خوراک متنی این بخش
مقالات ، مهمان ، صدگل 
یکی از دستاوردهای بشری در طول تاریخ، خطاپذیری انسان‌ها بوده است که در قرآن نیز بارها به خطای بنی‌آدم اشاره شده است، ولی معلوم نیست چرا در جامعه ما اگر کسی به خطای خود اعتراف کند، گناه آمرزش‌ناپذیری انجام داده و گویا از دین خارج شده است... مشکل در این است که به هبوط‌ها و اعتصام‌های بنی‌آدم در قرآن بی‌توجه بوده‌ایم و بشر بودن انبیا در ما نهادینه نشده است.
در بررسی وضعیت زنان در پایان چهل سالگی انقلاب فراسوی خوب و بد و سیاه و سفید می‌توان به وضعیت خاکستری زنان تاکید کرد. بقول فوکو «خاکستری رنگ هر آن چیزی است که بر سندی ثبت است». می‌گوییم وضعیت زنان خاکستری است از آن رو که زنان ایرانی با بیش از یک قرن مقاومت در برابر بی عدالتی و تبعیض همچنان پوست‌نوشته‌های درهم و برهم و بارها خراشیده بدن را از ناامیدی و یاس پاک کرده و هر بار از نو درباره رهایی و برابری بر آن می‌نویسند و پای سندشان ایستاده‌اند.
این مرد چهل ساله، هنوز هم خیال می‌کند حیات سیاسی یک ماشین است که یک فرمان دارد و چهار چرخ. دیگران نمی‌گذارند راننده درست پشت فرمان بنشیند و رانندگی کند. بنابراین طی چهار دهه، آنچه بیشتر یاد گرفته، طراحی سناریوهای حذف است. همیشه مزاحمینی هستند که نمی‌گذارند کار پیش برود. در حالیکه حیات سیاسی نسبتی با ماشین و چرخ و فرمان ندارد. بیشتر میدان خلق و ابداع موقعیت‌های تازه از دل نیروهای متکثری است که هر یک بر حسب مزیت‌های خود کاری را به دست گرفته و در رقابت با دیگر نیروها، امکان‌های تازه می‌زاید.
اگر فروپاشی و رسیدن به نقطه‌ی پایان برای رژیمی امری ضروری و گریزناپذیر است، پس این پایان و نتیجه‌ی آن، یعنی خشم مردم به‌عنوان یک عاقبت تحمیلی نیز جزئی از همان امر است و طبعاً مسئولیت اصلی آن بر عهده‌ی مسئولان همان نظام است.
بحث بر سر اینکه اگر بازرگان مقداری خود را با فضای انقلابی تطبیق می‌داد و منعطف‌تر و متواضع‌تر با انقلابیون رادیکال برخورد می‌کرد، تفاهم بیشتری بین‌شان حاصل می‌شد و یا اینکه دورۀ نخست وزیری‌اش دوام بیشتری می‌یافت، از نگاه من اساساً بی‌حاصل و هدر دادن وقت است. با این حال، شاید بتوان عملکرد مهندس بازرگان را با چالشی بزرگتر از اخلاق فردی‌اش روبرو کرد و آن اینکه چرا بازرگان با توجه به روحیه و خط مشی خاص خود، اصولاً با انقلاب همراه شد؟
