احتمال برخورد در صورت تروریستی‌خوانده‌شدن سپاه
١ حاکمیت سیاسی در ایالات متحده آمریکا شامل کاخ سفید و کنگره در مواجهه با برجام چندین گزینه پیشِ‌رو دارد؛ گزینه اول این است که دولت دونالد ترامپ مانند دو بار قبل در ماه‌های آوریل و جولای در نامه‌ای خطاب به پل رایان، رئیس مجلس نمایندگان، پایبندی ایران به برجام را تأیید و اعلام کند ادامه تعلیق تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران منطبق با منافع ملی آمریکاست و به‌این‌ترتیب برجام ادامه یابد. گزینه بعدی اعلام پایبندی ایران به برجام، هم‌زمان با تشدید فشارهای غیربرجامی بر ایران خواهد بود؛ راهبردی که از زمان دولت باراک اوباما، رئیس‌جمهوری سابق آمریکا، با هدف حفظ برجام آغاز شد و در ٩ ماه نخست دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ نیز ادامه یافت. اعلام پایبندنبودن ایران به برجام و اعلام منطبق‌بودن برجام با منافع ملی آمریکا گزینه بعدی خواهد بود که برجام را از نابودی نجات خواهد داد و صرفا دونالد ترامپ را از تأیید پیمانی که آن را مایه شرمساری نامیده است، رهایی خواهد بخشید. در گزینه بعدی، کاخ سفید پایبندنبودن ایران به برجام را اعلام خواهد کرد و درعین‌حال با اعلام عدم انطباق برجام با منافع ملی آمریکا مسئولیت تصمیم‌گیری بر سر آینده برجام را به کنگره واگذار خواهد کرد. در این صورت براساس «قانون بررسی توافق هسته‌ای ایران» مصوب سال ٢٠١۵ موسوم به قانون «کورکر – کاردین»، کنگره تا ۶٠ روز زمان دارد درباره ادامه تعلیق تحریم‌های هسته‌ای ایران برچیده‌شدن آن تصمیم بگیرد. در گزینه دیگر این احتمال وجود دارد که کاخ سفید پایبندنبودن ایران به برجام را مطرح کند و هم‌زمان از کنگره بخواهد قانون «کورکر – کاردین» را تغییر دهد تا دولت آمریکا از جنجال تأییدیه‌های هر ٩٠ روز یک بار خلاصی یابد. در این وضعیت درخواست برای تصویب فشارهای غیربرجامی بر ایران نیز وجود خواهد داشت. سرانجام اینکه در گزینه آخر، دولت آمریکا خروج این کشور از برجام را اعلام کند که به‌منزله مرگ برجام خواهد بود.
٢ بستگی به نوع برخورد و مواجهه دولت آمریکا به برجام دارد. اگر صرفا پایبندنبودن ایران اعلام شود؛ ولی تحریم‌های کنگره علیه ایران مجددا به اجرا در‌نیاید، انتقادات دیگر کشورها استمرار و لابی‌ها برای حفظ برجام ادامه خواهد یافت؛ اما اگر در نهایت آمریکا اقدامی انجام دهد که به منزله خروج تلقی شود و هم‌زمان، تنبیهاتی برای کشورهای همکاری‌کننده با ایران در نظر گرفته شود، به احتمال زیاد اروپا و چین در ادامه همکاری‌های خود دچار تردید خواهند شد و سطح مناسبات با ایران را کاهش خواهند داد. ضمن اینکه نباید فراموش کرد که در برجام مکانیسم معکوس وتو برای اعمال مجدد تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران پیش‌بینی شده است و اگر آمریکایی‌ها در نهایت به این حربه متوسل شوند و تحریم‌های لغو‌شده شورای امنیت را علیه ایران برگردانند، همه کشورهای جهان چاره‌ای نخواهند داشت که حداقل در ظاهر مناسبات پیش از برجامی را با ایران از سر بگیرند.
٣ این بستگی به آن دارد که متهم‌شدن کل سپاه به فعالیت‌های تروریستی و حمایت از گروه‌های تروریستی در ذیل کدام مرجع رسیدگی‌کننده در آمریکا قرار گیرد. اگر دولت آمریکا نام سپاه را در فهرست گروه‌های تحریم‌شده از سوی وزارت خزانه‌داری قرار دهد، سپاه فقط مورد تحریم‌های مالی قرار خواهد گرفت. از سال ٢٠٠٧ نیروی قدس سپاه پاسداران در این فهرست قرار دارد و این اقدام لطمه‌ای جدی به فعالیت‌های سپاه قدس، کلیت سپاه و وضعیت ایران وارد نمی‌کند؛ زیرا نه سپاه و نه فرماندهان سپاه در بانک‌های آمریکایی حسابی ندارند و حداکثر شرکت‌های خارجی از همکاری مستقیم با سپاه منع می‌شوند.
اما اگر دولت آمریکا تصمیم بگیرد سپاه را به‌عنوان یک گروه تروریستی در فهرست وزارت امور خارجه قرار دهد، در آن صورت همه ارکان کشور آمریکا از‌جمله ارتش این کشور ملزم خواهند بود علیه سپاه در خارج یا حتی داخل ایران وارد عملیات شوند و با این به‌اصطلاح سازمان تروریستی به نام «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» وارد برخورد شوند؛ آن‌گونه که با القاعده یا داعش یا بوکوحرام رفتار می‌کنند.در نتیجه جنگ میان دو کشور – حداقل به شکل محدود در عراق و سوریه و افغانستان – اجتناب‌ناپذیر خواهد بود؛ به‌ویژه اینکه سردار جعفری، فرمانده کل سپاه، نیز هشدار داده است در چنین وضعیتی، جمهوری اسلامی ایران، ارتش آمریکا را همسنگ داعش قلمداد خواهد کرد.
۴ اجرای «قانون مقابله با اقدامات بی‌ثبات‌کننده ایران» موسوم به قانون کاتسا، همکاری شرکت‌های خارجی با سپاه و بنگاه‌های اقتصادی وابسته به سپاه را دشوار می‌کند. اگر سپاه در فهرست سازمان‌های ممنوع‌شده وزارت خزانه‌داری قرار گیرد، همکاری کمپانی‌های خارجی با سپاه موجب ازدست‌رفتن فرصت‌های سرمایه‌گذاری آن شرکت‌ها در اقتصاد آمریکا می‌شود و تنبیهات مالی علیه آنان به همراه می‌آورد. این وضعیت در صورت قرار‌گرفتن سپاه در فهرست وزارت امور خارجه آمریکا شرایط را به‌مراتب وخیم‌تر خواهد کرد.
۵ آن‌گونه که مقامات ارشد کشور گفته‌اند، قطعا هرگونه اقدام آمریکایی‌ها برای نابودی یا تضعیف برجام با واکنش متقابل و همسنگ مواجه خواهد شد. بنده از جزئیات آن بی‌خبر هستم؛ اما می‌توان انتظار داشت که ایران هم به سمت فعالیت‌های پیش از برجامی خود حرکت کند که البته این اقدام گرچه منطقی و اجتناب‌ناپذیر خواهد بود؛ اما درعین‌حال خطر شکل‌گیری اجماع علیه ایران و هم‌راستاشدن مجدد دیدگاه‌های اروپا با آمریکا را به همراه خواهد آورد.
