توماس فریدمن تحلیل گر مطرح آمریکایی، ستون نویس روزنامه نیویورک تایمز در مصاحبه ای مفصل با باراک اوباما از تفاهم اخیر هسته ای و مسئله همکاری با ایران می پرسد. گفت و گویی که در آن اوباما تلاش کرده از سویی نقاط ابهام توافق با ایران را برطرف کند، از سویی دل متحدان خود در خاورماینه از جمله اسرائیل و کشورهای حاشیه خلیج فارس را به دست آورد و از طرف دیگر نیز نسبت به عدم اراده آمریکا برای تغییر رژیم ایران به مقامات تهران اطمینان دهد.
وی در مقدمه این مصاحبه ویدیویی که متن آن در روزنامه “نیویورک تایمز” هم منتشر شده آورده است:” در سپتامبر 1996 از ایران دیدن کردم. یکی از ماندگارترین خاطرات سفرم در لابی هتل محل اقامتم بود. جایی که علامتی بالای دَر بود که مرگ بر آمریکا روی آن دیده می شد. اما این بنر یا نقاشی نبود.روی دیوار کاشیکاری و گچ کاری شده بود. با خودم گفتم “وای این کاشیکاری به راحتی برداشته نخواهد شد.” نزدیک به بیست سال بعد به دنبال پیش نویس توافق بین دولت اوباما و ایران ما شاید بهترین شانس را داریم برداشتن این نشانه را آغاز کنیم، تا ایالات متحده و ایران را از جنگ سردی که 36 سال منطقه را با تنش مواجه کرده است نجات دهیم. اما دستیابی احتمالی ایران به بمب اتم می تواند یک شانس نگران کننده با خطراتی واقعی برای آمریکا،اسرائیل و کشورهای عرب سنی مذهب شود. “
این روزنامه نگار مطرح آمریکایی سپس توضیح می دهد:” رئیس جمهور اوباما شنبه من را به اتاق بیضی شکلش دعوت کرد تا توضیح دهد دقیقا چه تلاش هایی کرده تا میان خطرات و فرصت های توافق اعلام شده در سوئیس تعادل برقرار کند. چیزی که بیشتر توجهم را جلب کرد “دکترین اوباما” می نامم که در نکات و ملاحظاتش جای گرفته بود. این دکترین زمانی مشخص شد که من از او خواستم شاخصه کلی برای فاصله گرفتن از سیاست های آمریکا در مورد انزوای طولانی مدت برمه، کوبا و ایران را تعریف کند. اوباما در این مورد گفت همکاری که با نیازهای بنیادین راهبردی ترکیب شده باشد می تواند منافع آمریکا را در برابر این سه کشور، بهتر از انزوا و تحریم برآورده کند.” او اضافه کرد:” آمریکا با قدرت فوق العاده اش باید برای مواجهه با خطرهای حساب شده ای که می توانند امکان های جدیدی را ایجاد کنند آمادگی داشته باشد. مانند تلاش برای محکم کردن یک توافقنامه با ایران که هم اجازه بدهد این کشور بخشی از تاسیساتش را حفظ کند و هم توانایی این کشور را برای ساختن بمب اتم حداقل برای ده سال از بین ببرد. “
فریدمن در ادامه با اشاره به دیدگاه های اوباما در مورد این توافق می نویسد:”رئیس جمهوراوباما گفت ما آنقدر قوی هستیم که بدون اینکه خودمان را در معرض خطر قرار دهیم این پیشنهادها را آزمایش می کنیم. شما کشور کوبا را در نظر بگیرید. برای ما آزمایش این امکان که این همکاری می تواند نتیجه بهتری برای مردم کوبا داشته باشد خطری ندارد. کوبا کشوری کاملا کوچک است. کشوری نیست که امنیت ما را تهدید کند. بنابراین دلیلی وجود ندارد این امکان را امتحان نکنیم. اگر هم به نتایج بهتری منتهی نشد می توانیم سیاستهایمان را تنظیم کنیم. همین مورد در مورد ایران نیز صدق می کند. کشوری بزرگ تر و خطرناک تر که در فعالیت ها و عملیات هایی که به مرگ شهروندان آمریکایی منجر شده دخالت داشته است. اما حقیقت ماجرا این است: “بودجه نظامی ایران فقط 30 میلیادر دلار است. بودجه ما بیش از ششصد میلیارد دلار است. ایرانی ها می فهمند که نمی توانند با ما بجنگند. شما از دکترین اوباما پرسیدید.دکترین من این است: همکاری می کنیم اما همه توانایی هایمان را حفظ می کنیم. “
ایران کنترل پذیر است
