ما به فضای باز نیاز داریم. این فضا را چگونه می توان به دست آورد؟ فضا را باید یا اپوزیسیون بسازد یا خارجی یا اینکه کشمکش داخل حکومت به انجام رساند. به نظر می رسد که سومی دست به نقد تر است.
ناب خواهی و بلندخواهی و زودخواهی مشکل آزادیخواهان ایرانی است که گاه نقض غرض می شود و موجب می‌گردد که آزادیخواهان یکدیگر را بر نتابند، کلاه بر هم کج نهند و با هم به مرزبندی سخت و نادرست برسند. این ویژگی گاه به خار خصلت هم آراسته می شود. در این تند باد ناشناخته ها سر بر می آورند بساط نیمه جان آزادی بر می چینند .در این مورد از رضا شاه تا به امروز می توان مثال آورد که احمدی نژاد آخرین آن است اما آخرین نفر نیست.
هر کس تاریخ ایران معاصر را بخواند ابن الوقت فراوان پیدا می کند. پس باید برای آن چاره ای اندیشید.خلاصه بزرگان ملی و ملی – مذهبی ما در این راه باید آنجا که خوب عمل نکردند؛ بپذیرند تا نکته ها و رازها و اشکالات روشن شود .طرح این استدلال که استبداد بود و چاره نبود، مشکل را حل نمی کند. این که ما درست رفتیم اما رهبر انقلاب بر سر پیمان خود نایستاد نمی تواند در دنیای راهبرد مقبول باشد .اگر چه در وادی حق سخن درستی است. از این دست گفتگو ما سه تن با پدرمان یعنی مهندس سحابی فراوان داشتیم که آن پیر هم می پذیرفت وهم زمانی هم چون دوست عزیزمان آقای حقیقی کار را به استبداد حواله می داد که البته همه اش غلط نبود.
اما در این مقاله بحث در جای دیگری است، در مورد هاشمی و نقش آن.به سلسله مقالات در این باره دوستانی نقد وارد آوردند که باید موردی به آن پرداخت تا شاید نکات روشن شود. در میان نقدها آقای منتظر حقیقی به نکات گوناگون اشاره کرده که باید مجزا به آن پرداخت. اما در مورد هاشمی ونقش آن ایشان به نکته ای اشاره کردند که نباید نقش وی را پر رنگ کرد و در ادامه به نکته درستی اشاره کرده اند که نیاز به تشکل دموکراسی خواهان است .
اما باز در تمام دوران اصلاحات ما سه نفر (هدی و رضا و من) در پی آن بودیم.چنین امری زمان می خواهد و هم بستر می طلبد که به راحتی به دست نمی آید. این حرفی است که جملگی به آن هستند اما همه گی در آن نیستند.این خود قصه مفصلی است که مهندس سحابی را پیر کرد.
اما محوری ترین نکته نسبت ما با هاشمی است. این نگاه شفاف و مدنی است. اگر ما اهدافی داریم بدون توافق و هماهنگی با هم در مسیری می رویم باید با روشن کردن آن بتوانیم به راهی که می رویم یاری رسانیم.در عین حال دچار توهم هم نشویم.
چرا که در مورد امر راهبردی این تاثیر قدرت نیرو و فرد است که تاثیر می گذارد نه حقانیت ما؛ هاشمی در صحنه سیاست موثر است اگر چه تعیین کننده نیست. باز کردن این موضوع ما را به قسمت دوم می کشاند پس ما حضور وی را را پر رنگ نکردیم بلکه با گشودن آن می توانیم توان برخورد مناسب با صورت مسئله را پیدا کنیم.
حال اگر ما می خواهیم موسوی یا خاتمی کروبی یا یزدی و امیرانتظام یا دیگران موثرتر باشند باید ابزار آن را بیابیم.
حتی اگر به دنبال هدفی هستیم باید با شناخت شرایط و برآورد توازن قوا در مسیر هدف برویم. از یاد نبریم که باید برای پیشبرد هدف ابزار آن را آماده کنیم. ناب خواهی ایرانی باعث شده دموکراسی ایرانی بیش از یک قرن عقب بیفتد.
اما موضوع دوم آن است که ما به فضای باز نیاز داریم. این فضا را چگونه می توان به دست آورد؟ فضا را باید یا اپوزیسیون بسازد یا خارجی یا اینکه کشمکش داخل حکومت به انجام رساند. به نظر می رسد که سومی دست به نقد تر است. زیرا خارجی جهنم می سازد. اپوزیسیون هم که به تنهایی نمی تواتند چنین کند. پس تدبیر آن است که رصد کنیم آنچه را که در حکومت می گذرد؛ البته اگر دموکراسی را هم تدریجی می خواهیم.
هاشمی خواسته و ناخواسته چنین می کند. ابن را هم به میل ما نمی کند که ما آن را پر رنگ کنیم یا کم رنگ؛پر رنگ _کم رنگ کردن هم امری ارادی نیست. در عوض باز کردن موضع هاشمی ما را هوشیارتر می کند. هو شیاری که بزرگان ما کمتر داشتند .
