ملی مذهبی _ بریتانیا، فرانسه و آلمان، سه قدرت اروپایی عضو برجام، روز سه‌شنبه (۱۵ خرداد) در بیانیه مشترکی خطاب به شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با انتقاد از اقدامات جمهوری اسلامی در جهت توسعه برنامه‌های هسته‌ای خود و تشدید تنش‌ها، هشدار دادند برنامه هسته‌ای ایران به “سطح هشداردهنده‌ای” رسیده است.
در این بیانیه با اشاره به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خاطرنشان شده است که جمهوری اسلامی در حال حاضر “۳۰ برابر حد مجاز تعیین‌شده در برجام اورانیوم غنی‌شده دارد و ذخایر اورانیوم این کشور با غنای ۶۰ درصد نیز به طرز قابل توجهی جهش داشته است”.
در این بیانیه تأکید شده که “سال‌هاست راستی‌آزمایی برنامه‌هسته‌ای ایران و نظارت بر آن به دلیل خودداری این کشور از اجرای تعهدات خود در چارچوب برجام، از جمله حذف تمامی تجهیزات نظارتی آژانس، عملا به طور جدی تحت تأثیر قرار گرفته است”.
به گفته این سه کشور اروپایی در نتیجه این اقدامات جمهوری اسلامی، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قادر نبوده تا اطلاعات خود در رابطه با فعالیت‌های هسته‌ای ایران از جمله تولید و تعداد سانتریفیوژها و همچنین میزان ذخایر آب سنگین را به روزرسانی کند. طبق این بیانیه، به طور نمونه آژانس در حال حاضر نمی‌داند که ایران چه تعداد سانتریفیوژ در اختیار دارد و این سانتریفیوژها در کجا قرار داده شده‌اند.
بریتانیا، آلمان و فرانسه تأکید کرده‌اند که آنها به طور مستمر برای یافتن راه‌حلی دیپلماتیک تلاش کرده‌اند، اما ایران با عدم همکاری، در عوض تنش را تشدید کرده و برنامه هسته‌ای خود را به “سطحی هشداردهنده” رسانده است.
این سه کشور از جمهوری اسلامی خواسته‌اند تا “فورا تشدید تنش هسته‌ای را متوقف و از تهدید به تولید سلاح هسته‌ای خودداری کند”. آنها همچنین خواسته‌اند تا ایران “به سطح محدودیت‌های تعیین‌شده در برجام به ویژه محدودیت‌های مربوط به غنی‌سازی اورانیوم بازگردد”.
در ادامه همچنین از جمهوری اسلامی خواسته شده تا تعهداتی را که این کشور پیش‌تر در خصوص شفافیت و همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پذیرفته بود، اجرا کند و تمامی اقدامات برای شفاف‌سازی را که در فوریه ۲۰۲۱ متوقف کرد، از سر گیرد.
آلمان، فرانسه و بریتانیا همچنین ایران را فراخواندند تا پروتکل الحاقی را سریعا تصویب و به اجرا درآورد و تصمیم خود در تاریخ سپتامبر ۲۰۲۳ در رابطه با بازرسان مجرب آژانس را لغو کند.
این کشورها اجرای این درخواست‌ها از سوی تهران را گام‌هایی در راستای کمک به بازسازی اعتماد ضروری میان ایران و جامعه جهانی خوانده‌اند؛ اعتمادی که به گفته آنان با اظهارات اخیر مقام‌های ایرانی در مورد توانایی‌های فنی این کشور برای تولید تسلیحات هسته‌ای و امکان “تغییر دکترین هسته‌ای” بیش از پیش از بین رفته است.
تأکید آمریکا بر هماهنگی عمل با متحدان اروپایی
همزمان با بیانیه این سه کشور اروپایی و ارائه قطعنامه‌ای انتقادی علیه جمهوری اسلامی به شورای حکام آژانس، آمریکا اعلام کرد که با متحدان اروپایی خود در مورد ایران هماهنگ عمل می‌کند. متیو میلر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز سه‌شنبه به خبرنگاران گفت: «ما در گذشته اقدامات مهمی را در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انجام داده‌ایم و آماده‌ایم که در آینده نیز این کار را انجام دهیم.»