اوباما در این مصاحبه می گوید:”می گویند ایران کنترل (بازدارنده) ناپذیر است.اینطور نیست.” اوباما ضمن اینکه تاکید می کند:” تمام گزینه را حفظ کرده ایم ” می گوید ساده لوح هم نیستیم. اما اگر بتوانیم این پرونده ها را از طریق دیپلماتیک حل کنیم ایمن تر و امن تر خواهیم بود و در موقعیت بهتری برای کمک به متحدانمان قرار خواهیم گرفت و کسی چه می داند ایران ممکن است تغییر کند و اگر این اتفاق نیفتاد توانایی های بازدارندگی و برتری نظامی مان همچنان سرجایشان هست. ما توانایی هایمان را برای دفاع از خود و متحدانمان رها نمی کنیم. در این وضعیت چرا نباید شانس همکاری با ایران را امتحان کنیم؟”
رابطه ما با اسرائیل خونی است
اوباما در مورد اسرائیل اضافه کرد:” واضح است اسرائیل در وضعیت متفاوتی است. اکنون چیزی که شما می توانید از نخست وزیر اسرئیل که من برای او احترام قائل هستم بشنوید این نکته است” ببینید. اسرائیل آسیب پذیرتر است. ما این شکوه و قدرت را نداریم که پیشنهادهایی که شما می دهید را آزمایش کنیم. ” و من کاملا این نگرانی را درک می کنم و به علاوه اینکه من کاملا اینکه باور اسرائیل در تراژدی ملت یهود تجلی یافته را می فهمم، آنها نمی توانند برای تامین امنیتشان تنها به ما وابسته باشند.” اوباما سپس در این مصاحبه به اسرائیلی ها اطمینان می دهد ضمن اینکه توان نظامی شان را در بالاترین سطح ممکن نگه خواهد داشت در برابر هر گونه تجاوز به اسرائیل از سوی کشورهای منطقه از جمله ایران در کنار اسرائیل خواهد ایستاد. او سپس به مردم اسرائیل اطمینان می دهد:”بهترین راه برای پیشگیری ایران از تولید بمب اتم راه دیپلماتیک و البته پیش نویس توافقی است که مطرح شده است.”
فریدمن سپس توضیح می دهد که اوباما چگونه در عباراتی احساسی و شخصی بی سابقه ای نارحتی اش را از اینکه در اسرائیل و بین یهودیان آمریکا به عنوان شخصیتی ضد اسرائیلی معرفی شده ابراز می کند، در حالی که با بسیاری از اسرائیلی های چپ میانه دیدگاه مشترکی در مورد صلح دارد و از سوی دولت اسرائیل در حفاظت از منافع استراتژیک اسرائیل، سختگیر معرفی شده است. او با ابراز نگرانی از تبلیغات علیه حزب دموکرات در مورد حمایت از اسرایل معتقد است:” اسرائیل قدرتمند است. ما اشترکات زیادی با اسرائیل داریم از خانواده گرفته تا خون.” اوباما با اشاره به روابط ویژه اسرائیل و آمریکا می گوید:” من باید این امکان را داشته باشم که با سیاست های شهرک سازی اسرائیل مخالفت کنم بدون اینکه به چشم یک مخالف اسرائیل دیده شوم. همچنانکه برای نخست وزیر بنیامین نتانیاهو باید این امکان وجود داشته باشد با سیاست من مخالفت کند بدون اینکه در مقام یک مخالف حزب دموکرات شناخته شود.به نظر من باید این موضوع را به رسمیت شناخت در مقابل نقاط اشتراک فراوانی که وجود دارد تفاوت های راهبردی نیز وجود دارد. “
ایران برای عربستان تهدید نیست، نارضایتی داخلی تهدید است!
در مورد عربستان سعودی اوباما با ذکر تهدیدهای خارجی و البته داخلی مانند بیکاری، ایدئولوژی تخریب گر موجود در این کشور به نکته مهمی اشاره می کند . این نکته مهم می تواند نوع نگاه رئیس جمهور آمریکا به کشورهای سنی مذهب را نیز تشریح کند. در نظر رئیس جمهور آمریکا عربستان با تهدیدهای خارجی مواجه است و واشنگتن هم این کشور را در برابر تهدیدها تقویت می کند اما مهم تر تهدیدهایی است که از داخل این کشور نشات می گیرند و باعث می شوند جوانان به علت نارضایتی به انتخاب هایی مانند داعش دست بزنند. در نظر اوباما ایران تهدیدی برای عربستان نیست این نارضایتی درون این کشورها ست که تهدیدی برای عربستان است.
