ملی مذهبی _ مشاور رهبر جمهوری اسلامی در واکنش با همراهی مسکو در ادعاهای امارات در خصوص جزایرسه‌گانه خلیج فارس، مواضع روسیه را باعث تاسف خواند. علی اکبر ولایتی، مشاور سیاست خارجی علی خامنه‌ای در گفتگویی که خبرگزاری‌های فارس و تسنیم آن‌را منتشر کرده‌اند به بیانیه پایانی نشست مشترک کشورهای عربی و روسیه در مراکش واکنش نشان داد و تاکید کرد که جمهوری اسلامی اجازه دخالت در امور داخلی خود را به هیچ طرف خارجی نمی‌دهد.
ولایتی در بخش دیگری از گفتگوی خود در خصوص همراهی روسیه با کشورهای عربی می‌گوید: «ما مسئول اقدامات غیرکارشناسی، غیرمنطقی و مداخله‌جویانه کشورهای دیگر نیستیم اما یادآوری می کنیم که باید کشورهای درگیر در منازعات سیاسی، دقت بیشتری در موضع گیری های خود نسبت به جمهوری اسلامی ایران داشته باشند.»
او همچنین در ادامه با اشاره مشخص به روسیه گفت: «روابط استراتژیک و دوستانه ایران و روسیه به آسانی به دست نیامده و در این خصوص می‌بایست منافع دوجانبه ای و منطقه ای در نظر گرفته شود و در شرایطی که روسیه در شرایط پیچیده بین المللی قرار دارد، اتخاذ بعضی از موضع گیری های وزارت خارجه روسیه باعث تاسف است، هر چند که برخی فشارهای سیاسی بر روسیه در شرایط پیچیده فعلی موجب می‌شود که برای به دست آوردن امتیازی کم ارزش و دست نایافتنی نیز به اعتبار خود لطمه وارد کند.»
اظهارات ولایتی در حالی مطرح می‌شود که روسیه پیش از این هم در تیرماه سال جاری در یک نشست کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در بیانیه مشترکی از «تلاش‌های صلح آمیز برای دستیابی به راه حلی مسالمت آمیز برای موضوع جزایر سه‌گانه تنب‌بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی از طریق مذاکره دوجانبه» حمایت کرده بود.
وزارت امور خارجه ایران هم روز پنجشنبه به بیانیه جدید در مراکش و حمایت روسیه از آن واکنش نشان داد. ناصر کنعانی سخنگوی این وزارتخانه ضمن محکوم کردن آن بیانیه، تاکید کرد که چنین اقدامات و اظهاراتی «بی‌اساس و مردود» است.
این موضع روسیه در میان مخالفان جمهوری اسلامی هم بازتاب داشت و رضا پهلوی، فرزند آخرین پادشاه ایران در یاداشتی بیانیه مراکش را «رویدادی تاسف‌بار» خواند و افزود: «ضعف و ناتوانی رژیم در دفاع از خاک و تمامیت ارضی کشور موجب صدور این بیانیه شده است. آقای پهلوی در ادامه نوشت: «این رژیم مفهوم استقلال را نیز چون بسیاری مفاهیم دیگر از معنا تهی و امنیت و منافع ملی ایران را وابسته‌ی چین و روسیه کرده است.»
اظهارات ولایتی در حالی مطرح می‌شود که وزرای خارجه کشورهای عربی و روسیه روز چهارشنبه ۲۹ آذر در نشست همکاری روسیه و کشورهای عربی شرکت کرده بودند در بیانیه پایانی خود ضمن «استثنایی» خواندن سطح روابط دو طرف بر ارتقای همکاری‌های فی‌ما‌بین تاکید کردند. همچنین در این بیانیه روسیه همراه با کشورهای عربی خواستار مطرح شدن موضوع جزایر سه‌گانه خلیج فارس در دیوان دادگستری بین‌المللی شده‌است. در این متن آمده که طرفین از راه‌حل‌ها و ابتکارات صلح‌آمیز برای حل مناقشه مالکیت جزایر سه‌گانه استقبال می‌کنند.
ششمین نشست مجمع همکاری عرب و روسیه در مراکش با انتشار بیانیه‌ای خواستار حل مناقشه جزایر سه گانه از طریق مذاکره یا ارجاع به دیوان بین‌المللی شد. شرکت‌کنندگان در این نشست که هدف آن یافتن راه‌های تقویت همکاری میان کشورهای عربی و روسیه در زمینه‌های مختلف عنوان شده با تقدیر از سطح استثنایی روابط اعراب و روسیه، بر اهمیت پیشبرد روابط این کشورها با روسیه تاکید کردند. خلیفه شاهین المرر وزیر مشاور امارات متحده عربی در این نشست که روز چهارشنبه ۲۰ دسامبر (۲۹ آذر) در شهر مراکش برگزار شد، با انتشار بیانیه‌ای تاکید کرد که در نتیجه هماهنگی و همکاری میان کشورهای عربی و روسیه در بخش‌های مختلف “دستاورد‌های قابل‌توجهی” به دست آمده است.
