با توجه به این اصل که هیچ دوستی دائمی وجود ندارد، بلکه فقط منافع دائمی وجود دارد، به نظر می رسد منافع رژیم سوریه به تعارض با رژیم ایران رسیده ورژیم بشار اسد شروع به چرخش شدید از رژیم تهران کرده است.
دوستی قدیمی با رژیم تهران حافظ اسد و منافع موجب رابطه نزدیک پدرش با ایران به قیمت برانگیختن خصومت بسیاری از کشورهای عربی به خاطر حمایت از ایران در جنگ با عراق در دهه هشتاد میلادی تمام شد . اما وارث جا پای پدر نگذاشت و فراموش کرد زمانی که رژیمش زیر ضربات مقاومت بخود می پیچید، چگونه با سر به زیری از رهبر معظم انقلاب، علی خامنه ای کمک خواست تا با فرستادن تمام شبه نظامیان تحت اختیارش به رهبری سپاه پاسداران ایران و حزب الله به سوریه جملگی وارد نبردهای شدید با مخالفان مسلح سوریه شدند و لطف پدرش را برگرداندند. قتل عام ها علیه مردم سوریه انجام شد و میلیون ها نفر را به پناه بردن به خارج از کشور یا مهاجرت به مناطق آزاد شده سوق داد.
این لطف به سرعت فراموش شد، زیرا کشورهای عربی کرسی رژیم سوریه را در اتحادیه عرب به ان بازگرداندند (شاید این یک شرط برای عادی سازی وضعیت و روابط رژیم خود بود تا ) آمریکا را تحت فشار قرار گرفته تا به خاطر همه جنایاتی که مرتکب شد، از جمله استفاده از سلاح های شیمیایی، در سرنگونی او سهیم نباشد. و این نتیجه ای که می شود گرفت این که اگر از دوست سابق ایرانی ات فاصله بگیری منافعت تامین می شود.
چندین شاخص روشن نشان می دهد که فتیله اختلافات عمیق بین دو طرف سوریه و ایران شروع به ظهور کرده است و پایان ماه عسل نزدیک است ِ(در مقاله قبلی درباره آغاز این اختلافات اشاره کردیم). به ویژه در مورد دو موضوع سازش ناپذیر برای تهران: «جاسوسان رژیم از طرف اسرائیل» (طبق توصیف مقامات ایرانی) و «بی میلی رژیم اسد از شرکت در جنگ غزه» مشابه محور مقاومتی که در آن قرار دارد و عضو آن محسوب می شود. همچنین پرونده های دیگری مانند ممانعت از سرمایه گذاری تهران در سوریه، عدم اجرای توافقاتی که در سفر ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران به دمشق در سال 2023 امضا شد.
رژیم سوریه به چند دلیل از حضور ایران خسته شده است: حملات مکرر اسرائیل به اهداف ایرانی در سوریه، به ویژه حملات به فرودگاه های دمشق و حلب، که هواپیماهای حامل مهمات و سلاح های ایرانی را دریافت می کنند، تحرکات شبه‌نظامیان وابسته به ایران در داخل خاک سوریه (به ویژه حزب‌الله و سپاه پاسداران) بدون امکان کنترل رژیم سوریه، خرید دیوانه‌وار املاک و مستغلات در بسیاری از مناطق سوریه، تشکیل شبه‌نظامیان متشکل از عناصر سوری که برای ایران کار می‌کنند، به ویژه در مناطق مرزی عراق و سوریه در دیرالزور. شیعیان ایرانی در مناطق سنی نشین، به ویژه «اسلم» به مساجد و زیارتگاههای صحابه و اموی مانند حرم معاویه بن ابی سفیان حمله کرده و دست به تحریکات فرقه ای زده و به آنان توهین می کنند.
تهران کارت های متعددی برای تحت فشار قرار دادن رژیم اسد در سطوح نظامی، مالی و اقتصادی دارد که اولین آنها مطالبه بازپرداخت بدهی های معوقه است که تاکنون حدود 50 میلیارد دلار بوده است.