او سپس در گفت و گو با فریدمن می گوید:” هنوز توافق با ایران اجرایی نشده ، جزئیاتی زیادی از توافق باقی مانده و به علت مشکلات هم در ایران و هم در کنگره آمریکا می تواند عقبگردی و لغزش هم صورت بگیرد.” در مورد نقش کنگره، بر حق ویژه رئیس جمهور در تصویب توافق نامه با قدرت های خارجی بدون اجازه کنگره تاکید می کند و برای اینکه کنگره در مورد حق سنتی روسای جمهور آمریکا دخالت نکند ابراز امیدواری می کند.
ایران کشوری پیچیده است
اوباما سپس در مورد ایران می گوید:” من فکر کنم باید این موضوع را به رسمیت بشناسیم که ایران کشوری پیچیده است. درست مانند ما که کشوری پیچیده هستیم.شکی وجود ندارد که تاریخی بین دو کشور وجود دارد و بدگمانی عمیقی بین دو کشور است که به این زودی رفع نمی شود.تحرکات ضد آمریکایی، ضد اسرائیلی و ضد یهود آنها عمیقا نگران کننده است. گرایش های عمیقی در این کشور وجود دارد که نه تنها با منافع امنیت ملی ما در تضاد است بلکه با منافع متحدین ما در منطقه(خاورماینه)در تقابل است. اختلافات ما با ایرانی ها واقعی است”
اوباما در کفت و گو با فریدمن، سپس یه یکی از نکات کلیدی نگاه خود به ایران اشاره می کند جایی که تصریح می کند:” آنچه که ما مشاهده کردیم این است ک یک گرایش عملگرا در رژیم ایران وجود دارد. من فکر می کنم آنها نگران محافظت(امنیت) خود هستند. من فکر کم آنا تا اندازه ای به (واکنش)مردمشان حساس هستند. فکر می کنم انتخاب رئیس جمهور روحانی نشان داد با تاکید آنها بر اقتصاد و خواسته شان برای وصل شدن به اقتصاد جهانی، اشتهایی زیاد در میان ایرانی ها برای پیوستن به جامعه جهانی وجود دارد.آنچه که در طول چند سال گذشته مشاهده کردیم این است که فرصتی برای نیروهایی ایجاد شده که می خواهند از چارچوب تنگ نظرانه سال های پیشین خارج شوند و در مسیر متفاوتی قرار بگیرند. این یک گسست رادیکال نیست اما فکر می کنم شانسی به ما داده شده که نوعی جدید از روابط (با ایران) را تجربه کنیم و به نظرم توافقنامه هسته ای می توند بستری بالقوه برای تحقق این امر باشد. “
آیت الله خامنه ای به مذاکره کنندکان میدان مانور داد
در قسمتی از این گفت و گو اوباما در مورد نامه نگاری هایش با آیت الله خامنه ای صحبت می کند.او تاکید می کند “فهمیدن آیت الله خامنه ای سخت است”. او می گوید مستقیم با آیت الله خامنه ای صحبت نکرده اما در نامه هایی که او فرستاده به طور کلی یادآوری هایی از مواردی که او ظلم علیه ایران می دانسته وجود دارد. اما برداشتی که من دارم این است که او به مذاکره کنندکان ایرانی میدان مانور برای دادن امتیازات مهم داد تا بتوانند چارچوب توافقی را محقق کنند. به نظر اوباما، آیت الله خامنه ای همچنان به غرب بدگمان است و در مسائل بین المللی مانند مسائل داخلی انعطاف ناپذیر است و معتقد است نظام تحریمی که علیه ایران اعمال شد این کشور را در بلند مدت تضعیف خواهد کرد و او در واقع خواست، ایران دوباره به جامعه ملل وارد شود.
اوباما ضمن مخالفت با حمله نظامی اسرائیل به تاسیسات اتمی معتقد است این حمله فقط می تواند برنامه اتمی ایران را به تاخیر بیندازد اما بهانه ای خواهد شد که ایران با کنارگذاشتن تعهدات بین المللی اش به سوی ساختن بمب گام بردارد.
