ملی مذهبی _ روزنامه فاینشال تایمز پس از سخنرانی رهبر جمهوری اسلامی روز مبعث پیامبر در مقاله‌ای می‌نویسد، برای سال‌ها، پرچم ایالات متحده بر روی زمین یکی از ورودی‌های مجتمع ریاست‌جمهوری ایران نقش بسته بود، به‌گونه‌ای که بازدیدکنندگان به‌طور نمادین بر روی آن پا می‌گذاشتند. اما اندکی پیش از آغاز دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، این پرچم بی‌سر و صدا برداشته شد. هیچ توضیح رسمی از سوی مقامات ایرانی ارائه نشد، اما این حرکت نشان‌دهنده تغییری آرام در رویکرد تهران ارزیابی می‌شود.
اما به گزارش رادیو زمانه، یک مشخصه ثابت سخنان رهبران رژیم ولایی ابهام است، بعید نیست که به پیروی از متن‌های مقدس باشد. گاهی باید صبر کرد و برداشت‌های رسانه‌های دولتی و زیر کنترل، و مقامات ارشد نظام را سنجید، تا دریافت منظورشان از اشاره‌ای و تأکیدی خاص چه بوده است و رهبر چه خطی داده است. پس از گذشت یک روز و انجام این احتیاط با حدی از اطمینان می‌توان گفت که خامنه‌ای با سخنرانی ۹ بهمن جام زهر را دست گرفت و مذاکره با ترامپ را تصویب کرد. معلوم نیست که آیا سرانجام آن را خواهد نوشید یا نه.
منبر ۹ بهمن خامنه‌ای به مناسبت سالروز بعث پیغمر اسلام بود. در آن رؤسای سه قوه و جمعی از مسئولان نظام، گروهی از سفرای کشورهای اسلامی و افرادی دیگر شرکت داشتند. او در سخنرانی خود پس از مقدمه‌چینی‌های معمول اهل منبر گفت: «باید مراقب باشیم که با چه کسی مواجهیم و با چه کسی معامله می‌کنیم و حرف می‌زنیم.»
مشخص است که پای «نهی» در میان نیست. زنهاردهی ویژه رهبر است تا اگر نتیجه خوب در آمد، بگویند راه را رهبر گشود، و اگر کار خراب شد، بگویند به حرف رهبر گوش نکردند.
پزشکیان که محتملا از رخصت رهبر برای مذاکره مطلع بوده است، پیش از سخنرانی خامنه‌ای طبق معمول بر لزوم پرهیز از دودستگی تأکید کرد. این تأکید را می‌توان این گونه تعبیر کرد: بفرمایید، این هم اجازه رهبر! احتیاط که همیشه واجب است.
سایت رجانیوز، وابسته به جبهه پایداری نتوانست از حرف‌های خامنه‌ای نهی از مذاکره بیرون کشید و مبنا را بر احتیاط گذاشت و با چنین عنوانی سخنرانی خامنه‌ای را بازتاب داد: «واکنش رهبری به پالس‌های دولت پزشکیان برای مذاکره: پشت لبخندهای دیپلماسی، کینه‌های پنهانی نهفته است.»
مقاله تفسیری کیهان، روزنامه مشهور به ارائه تفسیر تند اصول‌گرایانه از موضع رهبر نظام، همین خط را پیش برده و جنبه‌ی احتیاط را برجسته کرده، اما نکته مهم این است که موضع رهبر را منع مذاکره با آمریکا نخوانده است. نویسنده مقاله کیهان با لحن محتاطانه‌ای پرسیده:
آنان که امروز ما را به توافق −و توافق جامع− با آمریکا فرامی‌خوانند نوعاً در دو دهه گذشته سردمدار مذاکره با آمریکا بوده و در این راه اختیارات کافی هم داشته‌اند، آنان باید قبل از هر چیز پاسخ دهند که تا اینجای کار، از مذاکره و توافق با آمریکا چه بهره قابل قبولی به کشور رسانده‌اند؟
کیهان تا پیش از این به صورتی قاطع با اصل مذاکره با آمریکا مخالفت می‌کرد، اما کنون پای شرایط را به میان می‌کشد و با نگرانی می‌نویسد:
وقتی تجربه ما در مذاکره پیرامون یک سوژه و یا مذاکره پیرامون یک محور با شکست مواجه گردیده است چطور می‌توانیم به موفقیت در تحصیل منافع خود در مذاکره پیرامون همه آنچه آمریکایی‌ها از ما می‌خواهند چشم بدوزیم؟ بحث آمریکا با ما همین الان معلوم است؛ ساخت سلاح‌های مؤثر را متوقف کنید، از حمایت ملت‌هایی که با دفاع از استقلال و حریت خود، مزاحم ما هستند، دست برداشته و آنها را وارد معادلات منطقه‌ای خود نکنید. برنامه هسته‌ای خود را در حد غیرصنعتی و صرفاً نمادین و آموزشی نگه داشته و به رژیم‌های سخت بازرسی برای عدم عبور از این محدوده تن دهید و نُرم‌های بین‌المللی را بدون استثنا در اداره داخلی ایران به کار بگیرید …