اما مهم‌ترین و خطرناک‌ترین پرونده‌ای که اخیراً پس از ترور ژنرال‌های ایرانی توسط اسرائیل منتشر شد، پرونده‌ای است که تحت عنوان «خیانت به دمشق» یا «جاسوسان رژیم سوریه» منتشر شده است . به گزارش سایت «عربی پست»، یک منبع ایرانی که نخواست نامش فاش نشود، گفت: «تحقیقات سپاه پاسداران نشان می‌دهد که آنها (یعنی جاسوسان) در اطلاعات ارتش سوریه و در دفتر شخص بشار اسد حضور دارند. در پی ترورهای مکرر، تهران اقدامات پیشگیرانه متعددی را برای جلوگیری از حملات دردناک جدید توسط اسرائیل و عدم درز اطلاعات در مورد تحرکات فرماندهان سپاه پاسداران به سرویس های اطلاعاتی سوریه انجام داد، تعداد زیادی از پرسنل نظامی به خارج از خاک سوریه منتقل شدند. آنها بخشی از وظایف خود را به حزب الله سوریه واگذار کردند. تهران رژیم دمشق را به دلیل باز نکردن جبهه جولان برای پاسخگویی به حملات اسرائیل مقصر می داند و می گوید که این رژیم سیستم های دفاعی را برای مقابله با آنها فعال نکرده و آن را به «انعقاد معامله با آمریکا و اسرائیل» متهم می کند. با عدم مشارکت دمشق در محور مقاومت که ایران در جنگ غزه آنها را رهبری می‌کند، علاوه بر افشای اطلاعات حساس درباره رهبران نظامی ایران در سوریه، سوریه برنده لغو نسبی تحریم‌ها شد (برخی از منابع به میانجی‌گری عربی اشاره کردند). ” طرف سوری رژیم تهران را متهم می‌کند که «می‌خواهد اقتصاد سوریه را به طور کامل در اختیار بگیرد، و همچنین فشار می‌آورد تا دمشق را در جنگ غزه در زمان دشواری که کشور از یک بحران اقتصادی بزرگ رنج می‌برد، درگیر کند.»
تهران کارت های متعددی برای تحت فشار قرار دادن رژیم اسد در جنبه های نظامی، مالی و اقتصادی دارد که اولین آنها مطالبه بازپرداخت بدهی های معوقه است که تاکنون بالغ بر 50 میلیارد دلار است و رژیم بشار اسد به بهانه تحریم های آمریکا، از پرداخت آنها طفره می رود. اما تهران قصد دارد انها را برای برنامه ریزی و بازیابی مجدد تسلط خود تحت فشار قرار دهد یا با سرمایه گذاری داخلی در زمینه فسفات، نفت، برق سوریه و بازسازی آنها ان را به کار گیرد، غافل از ان که رژیم سوریه امتیاز سرمایه گذاری در نفت و فسفات را به روس ها داده است. در بخش نظامی، نیروهای شبه نظامی ایران در همه جا به ویژه در مرزهای عراق و سوریه، لبنان و سوریه و مناطقی در حومه حلب، قلمون و حوضه براده مستقر شده اند و همه جا را تحت کنترل دارند وبرای مردم سخت است انها را ریشه کن نمایند.
در هر صورت، رژیم بشار در منطقه جبل العرب که علیه حاکمیت خود قیام کرد و همچنین منطقه حوران که در آن همچنان درگیری های شدیدی بین نیروهای رژیم و مقاومت علاوه بر ادلب در جریان است، با چالش های داخلی بزرگی مواجه است. منطقه ای که توسط مخالفان مسلح کنترل می شود و مناطق شرق فرات، “مناطق خودمختار” منطقه کردستان تحت حمایت آمریکا، منطقه التنف (پایگاه نظامی که اخیراً توسط موشک های شبه نظامیان عراقی مورد حمله قرار گرفت). و بقایای داعش در صحرای سوریه و … حتی اگر بخواهد این کار را انجام دهد، برایش سخت است که دوباره با سیستم عربی ارتباط برقرار کند . واشنگتن نیز به نوبه خود از کشورهای عربی خواسته که روابط خود را با او(بشار) عادی نکنند. روسیه به نوبه خود و ترکیه در مورد موضع ایران در قبال رژیم بشار سکوت کرده و منتظر نتایج اقدامات تهران هستند.
——————–
*نویسنده سوری