ایرانی ها پای غرور ملی شان می ایستند
اوباما در ادامه این گفت و گو اشاره می کند با ادامه تحریم ها، ایران می توانست به ساخت نیروگاه بدون اطلاع دادن ادامه دهد، در نتیجه نظارت بر ایران کمتر شود. اوباما می گوید این مسئله هسته ای به مسئله غرور و ناسیونالیسم ایران پیوند خورده و حتی اصلاح طلب ها نیز با بخشی از برنامه هسته ای در داخل کشورشان موافق هستند. او اشاره می کند چگونه ایرانی ها در جنگ هشت ساله با عراق یک میلیون کشته دادند و ثابت کردند زمانی که مسئله غرور و بقای ملی شان مطرح باشد در برابر سختی ها مقاومت می کنند.
با این توافق در قلب برنامه هسته ای ایران خواهیم بود
اوباما سپس توضیح می دهد چگونه نظارت بی سابقه بر تاسیسات اتمی ایران می تواند اقدامات هسته ای جمهوری اسلامی ایران را تحت کنترل در بیاورد و این روش را مفید می داند و به محدویت های 20 ساله علیه برنامه هسته ای ایران اشاره می کند و معتقد است ده سال اول تعلیق فعالیت های اتمی ایران به صورت کامل نیست اما برنامه هسته ای ایران تا حدود زیادی عقبگرد خواهد داشت. او می گوید اگر ایران بخواهد از قوانین تخطی کند (منظور وی احتمالا ساخت بمب است) یک سال فرصت برای جلوگیری از اقدام ایران است. این در حالی است که نسبت به قبل این فرصت(منظور وی گریز هسته ای است) سه برابر شده است. با این توافق، ما در قلب برنامه هسته ای ایران خواهیم بود در حالی که قبلا چنین وضعیتی نبوده است.”
ایران می تواند به قدرت منطقه ای تبدیل شود
اوباما در ادامه با اشاره به صحبت های رئیس جمهور ایران در مورد قرارداد هسته ای تاکید می کند ایران می تواند به قدرت منطقه ای تبدیل شود اگر اظهارات ضد اسرائیلی، ضد سنی، ضد یهود ،..را کنار بگذارد و اگر قدرت نظامی اش را فقط برای محافظت از خود حفظ کند و به عنوان یک بازیگر بین المللی نقش خود را ایفا کند. در نظر رئیس جمهور آمریکا ایران برای اینکه به قدرت منطقه ای تبدیل شود نیازی به بمب اتم ندارد. جمعیتش، مساحت و منابعش می توانند ایران را به قدرت منطقه ای موفق تبدیل کنند.
توافق هسته ای بر مبنای ایده تغییر رژیم ایران بنا نشده است
به اعتقاد اوباما بخشی از حس روانی ایران به آمریکا در وقایع گذشته است. وقتی که آمریکا و قدرت های غربی اولین دموکراسی شان( اشاره به دوت ملی مصدق) را در حمایت از شاه سرنگون کردند. وقتی در جنگ وحشتناک هشت ساله با عراق از صدام حسین حمایت کردند. اوباما سپس با تفاوت قائل شدن میا ایران تهاجمی و ایران دفاعی از حق ایران برای به دست آوردن تکنولوژی و رسیدن به علم و دانش و تولید، دفاع می کند و تلاش کرد به طرف ایرانی این اطمینان را بدهد که توافق هسته ای بر مبنای ایده تغییر رژیم ایران بنا نشده است:” تاکید می کنم قرارداد هسته ایی برمبنای ایده تغییر رژیم استوار نشده است.”
او این قرارداد را به شرطی که ایران در نهایت آن را تغییر ندهد خوب می داند و حتی این قرارداد رابرای کسانی که میان روحانی و رهبر جمهوری اسلامی فرقی قائل نیستند و هر دو را ضد غرب می دانند خوب می داند.
اوباما در پاسخ به سئوال فریدمن در مورد چگونکی نظارت بر ایران در صورت ساخت نیروگاههای موازی تصریح می کند که بازرسان می توانند از هر نقطه ای بازدید کنند، بر روی مواد وارداتی که برای برنامه هسته ای ایران به کار می رود نظارت خواهد شد و این نظارت بر تمام سطوح برنامه هسته ای ایران اعمال خواهد شد.
نظارت بر تاسیسات اتمی ایران بی سابقه و فراتر از پروتکل الحاقی است
او در پاسخ به این سئوال که هر جا را که بخواهید مورد نظارت قرار خواهید داد؟ می گوید: ” به هر جا که مشکوک شویم”. در صورت مخالفت ایران با بازرسی از یک مکان نیز اوباما به سازوکاری بین المللی برای بررسی این موضوع اشاره می کند . اگر طبق این سازوکار بازرسی صورت بگیرد ایران حق وتو ندارد. وی مدعی شده این نظارت ها حتی از پروتکل الحاقی که آژانس برای برخی از کشورها در نظر گرفته فراتر می رود و شامل بازرسی هایی خواهد شد که بی سابقه بوده است.