او افزود: «زمانی که این قطعنامه مطرح شود، شاهد موضع ایالات متحده خواهید بود، اما فکر می‌کنم نباید انتظار داشته باشید که ما رفتاری مغایر با سه شریک اروپایی خود در پیش بگیریم.»
پیش‌تر روزنامه “وال استریت ژورنال” به نقل از دیپلمات‌های مطلع گزارش کرده بود آمریکا با طرح متحدان اروپایی خود برای زیر فشار گذاشتن ایران به دلیل گسترش فعالیت‌های هسته‌ای مخالف است و دولت جو بایدن شمار دیگری از کشورها را تحت فشار قرار داده تا در رای‌گیری عدم اعتماد، رای ممتنع بدهند. این منابع مطلع اضافه کرده بودند که واشنگتن نیز اینگونه رأی خواهد داد.
چین، روسیه، ایران: برجام همچنان معتبر است
ساعاتی پس از انتشار بیانیه سه کشور اروپایی، بامداد چهارشنبه (۱۶ خرداد) جمهوری اسلامی، روسیه و چین نیز در بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند که “مفاد برجام همچنان معتبر است” و پکن، مسکو و تهران “برای دستیابی به توافق هسته‌ای از هیچ تلاشی دریغ نکرده و همچنان از این توافق حفاظت کرده و به تمامی تعهدات خود پایبند هستند.”
در این بیانیه بریتانیا، فرانسه، آلمان و آمریکا متهم به عدم همکاری برای احیای برجام شده‌اند.
نمایندگی دائم جمهوری اسلامی در دفتر سازمان ملل متحد مستقر در وین روز سه‌شنبه (۴ ژوئن / ۱۵ خرداد) با انتشار بیانیه‌ای ارزیابی‌های دو گزارش اخیر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی به شورای حکام این نهاد را رد کرده بود.
محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، نیز در واکنش به قطعنامه سه کشور اروپایی اعلام کرده بود در صورت اعمال “فشار سیاسی” برای صدور قطعنامه‌ای علیه جمهوری اسلامی در شورای حکام آژانس، تهران واکنش نشان خواهد داد.
آمریکا و هماهنگی با اروپا
آمریکا اعلام کرد که این کشور در هماهنگی با متحدان اروپایی خود در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد برنامه هسته‌ای ایران عمل خواهد کرد.
متیو میلر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در پاسخ به سوالی درباره گزارش‌ها از مخالفت واشنگتن با قطعنامه پیشنهادی سه کشور اروپایی علیه ایران گفت موضع کشورش وقتی که قطعنامه منتشر شود، مشخص خواهد شد.
او در ادامه گفت نباید انتظار داشته باشید آمریکا با تروئیکای اروپایی که متحدانش هستند، ناهماهنگ باشد. بریتانیا، فرانسه و آلمان روز دوشنبه با توزیع پیش‌نویس قطعنامه‌ای در میان ۳۵ عضو شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، خواستار افزایش فشار بر ایران شدند.
ماکرون «نگرانی عمیق» خود را از مسیر برنامه هسته‌ای ایران اعلام کرد
به‌دنبال ارائه پیش‌نویس قطعنامه فرانسه، آلمان و بریتانیا به شورای حکام، دفتر ریاست جمهوری فرانسه روز سه شنبه در بیانیه‌ای اعلام کرد که رئیس‌جمهور این کشور در تماس تلفنی با نخست وزیر اسرائیل از «نگرانی عمیق» خود درباره مسیر برنامه هسته‌ای ایران خبر داده است.
دفتر ریاست‌جمهوری فرانسه اعلام کرد در گفتگوی تلفنی امانوئل ماکرون با بنیامین نتانیاهو، رئیس جمهوری فرانسه اطمینان داد که کشورش همراه با شرکای خود به ایران فشار خواهند آورد تا اطمینان حاصل شود ایران به تعهدات بین‌المللی خود احترام می‌گذارد.