در سال 84 از سوی طرفداران هاشمی به ملی – مذهبی ها پیشنهاد شد که در دور اول از هاشمی حمایت کنند اما نکردند و ار معین حمایت کردند تا جبهه دموکراسی و حقوق بشر درست شود. اما دیدم که توان اصلاح طلبان توان تشکیل جبهه نبود. در نتیجه فشار بر ما به غایت رسیدو جبهه هم تشکیل نشد. چون برآورد اصلاح طلبان از خود ذهنی بود آنان برآورد نادرستی داشتند که آقای معین در دور اول با 17 میلیون رای رئیس جمهور است .
یک مشکل آزادیخواهان ایرانی که در حال حاضر درمانی هم ندارد این است که از نیروی خود زمانی که تعیین کننده نیستند نمی توانند استفاده کنند .درست در مقابل این ویژگی رفتار حزب سوسیالست فرانسه در دو دوره پیش است که در عصر ناتوانی از راست مقابل راست افراطی حمایت کرد بعد از دو دوره در حال حاضر در دولت است.
وقتی که اپوزیسیون را حوصله این نوع اعمال نیست و میانه امر راهبرد به عقیده سر می کشد. پس با توجه به این ویژگی ایرانی دراین شرایط باید به فرصت ها اندیشید و از آن سود برد .
فراموش نکنیم ما به فضای باز نیاز داریم پس جنگ نمی خواهیم و کره شمالی شدن هم نمی خواهیم .
این گام اول است. هاشمی در این راه با ما همراه است با هر نیتی که دارد .
نکته مهمتر این که هاشمی نمی تواند ناشناخته بعدی قدرت در ایران شود که باز آرزوها را بر باد دهد و آه از نهاد ما برآورد. تاکنون نا شناخته ها چنین با ما کرده اند. او اسطوره نیست.فراموش نکنیم این نکته مهمی است. وی در عین حال بر محدود شدن مقام رهبری باور دارد یعنی نهاد مادام العمر را زیر سوال می برد که خود مهم است. پس از نا شناخته بعدی که در راه است باید ترسید که عین باد می آید و مانند برق خشک می کند.
اما ما چه می خواهیم ؟ بعد از گشودن فضا ما تقویت جامعه مدنی را می خواهیم. زیرا بدون جامعه مدنی قدرت مند در جامعه ی با دولت نفتی همه تلاش ها بر باد است.در این مسیر باید درایت داشت و عنایت و در مسیر آن کوشید. تجربه نشان داده که در ایران در کشمکش ها فردی بالا می آید که پای در قدرت داشته باشد یا پایگاهی در خور در جامعه که بتواند بر آن تکیه کند. دموکراسی خواهان این مکان را در نهادهای مدنی پیدا می کنند آنان نمی توانند بدون خواست جامعه مدنی با هم متحد شوند. این واقعیتی تلخ است اما وجود دارد ؛حتی این نیرو ها اگر هم گرایی هم بکنند عالی است که امید است چنین کنند.
تقدیر تلخ شیرین ایران آن بوده که باید یکی جلو بیفتد و او باید قدرت داسته باسد تا حقانیت او جلوه کند (نمونه آن موسوی و کروبی و …) که ماجرا ایجاد کند؛بعد بقیه مخالف موافق به دنبال ماجرا می روند .مگر جنبش سبزچنین نبود. پس این رفتاری شناسی ایرانی را باید درک کرد و برای ختم آن چاره اندیشید. تنها چاره آن است که زمانی میان مدت لازم است که نیروهای ایرانی بتوانند با هم کنار بیایند و این امر نیاز به زمان و فرصت تمرین دارد. این فرصت در فضای نیمه باز یا باز شکل می گیرد در غیر این صورت باز ماه عسل های کوتاه مدت داریم و استبداد طولانی بر کشور .
در فضایی که باز خواهد شد ما بایستی عمر این فضا را طولانی تر کنیم در حالیکه دموکراسی خواهان به اندازه کافی قدر قضای باز را ندانسته اند. اما استبداد به اندازه کافی از این فضا و خطرش آگاه بوده و آن را جمع کرده است.
با طولانی شدن این فضا دموکراسی نسیم اش وزیدن می گیرد. اگردموکراسی صددرصدی را یک باره بخواهیم یک در صد هم نصیب نمی بریم .
پس مسئله ماهاشمی نیست ؛مهم نحوه برخورد ما با ماجرا و اصحاب قدرت است.
خطر هم هاشمی نیست. تاثیر استبداد بر مخالفان استبداد است که با نیروی هم قد خود کنار نمی آیند اما ناشناخته قدرتمند را دنباله رو می شوند چون او توانسته مردم را بسیج کند.برای غلبه بر این رویه غلط فقط جامعه مدنی شده راه نجات است. پس هر کس مدعی شد باید دیدکه به تکثر و و جامعه مدنی چقدر کمک می کند اگر باور دارد وعمل می کند متحد دائمی است اگر در عمل چنبن می کند باز همراه است تا زمانی که در عمل به جامعه مدنی یاری می رساند.
به اطراف خود نگاه کنید دموکرات های واقعی چقدر ثروت و نفوذ مردمی و امکانات دارند. پس مطابق توان خود حرکت کنیم تا بعد ار زمانی موثر شویم.
در پایان از نقد و نظر همه دوستان تشکر می کنم و هم از آقای منتظر حقیقی؛چرا که به نقد منصفانه از هم نیاز داریم.
سایت ملی – مذهبی محلی برای بیان دیدگاه‌های گوناگون است.