تعهدات ایران در قبال فردو آغاز تعلیق تحریم هاست
فریدمن در مورد زمان رفع تحریم ها از اوباما می پرسد. رئیس جمهور آمریکا پاسخ می دهد هنوز جزئیاتی از این قرارداد باقی مانده است. او از تعلیق تحریم ها از زمانی می گوید که ایران به تعهداتش در قبال فردو و سانتریفیوژها عمل کرده باشد. وی ادامه می دهد تحریم های مربوط به تسلیحات کشتار جمعی و موشک ها باقی خواهند ماند.
اوباما اضافه می کند برخی از تحریم ها مربوط به حقوق بشر و تروریسم هستند. وی می گوید با توافق هسته ای احساس می کند وضعیت بهتر خواهد شد اما به همراه متحدینش به تلاش هایش برای وادار کردن ایران به پایان دادن به ناامنی در منطقه و حمایت از گروه های تروریستی ادامه خواهد داد. او به نوعی ابراز امیدواری کرده با ایجاد توازن در منطقه میان ایران و عربستان توجه همه نیروها معطوف به مبارزه با داعش در خاورمیانه شود.
کشورهای حاشیه خلیج فارس به فکر حل مشکلات داخلی شان باشند
اوباما در این مصاحبه تلاش کرده به نگرانی های کشورهای عربی خلیج فارس هم پاسخ دهد. او وعده افزایش کمک های نظامی را داده و از سوی دیگر قول داده از اشغال خارجی این کشورها جلوگیری کند و از آنها خواسته است گفتگوی موثر با ایران داشته باشند. اما در پیام اوباما نکته قابل توجهی که به نظر می رسد تاکید او بر اصلاحات داخلی در این کشورهاست. اوباما می گوید در این زمینه نمی تواند کاری کند و دولت های عربی خلیج فارس باید برای حل برخی از مشکلات داخلی شان به تغییرات تن دهند.
نامه 47 سناتور به رهبر جمهوری اسلامی آزار دهنده بود
رئیس جمهور آمریکا در قسمتی دیگر از این مصاحبه به سئوالی در مورد نامه 47 سناتور آمریکایی به رهبر جمهوری اسلامی و دعوت کنگره از بنیامین نتانیاهو پاسخ می دهد و نامه نگاری این 47 نفر به رهبر جمهوری اسلامی را نامناسب می داند و از اینکه مرزهای دخالت در سیاست خارجی از بین بروند ابراز نگرانی می کند. اوباما در این مورد به فریدمن می گوید:” شما به خاطر دارید در مورد حمله به عراق مخالفت های عمیقی با جرج بوش شد. اما این ایده که دموکرات ها به رهبران منطقه و کشورهای اروپایی نامه می نوشتند تا به سیاست خارجی کشور آسیب بزنند آزاردهنده است.”
اوباما در این مصاحبه از موازی سازی در سیاست خارجی از سوی جمهوریخواهان آمریکا ابراز نگرانی می کند. این اقدام را باعث سو استفاده دشمنان ایالات متحده و ایجاد ابهام در سیاست خارجی واحد ایالات متحده می داند.
توافق هسته ای با ایران نقطه آغاز یک طرح بزرگ است
او در پایان در مورد دکترین خود می گوید ما همکاری می کنیم اما در نهایت توانایی هایمان ر ا هم حفظ می کنیم. وی ضمن تاکید بر اینکه ایران نمی تواند به بمب اتم دست یابد ابراز امیدواری می کند قرارداد اخیر دوره ای جدید از روابط ایران و آمریکا و همچنین ایران و همسایگانش باشد.
وی در مورد اتفاقات گذشته هم می گوید:” منافع بنیادین ایالات متحده نفت نیست ، زمین نیست. منافع ما در این است همه در صلح زندگی کنند، متحدانمان مورد حمله قرار نگیرند. بشکه های بمب بر سر کودکان ریخته نشود و آوارگی های بزرگ رخ ندهند. منافع ما دراین است که مطمئن شویم منطقه (خاورمیانه)کار می کند و این یک طرح بزرگ است که فکر می کنم توافق هسته ای با ایران نقطه آغاز این طرح است. “
توضیح: بخش هایی از این مصاحبه به علت نزدیکی موضوع ها و تکرار برخی از مسائل ترجمه نشده است.