پاسخ ایران به گزارش مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی
همزمان با تلاش سه کشور قدرتمند اروپایی برای تصویب قطعنامه‌ای علیه تهران در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، نمایندگی ایران در این آژانس در واکنش به گزارش اخیر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد که تهران «موظف نبوده و نیست» به درخواست‌های این آژانس درباره «اسناد غیر معتبر و ساختگی» پاسخ دهد.
مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارشی اعلام کرده بود که موارد اختلاف این نهاد بین‌المللی با ایران تهران همچنان حل نشده باقی مانده است.
اینک نمایندگی ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در بیانیه‌ای اعلام کرد که آژانس «اسناد معتبری» را درباره ادعای «مواد هسته‌ای اعلام نشده و فعالیت‌های مرتبط هسته‌ای» به تهران ارائه نکرده است.
در بیانیه نمایندگی ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تصریح شده است که پرسش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از تهران بر اساس «اسناد ساختگی و اطلاعات جعلی» است که اسرائیل ارائه کرده است.
این نمایندگی در بیانیه خود اعلام کرده است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی «همه اسناد ساختگی و اطلاعات جعلی ارائه شده توسط اسرائیل را معتبر می‌داند و همین امر باعث نتیجه‌گیری‌های آژانس براساس مفروضات نادرست و غیرقابل اعتماد شده است.»
آمریکا: ایران دو پیشنهاد احیای برجام را رد کرده است
از سوی دیگر نماینده آمریکا در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در نشست روز سه‌شنبه شورای حکام این آژانس خبر داد که در سال ۲۰۲۲، ایران دو پیشنهاد احیای برجام را رد کرده است.
او با انتقاد از نحوه همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت که تهران هر دو پیشنهاد «قابل اجرا» را با «درخواست‌های غیرقابل قبول فراتر از برجام» رد کرده است.
ایران: در صورت تصویب قطعنامه، عکس‌العمل نشان می‌دهیم
محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در واکنش به تلاش سه کشور قدرتمند اروپایی برای تصویب قطعنامه‌ای علیه ایران در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت: «اگر قطعنامه دهند یا فشار سیاسی بیاورند، قطعاً عکس‌العمل نشان خواهیم داد.»
او روز سه‌شنبه ۴ ژوئن با هشدار نسبت به هرگونه فشار سیاسی بر تهران گفت که فعالیت‌های هسته‌ای ایران در چارچوب «قانون ملی، پادمان و ان‌پی‌تی» است.
آقای اسلامی در ادامه در خصوص مغایرت موجود در گزارش گفت که دلیل آن این است که «آنها در برجام به تعهدات خود عمل نکردند که لازم است به تعهدات خود برگردند، ما هم تعهدات خود را انجام می‌دهیم.»
رئیس سازمان انرژی اتمی ایران پیش از این و در جریان سفر روز سه‌شنبه خود به شهرکرد گفته بود که ملاک برای ایران، قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» است که در آذر ۱۳۹۹ در مجلس ایران در واکنش به خروج آمریکا از برجام به تصویب رسید.
از همین رو آقای اسلامی با طبیعی دانستن کاهش تعهدات ایران در بخش برجام گفت که ایران در حال حاضر در فاز «کاهش» تعهدات است.
مفاد مهم پیش‌نویس قطعنامه فرانسه، آلمان و بریتانیا علیه ایران
پیش‌نویس قطعنامه بریتانیا، فرانسه و آلمان علیه ایران، که نسخه‌ای از آن به رویت خبرگزاری رویترز رسیده است، از ایران می‌خواهد منشأ آثار اورانیوم یافت‌شده در سایت‌های اعلام‌نشده خود را اعلام کرده و همچنین موضوعاتی مانند ممانعت از ورود بازرسان آژانس را توضیح دهد.
