۶، جامعه و سیاستمداران دایما به یکدیگر رودست زده‌اند در حالی که در سال ٩٢ این دو با یکدیگر اجماع کردند. باید قدر این اجماع را دانست و هر چند من بارها سیاست‌های دولت را در زمینه اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها، لایحه خروج غیر تورمی از رکود و مسائل دیگر نقد کرده‌ام ولی چاره‌ای نداریم جز اینکه کمک کنیم تا دولت روحانی موفق شود.
وی یکی از اتفاقات خوب در مسائل مربوط به مذاکرات ایران و ١+۵ را حساسیت اجتماعی روی این مساله دانست و گفت: پیگیری مذاکرات هسته‌ای از طرف جامعه به‌اندازه‌ای بالا بود که تنها با رقابت‌های جام‌جهانی قابل مقایسه است. ابتدا این مساله برای من ترسناک بود اما امروز خوشحالم چرا که این مساله باعث شد توقف مذاکرات از طرف گروه فشار و منتقدان دولت ناممکن شود. برای اینکه عدم توافق پیامدهای جبران‌ناپذیری برای اقتصاد ایران به همراه می‌آورد.
برای خروج از وضع کنونی باید تصمیمات سیاسی گرفت
رنانی به وضعیت اقتصاد ایران پس از لغو تحریم‌ها پرداخت و ادامه داد: چند واقعیت در اطراف ما وجود دارد که اجازه نمی‌دهد بعد از توافق وضعیت اقتصادی ایران تفاوت چندانی کند. اقتصاد ما در یک چرخه بسته گرفتار شده و وضعیت کنونی ما، مانند کسی است که می‌خواهد انتهای یک بن‌بست را با پتک باز کند اما برای ورود به بن‌بست مشکلات باید از کوچه توافقات موفق بگذریم. یکی از اصلی‌ترین دشواری‌های اقتصاد ما بسته بودن دریچه‌های خروج از کشور است.
او گفت: تحریم‌ها تنها دریچه ورود به اقتصاد ما را بست. نباید فراموش کنیم پتانسیل اقتصادی ما به مراتب بیش از وضع کنونی است زیرا به قدری سرمایه‌گذاری داشتیم که می‌توانیم بالاتر از شرایط حاضر برویم. در حال حاضر شهرک‌های صنعتی ما، یک چهارم ظرفیت خود فعالیت می‌کنند اما تولید بیشتر آنها تبدیل به مازاد می‌شود زیرا توان رقابت با کالاهای دیگران را داریم و هم تقاضا در داخل به‌شدت کاهش یافته است. بسته شدن دریچه اقتصاد ما به خارج، ناشی از بیماری هلندی اقتصاد، فقر طبقه متوسط، کمبود نقدینگی جامعه و دلایل دیگری است که به تحریم‌ها ربطی ندارد.
وی افزود: تولید باید افزایش پیدا کند و نمی‌توانیم امیدی به خارج از کشور ببندیم. توقع دو برابر شدن صادرات نفت هم توقع بیجایی است و نهایتا می‌توانیم در سال دو تا سه میلیارد دلار افزایش فروش داشته باشیم. پس در کوتاه و میان‌مدت نمی‌توانیم امیدی به تغییر فروش نفت داشته باشیم. از طرفی در داخل کشور هم به‌دلیل رکود تقاضا کم است. آن زمانی‌که دولت تصمیم گرفت تا پول چاپ نکند و جلوی رکود را بگیرد انتقاد کردم و گفتم ابتدا باید مساله رکود حل شود. حالا که تورم ١۵ درصد است، باید راهکاری برای تحریک اقتصاد پیدا کرد. اگر بخواهیم اقتصاد در شرایط پسا تحریمی حلقه رکود را بشکند باید راه‌حل مناسب را بیابیم زیرا دولت به تنهایی در شرایط فعلی توان این کار را ندارد. وی در ادامه ضمن ناممکن دانستن تحریک اقتصاد از طریق بازگشت پول‌های بلوکه شده، وام بانکی به تولیدکنندگان، چاپ پول و مسائلی از این دست گفت: دلار تثبیت می‌آورد نه تحریک. بازگشت دلارها از بی‌ثباتی بازارهای ارزی جلوگیری می‌کند. از سوی دیگر برخی نیز به درآمدهای نفتی امید بستند که به دلیل عدم رسیدگی به صنعت نفت در حال حاضر امکان درآمدزایی چشمگیر از طریق آن وجود ندارد. تبلیغ می‌شود که سرمایه خارجی می‌آید. باید پرسید در ٢٠ سال گذشته که تحریم نبودیم چه میزان سرمایه‌گذاری خارجی داشتیم؟ خارجی تنها در یک نظام شفاف حقوقی و اقتصادی سرمایه‌گذاری می‌کند. او در کشور ایران فقط در حوزه خلیج فارس سرمایه‌گذاری می‌کند نه در پروژه‌های داخلی. خارجی‌ها همیشه برای صادرات به ایران آماده‌اند. آنها همیشه آماده هجوم آوردن به درآمدهای ما بودند. پس به این راه هم نمی‌توان امیدوار بود. رنانی نتیجه گرفت: شاید تنها یک راه وجود داشته باشد و آن‌هم ورود سرمایه‌های ایرانیان خارج از کشور است. گفته می‌شود در خارج از ایران چهار هزار میلیارد دلار، سرمایه ایرانی‌های ساکن خارج است. کافی است فضایی فراهم شود که ایرانیان دلسوز به میهن باز گردند. ١٠ درصد چهار هزار میلیارد دلار، می‌شود ۴٠٠ میلیارد دلار! چندی قبل یکی از انجمن‌های ایرانیان ساکن امریکا گفته بود آماده بازگشت و سرمایه‌گذاری در ایران هستند به شرطی که یک‌سری مسائل فراهم شود. درباره این شروط نظام باید تصمیم‌گیری کند. فراموش نکنیم اگر این افراد فقط سالی یک‌بار به کشور بازگردند، ارزآوری اقتصاد ایران به مراتب تغییر خواهد کرد. رنانی اذعان کرد: برای خروج از وضعیت کنونی نیازمند تصمیمات سیاسی هستیم. به واقع نگران وضعیت پساتحریم کشور هستم. در اقتصاد ایران انواع بیماری‌های ساختاری و نهادی وجود دارد که این دولت نمی‌تواند آنها را حل کند و باید چند دولت برای رفع آن تلاش کنند.
