والیبال موفق و فوتبال ناموفق
ثبات مدیریت و برنامه‌ریزی بلند مدت را می‌توان اصلیترین دلیل موفقیت والیبال ایران دانست. فدراسیون والیبال ایران در سال‌های بی‌سامانی فوتبال تنها دو رئیس را تجربه کرده است؛ محمدرضا یزدانی خرم از سال ۶۸ تا ۸۵ و محمدرضا داورزنی از سال ۸۵ تا به امروز. اما فوتبال ایران از سال ۶۸ تا به امروز هشت رئیس فدراسیون داشته و در یک دوره نیز توسط کمیته انتقالی اداره شده است.
تیم ملی والیبال ایران در دومین تجربه حضور در مسابقات لیگ جهانی والیبال توانست به مقام چهارم دست یابد و موقعیت خود در جدول ردهبندی فدراسیون جهانی والیبال را یک رتبه بهبود بخشد. همزمان با موفقیت والیبالیست‌های ایرانی، تیم ملی فوتبال ایران در چهارمین حضور خود در جام جهانی، با کسب تنها یک امتیاز، نتوانست به دور بعدی صعود کند. دلیل کامیابی والیبال و ناکامی فوتبال ایران چیست؟
ثبات مدیریت و استعدادیابی
والیبال ایران تا یک دهه پیش در شمار تیم‌های درجه دو آسیا قرار داشت. محمدرضا یزدانی خرم، رئیس پیشین فدراسیون والیبال گفته است: در زمان ریاست حسن غفوری فرد در سازمان تربیت بدنی، او از فیدل کاسترو خواست که به تیم ملی والیبال ایران کمک کند. کاسترو به تمسخر گفت: باید بگویم قد بازیکنان والیبال را کوتاه کنند. کنایه تلخی که به گفته یزدانی خرم، معنای دیگرش بی استعدادی ایران در والیبال بود. اما دو دهه بعد از آن روزها، والیبال ایران یکی از چهار تیم برتر دنیا شده است.
ثبات مدیریت و برنامه‌ریزی بلند مدت را می‌توان اصلیترین دلیل موفقیت والیبال ایران دانست. فدراسیون والیبال ایران در سال‌های بی‌سامانی فوتبال تنها دو رئیس را تجربه کرده است؛ محمدرضا یزدانی خرم از سال ۶۸ تا ۸۵ و محمدرضا داورزنی از سال ۸۵ تا به امروز. اما فوتبال ایران از سال ۶۸ تا به امروز هشت رئیس فدراسیون داشته و در یک دوره نیز توسط کمیته انتقالی اداره شده است.
در همه این سال‌ها، مدیریت کلان والیبال ایران استعداد یابی در این رشته را رها نکرده است. در همان سال‌هایی که یزدانی‌خرم کنایه فیدل کاسترو را از زبان غفوری‌فرد شنید، ایوان بوگاینکف روسی به بسیاری از شهرهای ایران برای کشف استعدادهای والیبال سفر کرد. او متر به دست، هر دانش‌آموز بلندقامتی را به اردوی استعدادیابی فراخواند و از دل آن‌ها تیم‌های نوجوانان و جوانان ایران را ساخت.
تیم ملی جوانان ایران در سال ۹۲ میلادی به مقام سوم آسیا رسید و یک‌سال بعد در مسابقات جهانی نهم شد. در همین سال تیم بزرگسالان ایران با مربی‌گری بوگاینکف به مقام پنجم آسیا دست یافت. تیم ملی نوجوانان ایران هم از سال ۱۹۹۸ به بعد همواره در جایگاه قهرمان یا نایبقهرمانی مسابقات آسیا قرار گرفت. نوجوانان ایران در سال ۲۰۰۷ به مقام قهرمانی جهان دست یافت و در سال‌های ۲۰۰۱ و ۲۰۰۹ نیز نائب قهرمان شد.
بر خلاف تیم‌های پایه فوتبال ایران که در دو دهه گذشته موفقیت چشم‌گیری نداشته‌اند، والیبالیست‌های جوان و نوجوان یک پشتوانه خوب برای تیم بزرگسالان بوده‌اند. استعدادیابی و توجه به تیم‌های پایه والیبال در لیگ ایران هم به چشم می‌آید. باشگاه‌های لیگ برتری ایران کمیته استعداد یابی دارند و سالانه نیز اردوهای استعدادیابی متعددی زیر نظر فدراسیون برگزار می‌شود.