اما آن چه که در بیانیه پایانی این نشست واکنش وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران را برانگیخت، بخشی از این بیانیه بود که به ادعای امارات متحده عربی بر سر مالکیت جزایر سه‌گانه ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک اشاره داشت. در بیانیه پایانی ششمین نشست مجمع همکاری عرب و روسیه در مراکش، با استناد به بیانیه مشترک کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و روسیه در ژوئیه ۲۰۲۳ از ارائه راه‌حل و ابتکارات صلح‌آمیز به منظور حل مناقشه از طریق مذاکرات دوجانبه حمایت شده است.
این بیانیه علاوه بر پیشنهاد مذاکرات دوجانبه در این خصوص، خواستار ارجاع به دیوان بین‌المللی دادگستری و بر اساس قوانین بین‌المللی و منشور سازمان ملل متحد شده است.
واکنش وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران
در نخستین واکنش به بیانیه ششمین نشست مجمع همکاری عرب و روسیه در مراکش در خصوص مساله جزایر سه‌گانه، ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با اشاره به این که ایران “موضوع تمامیت ارضی و حاکمیتی خود بر جزایر سه گانه را قابل مذاکره و گفتگو نمی‌داند” مفاد این بیانیه درباره جزایر سه‌گانه را محکوم کرد و آن را “بی اساس و مردود” دانست. کنعانی با بیان این که ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک، “تعلق ابدی به ایران” دارند این جزایر را “جزء جدایی‌ناپذیر سرزمینی جمهوری اسلامی” توصیف کرد.
انتقاد‌ها به گره خوردن منافع ملی ایران به روسیه و چین
این نخستین باری نیست که در نشستی بین‌المللی با محوریت روسیه، بحث ادعای مالکیت سرزمینی امارات متحده عربی بر جزایر سه‌گانه ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک مطرح می‌شود.
پیش از این نیز بیانیه پایانی نشست مشترک وزرای امور خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و روسیه در تیرماه سال جاری، موضع مشابهی را اتخاذ کرده و بر حمایت از “همه تلاش‌های صلح‌آمیز از جمله ابتکار امارات متحده عربی و تلاش‌هایش برای دستیابی به راه‌حلی مسالمت‌آمیز برای موضوع جزایر سه‌گانه تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی از طریق مذاکره دوجانبه” تاکید کرده بود.
وزارت خارجه جمهوری اسلامی روز چهارشنبه ۲۱ تیر از احضار سفیر روسیه در تهران خبر داده و اعتراض خود به بند مذکور در بیانیه پایانی این نشست اعلام کرده بود.
در بیانیه نشست مشترک وزرای امور خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و روسیه در تیرماه سال جاری درباره جزایر سه‌گانه آمده بود که امارات می‌تواند از طریق “دیوان بین‌المللی دادگستری و طبق قواعد حقوق بین‌الملل و منشور سازمان ملل متحد این موضوع را با رعایت مشروعیت بین‌المللی حل و فصل کند.”
در آن زمان اعلام شد که دستیار وزیر و مدیرکل خلیج فارس وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی در دیدار با سفیر روسیه در تهران، با تاکید بر “تعلق ابدی” این جزایر به خاک ایران، “خواستار تصحیح موضع فدراسیون روسیه نسبت به این موضوع” شده است. ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی نیز پیش از آن با مردود دانستن بیانیه تیرماه گفته بود: «این جزایر تعلق ابدی به ایران داشته و صدور اینگونه بیانیه‌ها با روابط دوستانه ایران و همسایگان مغایرت دارد.»
حمایت مجدد روسیه از بیانیه‌ای مشابه حاکی از آن است که اعتراض ایران و احضار سفیر روسیه در آن مقطع، تاثیری در سیاست خارجی روسیه در این زمینه نداشته است. سیاست خارجی مبتنی بر اتکا به شرق در جمهوری اسلامی از سابقه طولانی برخوردار است و پیش از این انتقاداتی را حتی در میان چهره‌های نزدیک به حکومت نیز برانگیخته است. سال گذشته موضوع حل مسالمت‌آمیز مسئله مالکیت جزایر سه‌گانه در خلیج فارس در بیانیه مشترک عربستان سعودی و رئیسجمهوری چین نیز مطرح شده بود.
شش کشور عربی شرکت‌کننده در آن نشست نیز که با حضور شی جین پینگ، رئیسجمهوری چین برگزار شده بود حمایت خود را تلاش‌های امارات متحده عربی برای “دستیابی به راه حل مسالمت‌آمیز” در مورد “جزایر سه گانه تنب کوچک، تنب بزرگ و ابوموسی از طریق مذاکرات دو جانبه طبق قواعد حقوق بین‌الملل” اعلام کرده بودند.