اگر قصد زمین زدن دولت را دارید…
استاد دانشگاه اصفهان گفت: دولت خیلی کارها را شاید نتواند به‌تنهایی انجام دهد اما می‌تواند پیکر فرتوت مدیران خود را اصلاح کند. این را قبلا در نامه‌ای برای آقای روحانی نوشتم که دولت با ژنرال‌های فرتوت کارایی نخواهد داشت. مدیران دولت ریسک‌پذیر نیستند. البته شکی در بحران‌های به‌جا مانده از دولت قبل وجود ندارد اما باید ریسک کرد. متاسفانه وزرای دولت، به اندازه رییس دولت هم جسارت ریسک را ندارند. این اقتصاددان تصریح کرد: نگرانم بعد از تحریم‌ها با یک آشفتگی بی‌نظیر در واردات روبه‌رو شویم. زیرا هر گاه که درآمد ارزی بالا رفت با آشفتگی واردات رو به‌رو شدیم و هرگاه واردات آشفته شد یک بخش یا بخش‌هایی از تولید ملی از بین رفت. دولت تاکنون هیچ بسته‌ای برای مکانیزم واردات در دوران پساتحریم ارایه نداده است. اگر برای واردات هیچ بسته‌ای نداشته باشیم، رمقی که می‌تواند به وضع اقتصاد یاری کند، از دست می‌رود. نگرانم بازار ارز مدیریت نشود. نگرانم اسکله‌های غیرمجاز که تعداد آن اگر بیشتر از اسکله‌های مجاز نباشد، کمتر نیست، فعال شوند و شوک ارزی و تورمی ایجاد کند. باید از همین امروز به فکر این مسائل بود. او یکی از مهم‌ترین دغدغه‌هایش را یافتن راه‌حلی برای فساد سیستماتیک اداری خواند و گفت: باید دولت راهی برای حل این بحران اصلی بیابد.
وی اذعان کرد: این را دولت و مخالفان آن بدانند، اگر کسی قصد زمین زدن دولت را دارد، به فعال کردن اسکله‌های غیرمجاز بپردازد. در این صورت دست دولت بسته می‌شود و انبوه واردات قاچاق به ایران سرازیر می‌شود. قیمت ارز غیر رسمی بالا می‌رود و رمق تولید گرفته می‌شود. امروز دیگر دشمنان دولت تنها منتقدان مذاکرات نیستند، زیرا منتقدان را آدم‌های صادقی تشکیل می‌دهد که اشتباهات کشور را گوشزد می‌کنند. برای شرایط پسا تحریم نیاز به تصمیم سیاسی داریم. رنانی ادامه داد: نگرانم بعد از مذاکرات، جناح‌های سیاسی، مساله توافق را تبدیل به چماقی کنند و بر سر هم بزنند تا در انتخابات مجلس توفیق بیشتری داشته باشند و از این طریق یک سال دیگر فضای کسب و کار را در کشور تیره کنند. نگرانم از اینکه یک هفته بعد از مذاکرات پیامک‌های مردم شروع شود که چه شد؟ باید بدانیم در ١٠ سال گذشته هزار میلیارد وارد معده اقتصاد ما شده اما اشتغال همچنان در سطح سال ٨۴ است. پس نتیجه می‌گیریم مشکل اقتصاد ما با دلار حل نخواهد شد.
فساد اداری و بحران آب چالش‌های اصلی پیشارو
وی در ادامه به تببین بایسته‌های ایران در دوران پسا تحریم پرداخت و گفت: ایران با بحران‌های به تعویق افتاده بسیاری روبه‌رو است. در حوزه ناکارآمدی نظام اداری به مرحله بحران رسیدیم. تمام درآمدهای نفتی دولت در حال حاضر صرف حقوق کارمندان، بازنشستگان و یارانه‌ها می‌شود. این مصداق یک بحران است. در حوزه اشتغال شش میلیون بیکار داریم و در سه، چهار سال آتی چهار میلیون نفر دیگر هم به بازار کار می‌آیند. در نتیجه باید ١٠ میلیون شغل ایجاد شود وگرنه تنش‌های اجتماعی ناشی از بیکاری تمام جامعه را در بر خواهد گرفت. در حوزه سیاست خارجی هم با یک تصمیم خطا به ورطه تنش‌های دراز دامن می‌افتیم .
رنانی ادامه داد: در حوزه اجتماعی بحران‌های متعددی در حال از راه رسیدن است. سه تا چهار میلیون زنان بی‌همسری داریم که هیچ شانسی برای ازدواج ندارند. موجی از مسائل اخلاقی و رفتاری روبه‌روی ما قرار دارد. جز مشکلات شهری در حوزه کشاورزی و آب هم به بحران رسیدیم و باید فکری به حال این وضعیت کنیم.