در این پیش‌نویس از تهران خواسته شده بدون تاخیر در تمامی زمینه‌ها با آژانس همکاری کند و به ماموران این نهاد اجازه نمونه‌برداری از سایت‌ها را در صورت نیاز بدهد.
متن جدید به مشکلاتی مانند ممانعت ایران از حضور بسیاری از کارشناسان ارشد غنی‌سازی اورانیوم آژانس در تیم بازرسی می‌پردازد که اخیراً به وجود آمده‌اند. در این بیانیه به ایران دستور داده شده که در تصمیم خود بازنگری کرده و بیانیه مشترک مارس ۲۰۲۳ با آژانس را در خصوص همکاری مشترک اجرایی کند.
در این بیانیه آمده است: «شورای حکام از ایران می‌خواهد که با آژانس همکاری کافی داشته باشد و اقدامات ضروری و فوری را، همانطور که در قطعنامه نوامبر ۲۰۲۲ این شورا آمده است، انجام دهد تا مسائل پادمانی حل‌نشده از سال ۲۰۱۹ بدین سو، حل و فصل شوند.»
در این متن آمده است اگر ایران همکاری نکند، رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌تواند گزارشی «جامع» تهیه کند که فشار بر تهران را بیشتر خواهد کرد.
برای آخرین بار ۱۸ ماه پیش بود که قطعنامه مشابهی علیه تهران در آژانس به تصویب رسید. آن قطعنامه به ایران دستور می‌داد که در خصوص سایت‌های محل پیدا شدن اورانیوم با منشأ نامعلوم فوراً با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کند.
پس از آن قطعنامه تعداد سایت‌های محل اختلاف از ۳ به ۲ مورد کاهش یافته است، اما ایران هنوز توضیح نداده است که چگونه مواد غنی‌شده از این مکان‌ها سر درآورده‌اند. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از این اختلافات تحت عنوان «مسائل پادمانی باقی‌مانده» یاد می‌کند.
شورای حکام متشکل از نمایندگان ۳۵ کشور هر سه ماه یکبار تشکیل جلسه می‌دهد و یکی از دو نهاد اصلی سیاست‌گذاری آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به شمار می‌رود. شورای دیگر این آژانس فقط یک بار در سال تشکیل جلسه می‌دهد.
مطابق گزارش‌ها بریتانیا، فرانسه و آلمان که به عنوان« تروئیکای اروپایی» شناخته می‌شوند، این قطعنامه را علی‌رغم مخالفت آمریکا بین اعضا توزیع کرده‌اند.
پیش‌تر خبرگزاری رویترز گزارش داده بود دولت جو بایدن نگران است که تصویب این قطعنامه ایران را به سمت تشدید فعالیت‌های هسته‌ای خود سوق داده و منجر به تشدید تنش در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده شود.
به گفته دیپلمات‌ها سه کشور اروپایی در مقابل استدلال می‌کنند ادامه عدم همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و پیشرفت برنامه هسته‌ای تهران صدور چنین قطعنامه‌ای را ضروری کرده است.
کارشناسان می‌گویند این قطعنامه از تصویب اعضای شورای حکام خواهد گذشت، چرا که اگر تروئیکای اروپایی در این خصوص اطمینان نداشت پیش‌نویس تا مرحله توزیع در دبیرخانه آژانس نمی‌رسید.
تنها روسیه و چین با آخرین قطعنامه علیه ایران مخالفت کرده بودند.
طبق گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ایران در حال غنی‌سازی اورانیوم با خلوص ۶۰ درصد، نزدیک به ۹۰ درصد تسلیحاتی، است و به اندازه کافی مواد غنی‌شده تا این سطح برای تولید «سه بمب هسته‌ای» جمع‌آوری کرده است.
قدرت‌های غربی می‌گویند که هیچ توجیه غیرنظامی معتبری برای غنی‌سازی تا این سطح وجود ندارد و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرده است هیچ کشور دیگری بدون تولید سلاح هسته‌ای این کار را انجام نداده است. ایران می گوید اهدافش «کاملا صلح‌آمیز» است.