کیهان در ادامه می‌نویسد: توافق جامع دقیقاً به همین معانی است. بنابراین ما باید قبل از ورود به مذاکره جدید، در داخل تکلیف این موارد را مشخص کنیم. آن وقت پاسخ ما به این مطالبات آمریکا چه منفی باشد و چه مثبت باشد، ورود به مذاکره معنا و مفهوم ندارد. چرا که اگر پاسخ مثبت باشد، مذاکره درباره آنچه قبول کرده‌ایم، بی‌معنا می‌شود و اگر هم منفی باشد و در عین حال وارد مذاکره شویم، تجربه به ما می‌گوید آمریکا تمام ظرفیت و توان خود را بر تحمیل آنچه او می‌خواهد و ما نمی‌خواهیم پای کار می‌آورد، آنگاه ما مثل گذشته، در مذاکره یا به بن‌بست می‌رسیم و یا ناچار می‌شویم به توافقی تن دهیم که از حالا می‌دانیم از یک‌سو تضمینی برای اجرای تعهدات طرف آمریکایی آن وجود ندارد. و از سوی دیگر این توافق مبنای آغاز فشارهای تازه و افزودن بر حجم فشارها از سوی آن می‌شود.
«در داخل تکلیف این موارد را مشخص کنیم»: این یعنی تداوم درگیری‌ها بر سر مذاکره و موضوع‌های آن. اما خامنه‌ای جواز مذاکره را صادر کرده، چون این نگرانی به او منتقل شده که بحران اقتصادی دارد چنان بالا می‌گیرد که رژیم باید هر چه زودتر چاره‌ای بیندیشد.
مذاکره شروع شده است؟
به نظر می‌رسد که مذاکره تهران و واشنگتن در نقطه صفر نباشد. وقتی علنا درباره مذاکره صحبت می‌شود، معمولا به این معناست که زمینه آن فراهم است و ارتباط‌های نخستین برقرار شده است. شرط‌های آمریکا ناروشن است. کنترل برنامه هسته‌ای ایران طبعا شرط اول است. چارچوب کار هنوز روشن نیست. برنامه موشکی هم به دنبال آن مطرح می‌شود. شرط عدم دخالت دولت ایران در امور منطقه هم مطرح است.
بعید است که مذاکره به زودی علنی شود و با دستور کار روشن پیش رود. جمهوری اسلامی در این موارد پنهانکاری و ابهام را ترجیح می‌دهد. ترجیحش محتملاً حالتی است که فشارهای تحریمی بالا نگیرد و بلکه کم شود، و بتواند نفتش را بفروشد. اینکه آمریکا چه کند به موضع اسرائیل و عربستان هم بستگی دارد.
حساس‌ترین سال از زمان جنگ ایران و عراق
در این بین به گزارش دویچه وله اما روزنامه فاینشنال تایمز می‌افزاید، سال جاری میلادی برای ایران به حساس‌ترین مقطع از زمان جنگ ایران و عراق در دهه ۱۹۸۰ تبدیل شده است. مقامات ایران امیدوارند بتوانند از رویارویی با ترامپ اجتناب کرده و حتی به توافقی با او دست یابند. این بازگشت ترامپ به کاخ سفید هم‌زمان با تشدید اختلافات بر سر برنامه هسته‌ای ایران است، در حالی که یک سال گذشته به تغییراتی در توازن قدرت خاورمیانه منجر شده که به ضرر تهران بوده است.
نویسنده می‌افزاید که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، با پیروزی‌های نظامی در میدان جنگ، جمهوری اسلامی ایران و نیروهای نیابتی آن را دچار ضربات سنگینی کرده است. اسرائیل مدعی است که بخش اعظم پدافند هوایی ایران را نابود کرده، نیروی نیابتی اصلی ایران یعنی حزب‌الله لبنان تضعیف شده و سرنگونی رژیم بشار اسد در سوریه، ایران را از یکی از متحدان کلیدی خود محروم کرده است.
رویکرد محتاطانه ایران
به گفته تحلیلگران، ایران نمی‌تواند ترامپ را تحریک کند یا با اسرائیل وارد درگیری نظامی بیشتری شود. ولی نصر، استاد دانشگاه جانز هاپکینز، می‌گوید: «این سالی بسیار بحرانی است، زیرا شرایط استراتژیک برای ایران به‌طور چشمگیری تغییر کرده است. ایران روش‌های مدیریت اسرائیل را از دست داده و موضعش در برابر اروپا و آمریکا ضعیف‌تر شده است.»