باشگاهداری خصوصی و مصون از دخالت سیاست‌مداران
یکی دیگر از دلایل موفقیت والیبال ایران در دو دهه گذشته، لیگ منظمی است که به گفته مسوولان فدراسیون والیبال ۷۰ درصد باشگاه‌های حاضر در آن به بخش خصوصی وابسته‌اند. واقعیت این است که باشگاهداری در رشته والیبال به نسبت فوتبال به سرمایه‌گذاری کمتری نیاز دارد. خبرگزاری مهر به نقل از مدیران باشگاه‌های حاضر در لیگ برتر والیبال، بودجه سالانه این تیمها را چهار تا شش میلیارد تومان اعلام کرده است.
از سوی دیگر، باشگاه‌های ورزشی پرطرفدار فوتبال ایران چند سال است که تیم‌داری در رشته والیبال را رها کرده‌اند. غیبت این باشگاه‌ها که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم از بودجه دولتی ارتزاق می‌کنند، امکان حضور برابر و رقابتی بخش خصوصی در رشته والیبال را فراهم کرده است. از ۱۲ تیمی که سال گذشته در لیگ برتر والیبال ایران به میدان رفتند، سه تیم به شهرداری‌ها و نه تیم دیگر به شرکت‌های صنعتی و تولیدی وابسته بوده‌اند.
حضور بخش خصوصی در عرصه والیبال مدیریت صحیح و هدفمند در این باشگاه‌ها را به دنبال داشته است. به‌گونه‌ای که بسیاری از باشگاه‌های والیبال هر سال اردوهای استعدادیابی برگزار می‌کنند و در رده‌های جوانان و نوجوانان نیز تیم‌داری می‌کنند.
علاوه بر این، سرمایه‌گذاری در والیبال به نسبت فوتبال از توزیع جغرافیایی مناسب‌تری برخوردار است. علت اصلی این مساله را می‌توان غیبت تیم‌های نام‌دار و قطب‌های فوتبال در والیبال دانست. در واقع والیبال ایران همچنان چند قطبی است و مناطق برخوردار از استعدادهای فردی همانند گنبد و ارومیه امکان حضور در لیگ برتر را دارند.
یکی دیگر از پیامدهای حضور بخش خصوصی در والیبال مصون ماندن این رشته از حضور سیاسیون و نظامیان در راس باشگاه‌ها است. باشگاه‌های فوتبال ایران در سال‌های گذشته همواره محل دخالت سیاست‌مداران بوده است. تغییر و تحول در هیات مدیره باشگاه‌های فوتبال همواره با حاشیه و دخالت اهالی سیاست روبرو بوده است. فدراسیون فوتبال در سال‌های گذشته برخی از باشگاه‌های فوتبال را به دلایل سیاسی به شهرستان‌ها انتقال داد.
همچنین مدیران باشگاه‌های تراکتورسازی تبریز، ملوان انزلی و فجر سپاسی شیراز که به نهادهای نظامی وابسته‌اند، از سوی این نهادها منصوب می‌شوند. مدیرعامل تراکتورسازی تبریز هم از نظامیان سپاه پاسداران بود. این سه باشگاه به دلیل وابستگی به نهادهای نظامی، از امکان برخورداری از سرباز بازیکن برخوردار هستند.
اما والیبال تا به امروز از این دخالت مصون مانده است و باشگاه‌های خصوصی توسط مدیران صنعتی و اقتصادی و با هدف‌گذاری مشخص منصوب شده‌اند. این مساله همچنین مانع از گسترش آن‌چه که فساد در فوتبال ایران نامیده می‌شود، در عرصه والیبال شده است و می‌توان گفت که والیبال ایران پاکتر از فوتبال است.
روی خوش به والیبال علمی
هر چه که فوتبال ایران دور بسته‌ای از مربیان و مدیران را تجربه می‌کند و با مربیان خارجی کمتر سرسازش دارد، در عرصه والیبال حضور مربیان خارجی با استقبال و همکاری مربیان داخلی روبرو شده است و فدراسیون هم تلاش کرده است که با برگزاری دوره‌های آموزشی متعدد امکان افزایش دانش مربیان را فراهم کند.
تیم ملی والیبال ایران از سال ۹۳ میلادی تا به امروز هفت مربی خارجی را تجربه کرده است. ماتسو موتو (چهار سال)، پارک کیوون( سه سال)، میلوراد کیاچ ( یک سال)، رودان گائیچ ( دو سال)، خولیو ولاسکو ( سه سال) و کواچ مربیان خارجی تیم ملی والیبال ایران پس از بوگانیکف در سال ۹۳ بوده‌اند.
حضور این مربیان و قرار گرفتن مربیان ایرانی در کنار آن‌ها به انتقال تجربه و دانش انجامیده است. این مساله در کنار حضور تیم‌های پایه ایران در مسابقات جهانی فاصله والیبال ایران با کشورهای قدرتمند را کاهش داده است.
منبع: بی بی سی