احتمال بازگشت سیاست‌های سختگیرانه ترامپ
ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری خود از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ خارج شد و کمپین “فشار حداکثری” علیه ایران را آغاز کرد و احتمال می‌رود که این بار نیز به سیاست‌های سختگیرانه‌اش بازگردد. با این حال، نشانه‌هایی از تمایل او به مذاکره نیز وجود دارد. ترامپ استیون ویتکاف، نماینده خاورمیانه خود، را مأمور بررسی امکان دستیابی به توافقی دیپلماتیک با ایران کرده است.
دیپلمات‌های غربی اعلام کرده‌اند که دولت رئیس‌جمهور اصلاح‌طلب ایران، مسعود پزشکیان، اخیراً آمادگی بیشتری برای توافق نشان داده است. این امر به دلیل فشارهای اقتصادی داخلی و همچنین موقعیت ضعیف‌تر ایران و تمایل به اجتناب از درگیری نظامی با ایالات متحده و اسرائیل است.
خامنه‌ای مذاکره و معامله با آمریکا را رد نکرد
علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی روز سه‌شنبه ۹ بهمن‌ماه (۲۸ ژانویه) در بخشی از یک سخنرانی در حسینیه‌اش در تهران خطاب به کارگزاران نظام جمهوری اسلامی گفت که پشت لبخندهای دیپلماتیک “باطن خبیث و دشمنی‌ها و کینه‌های” آمریکا را ببینید.
خامنه‌ای در عین حال منعی برای مذاکره و معامله با آمریکا قائل نشد. او ولی زنهار داد که “باید مراقب باشیم که با چه کسی مواجهیم و با چه کسی معامله می‌کنیم و حرف می‌زنیم”.
خطرات پیش روی جمهوری اسلامی
فایننشال تایمز می‌نویسد، با نزدیک شدن به تاریخ انقضای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ در ماه اکتبر، خطر بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران و انزوای بیشتر بین‌المللی وجود دارد. در داخل ایران، اصلاح‌طلبان به‌صورت علنی خواستار فشار بر علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، و سپاه پاسداران برای مذاکره شده‌اند. آنان معتقدند که این ممکن است آخرین فرصت رژیم برای جلوگیری از بحران باشد.
حسین مرعشی، سیاستمدار اصلاح‌طلب، گفته است: «پزشکیان فرصتی برای برداشتن گام‌های بزرگ دارد. اولین مأموریت او باید آغاز فصلی جدید در سیاست خارجی باشد. دیگر نفوذی در لبنان، سوریه یا عراق نداریم.»
نگرانی‌های راهبردی
برخی تحلیلگران می‌گویند که تهران نمی‌خواهد مذاکره از روی ناچاری به نظر بیاید. این روزنامه می‌نویسد، یکی از بستگان آیت‌الله خامنه‌ای گفته است: «ایران تلاش می‌کند اقداماتی که ممکن است واشنگتن را تحریک کند به حداقل برساند، حتی اگر توافقی نهایی نشود.»
با وجود ضربات واردشده به محور مقاومت، تهران همچنان ابزارهایی برای تغییر وضعیت میدان جنگ در اختیار دارد. اما صنم وکیل، مدیر برنامه خاورمیانه در نهاد “چتم هاوس”، هشدار داده است که اگر ایران نتواند ترامپ را به توافقی سریع ترغیب کند، با خطر ادامه فشارهای حداکثری و حملات اسرائیل مواجه خواهد شد.
اجتناب آمریکا از محکومیت ایران در شورای حقوق بشر
ایالات متحده آمریکا در جریان چهل و هشتمین نشست بررسی دوره‌ای جهانی شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در ژنو، برای اولین بار از انتقاد از کارنامه حقوق بشری جمهوری اسلامی خودداری کرد.
این اقدام بی‌سابقه از سوی فعالان حقوق بشر بسیار مهم و به‌عنوان نشانه‌ای از بی‌توجهی دولت جدید آمریکا به نقض گسترده حقوق بشر در ایران قلمداد شده است.
بر اساس سوابق ثبت‌شده، ایالات متحده از سال ۲۰۱۰ همواره با انتقاد از نقض حقوق بشر در ایران، در رابطه با جمهوری اسلامی ایران توصیه‌هایی ارائه داده بود، اما امسال از انجام چنین کاری خودداری کرد.
در حالی که حکومت ایران از سوی ایالات متحده مورد انتقاد قرار نگرفت، دیگر کشورهای عضو مانند بریتانیا، سوئد، سوئیس و پاراگوئه رفتار ایران با زنان، آمار بالای اعدام‌ها و سرکوب مخالفان را محکوم کردند.
اوکراین نیز جمهوری اسلامی را به‌دلیل ارسال پهپاد و موشک به روسیه برای جنگ در اوکراین مورد انتقاد قرار داد. آلمان هم با محکوم کردن تبعیض جنسیتی و سرکوب آزادی‌های اساسی در ایران، خواستار لغو مجازات اعدام شد.
